Лінкі ўнівэрсальнага доступу

Калі рэвалюцыя прыводзіць да горшага. Як зьмяніўся Эгіпет за 10 год


Каір, 11 лютага 2011 года
Каір, 11 лютага 2011 года

25 студзеня 2011 году ў Эгіпце пачаліся антыўрадавыя пратэсты. Пасьля 18 дзён масавых дэманстрацый Хосьні Мубарак, які правіў краінай 30 год, пайшоў у адстаўку. Правяраем, што зьмянілася ў Эгіпце з таго часу.

Што стала прычынай пратэстаў

Дэманстрацыі ў Эгіпце пачаліся пасьля посьпеху рэвалюцыі ў Тунісе, дзе пратэстоўцы дамагліся зьмены ўлады. Першая масавая акцыя адбылася ў сталіцы краіны — Каіры. Яна называлася «Дзень Гневу» і была арганізаваная праз сацыяльныя сеткі на плошчы Тахрыр. Людзі пратэставалі супраць беднасьці, карупцыі, абмежаваньня грамадзянскіх правоў і шматгадовага праўленьня Мубарака.

Хто кіраваў пратэстамі

Каб аб’яднаць разрозьненыя плыні паўстаньня, частка маладых актывістаў сфармавала Рэвалюцыйную моладзевую кааліцыю. З эміграцыі вярнуўся Мухамэд Аль-Барадэй, які лічыўся лідэрам лібэральнай часткі апазыцыі. Але гэтая кааліцыя падзялілася, сутыкнуўшыся зь дзьвюма значна мацнейшымі сіламі: Братамі-мусульманамі, які прыйшлі да ўлады на бліжэйшых выбарах, і вайскоўцамі.

Каір, 18 лютага 2011
Каір, 18 лютага 2011

Як перамагла рэвалюцыя

На трэці дзень пратэстаў адбыліся сілавыя сутыкненьні. Загінулі дзясяткі ўдзельнікаў пратэстаў. На вуліцы было выведзенае войска, а інтэрнэт і мабільную сувязь адключылі.

29 студзеня Мубарак адправіў у адстаўку ўрад, але гэта не дапамагло. 1 лютага на плошчы Тахрыр сабралася каля 1 мільёна чалавек. Прэзыдэнт у адказ паабяцаў не балятавацца на чарговы тэрмін. І гэта не спыніла пратэстаў.

11 лютага, пасьля 30 год кіраваньня Эгіптам, Хосьні Мубарак падаў у адстаўку.

Што адбылося пасьля

У сакавіку ў краіне адбыўся рэфэрэндум. Большасьць грамадзян падтрымалі зьмены ў Канстытуцыю: сярод іншага — абмежаваньне ўлады прэзыдэнта двума 4-гадовымі тэрмінамі і лібэралізацыю выбарчага заканадаўства.

Адмысловая камісія па расьсьледаваньні гвалту супраць пратэстоўцаў абвінаваціла Мубарака і кіраўніка МУС у наўмысных забойстваў (падчас рэвалюцыі загінулі 846 чалавек). У 2012 годзе Мубарака асудзілі на пажыцьцёвае зьняволеньне. Разам зь ім судзілі і сыноў — за карупцыю.

Мубарак па дарозе ў суд, 2014 год
Мубарак па дарозе ў суд, 2014 год

Хто прыйшоў да ўлады пасьля рэвалюцыі

Шырокая кааліцыя праціўнікаў Мубарака, ад ісламістаў да сьвецкіх, пацярпела паразу адразу пасьля таго, як Мубарак пакінуў уладу. Самым гучным голасам у палітычнай дыскусіі стаў самы радыкальны.

На парлямэнцкіх выбарах перамагла Партыя свабоды і справядлівасьці, створаная Братамі-мусульманамі. Менавіта ісламісты перахапілі палітычную ініцыятыву падчас выбараў. З гэтага кола быў абраны і прэзыдэнт — Мухамэд Мурсі. Адразу пасьля перамогі Мурсі пачаў выдаваць дэкрэты, якія давалі яму новыя паўнамоцтвы і абмяжоўвалі ўладу іншых дзяржаўных органаў. Апазыцыя назвала гэта пагрозай дэмакратычным зьменам. У краіне зноў пачаліся пратэсты.

У 2013 годзе ў выніку вайсковага перавароту Мурсі страціў уладу. Супраць актывістаў Братоў-мусульман пачаліся рэпрэсіі, тысячы былі забітыя, дзясяткі тысяч арыштаваныя. Саму арганізацыю прызналі тэрарыстычнай.

Мухамэд Мурсі, 2013 год
Мухамэд Мурсі, 2013 год

Хто кіруе Эгіптам цяпер

З 2014 году Эгіптам кіруе генэрал Абдэль Фатах ас-Сісі, які і ўзначаліў пераварот супраць Мурсі. Яго ўлада лічыцца яшчэ больш дэспатычнай, чым у часы Мубарака. Перасьлед ім палітычных апанэнтаў апошнія называюць самым жорсткім за апошнія дзесяцігодзьдзі ў краіне.

Якая цяпер палітычная сытуацыя ў Эгіпце

Дзясяткі тысяч людзей былі вымушаныя ўцякаць з Эгіпту. Сярод іх вядомыя навукоўцы, журналісты, мастакі ды іншыя інтэлектуалы. У краіне пануе атмасфэра страху, якая ўскладняе працу любой палітычнай апазыцыі.

Паводле Сусьветнага банку, у 2011 годзе пачала імкліва павялічвацца эміграцыя з краіны. У 2017 годзе з Эгіпту зьехала амаль 3,5 мільёна чалавек, гэта амаль на 60 тысяч больш, чым у 2013 годзе.

Эгіпцяне найчасьцей уцякаюць у Бэрлін, Парыж, Лёндан, а таксама ў Турэччыну, Катар, Судан і ў азіяцкія краіны, такія як Малайзія і Паўднёвая Карэя.

Здараліся выпадкі, калі палітычных эмігрантаў, якія вядуць актыўную дзейнасьць, пазбаўлялі эгіпецкага грамадзянства.

Банэр з выявай Абдэля Фатаха ас-Сісі
Банэр з выявай Абдэля Фатаха ас-Сісі

Што з эканомікай

Пасьля рэвалюцыі Эгіпет атрымаў ад краінаў Пэрсыдзкай затокі больш за 90 млрд даляраў. Больш за дзесяць мільярдаў выдзеліў МВФ. У 2017 годзе інфляцыя ў краіне склала ажно 30%. Вонкавы доўг у 2018-м склаў больш за 90 млрд даляраў, унутраны — 90% ад ВУП.

Тым часам ас-Сісі будуе новую сталіцу ў пустыні на ўсходзе краіны. Плянавалася, што ён пераедзе туды ў 2020 годзе, але будоўля зацягваецца.

Як выглядае сытуацыя з правамі чалавека

Па ацэнках Human Rights Watch, у 2019 годзе ў Эгіпце было 60 тысяч палітвязьняў. Камітэт па абароне журналістаў ставіць Эгіпет на трэцяе месца пасьля Кітаю і Турэччыны па колькасьці затрыманьняў журналістаў.

Мячэт Аль-Фатах аль-Алім у новай адміністатыўнай сталіцы Эгіпта, 45 км на ўсход ал Каіра
Мячэт Аль-Фатах аль-Алім у новай адміністатыўнай сталіцы Эгіпта, 45 км на ўсход ал Каіра

Што на ўсё гэта адказвае ас-Сісі

Прэзыдэнт краіны сьцьвярджае, што ў Эгіпце няма палітычных зьняволеных. Пра арышт журналіста ці праваабаронцы паведамляецца прыкладна кожны месяц. Многія трапілі ў турму па абвінавачаньні ў тэрарызьме, парушэньні забароны на акцыі пратэсту ці распаўсюдзе хлусьлівых навін. Іншыя застаюцца пад вартай да суду на нявызначаны тэрмін.

Ас-Сісі сьцьвярджае, што Эгіпет стрымлівае ісламскі экстрэмізм, каб не пагрузіцца ў хаос, як суседнія краіны.

У 2017 годзе Мубарака вызвалілі з турмы. Летась ён памёр на 92 годзе жыцьця ў Каіры. У заяве з нагоды яго сьмерці ас-Сісі назваў Мубарака «вайсковым лідэрам і героем вайны». Былога прэзыдэнта пахавалі з вайсковымі ўшанаваньнямі. Мухамэд Мурсі, які ўзначаліў краіну пасьля Мубарака, памёр за восем месяцаў да яго, падчас судовага паседжаньня.

Ігар Лосік Кацярына Андрэева Ірына Слаўнікава Марына Золатава Андрэй Кузьнечык
XS
SM
MD
LG