Наколькі важная падтрымка бацькоў для ЛГБТ-дзяцей у гамафобным грамадзтве? Зь якімі выклікамі сутыкаюцца бацькі і дзеці? Як шукаць агульную мову і не баяцца асуджэньня звонку? Абмяркоўваюць Надзея Іванова, якая ад самага пачатку прыняла сэксуальную арыентацыю свайго сына, паэтка Крысьціна Бандурына, чые бацькі не прынялі яе гомасэксуальнасьць, і псыхоляг Іна Саленіковіч, якая вядзе групу падтрымкі ў Community Centre для ЛГБТК-людзей і іх блізкіх.
Сьцісла
- Іванова: На споведзі сьвятар мне сказаў, што гэта — разбэшчанасьць сына. Другі сьвятар сказаў, што гэта я — дрэнная маці і не ўгледзіла яго.
- Бандурына: Калі б у прыярытэце была сям’я, эміграцыя была б найбольш прымальным выйсьцем, каб быць сабой і не баяцца за любімых людзей. Межы майго шчасьця ў гэтай краіне пакуль што вызначаюць іншыя.
- Саленіковіч: Я кажу бацькам: «Калі вы даведаліся, што вашае дзіця не такое, як усе, яно ня стала іншым. Гэта чалавек, якога вы любілі. Яму гэтак жа складана быць не такім як усе, і вы яму вельмі патрэбныя».
«Я сказала як ёсьць, у выніку 15 гадоў у нас няма ніякіх зносін з раднёй»
— Надзея, ваш выпадак для Беларусі ня вельмі тыповы. Вы вельмі даўно і практычна адразу прынялі гомасэксуальнасьць свайго сына Ігара. Як гэта адбывалася, якія дылемы стаялі перад вамі?
Надзея Іванова: Усё адбылося спантанна, на нейкі момант я разгубілася, калі сын сказаў: «Мама, я — гей». Пыталася: «Як гэта?». Ён: «Блакітны, як у народзе кажуць». І ўсё, кропка. Я вельмі хвалявалася, унутры ўсё трэслася. Думала, толькі б не заплакаць, не сказаць, не запытаць нічога лішняга, каб гэтым не пакрыўдзіць сына. З майго боку нэгатыву ён не пабачыў. Усё было спакойна. Быў задаволены, калі я папрасіла дапамагчы разабрацца ў дэталях — адкуль, чаму ён, калі ён ператварыўся ў такі цуд. Будучы тады на вялікай адлегласьці, сын арганізаваў сустрэчы са сваімі сябрамі, дасылаў артыкулы, у якіх можна было пачытаць пра жыцьцё і пакуты ЛГБТ-дзяцей і іх бацькоў.
Я — праваслаўная. Пытаньняў стала яшчэ больш, калі зьвярнулася ў царкву. На споведзі сьвятар сказаў, што гэта — разбэшчанасьць сына. Другі сьвятар сказаў, што гэта я — дрэнная маці, і не ўгледзіла яго. Зьвярнулася да псыхоляга, які параіў рэгулярна наведваць нейкую пратэстанцкую царкву, каб там сына адмалілі. З псыхолягам таксама не пашанцавала...
У нейкі момант я была ў адчаі. У той час у мяне жыла маці. Спачатку я прыдумляла для яе гісторыі, што ў Ігара ёсьць дзяўчына, але жаніцца яшчэ час не прыйшоў. Потым казала, што ён вучыцца на сьвятара і жаніцца яму нельга. А потым зьявілася думка — навошта я падманваю ўсіх і сама сябе. Атрымліваецца, што я саромеюся сына. І я сказала як ёсьць. У выніку 15 гадоў у нас няма ніякіх зносін ні з маці, ні з сястрой — з усёй раднёй. Іх асуджэньне, неразуменьне я не перанесла. Я засталася з сынам. Гэты пэрыяд быў цяжкім для мяне.
Дзякуючы падтрымцы сына і яго сяброў празь некаторы час я ўздыхнула з палёгкай, зразумела, што гэта не разбэшчанасьць, як сказаў сьвятар на споведзі, і я не такая ўжо дрэнная маці. А сын мой — гей ад нараджэньня. Навошта мне перажываць, калі бачыш перамены да лепшага. Сын стаў упэўнены, вясёлы, нават заікацца перастаў. У мяне была магчымасьць прысутнічаць на гей-прайдзе ў Лёндане. Гэта было сапраўднае сьвята, не так як у Беларусі ў 2010 годзе, дзе я была, каб падтрымаць сына і яго сяброў. Я была ў Лёндане ў рыма-каталіцкім касьцёле на спэцыяльнай імшы для ЛГБТ-каталікоў. Гэта ўсё ў комплексе адыграла ролю і пераканала, што мая пазыцыя — слушная.
— А як з прадстаўнікамі цэркваў у Беларусі адносіны складваюцца? Ці знайшлі сьвятароў, якія вас разумеюць?
Надзея Іванова: Ніяк не складваюцца. Я больш нікуды не хадзіла. Калі трэба памаліцца, я і дома малюся. Быў у мяне заклік да нашага паважанага мітрапаліта Кандрусевіча, але нічога не атрымалася з гэтага.
«Для маці дагэтуль мая арыентацыя гучыць як дыягназ»
— Крысьціна, наколькі я ведаю, у вас былі складаныя адносіны з бацькамі. Ці маці спрабавала калі-небудзь вас зразумець? Наколькі важная была б для вас падтрымка сямʼі?
Крысьціна Бандурына: Я не магу адказаць з упэўненасьцю, ці спрабавала маці мяне зразумець. Мы зь ёй ніколі не былі настолькі блізкія, каб абмяркоўваць такія інтымныя рэчы. Магу сказаць па адчуваньнях, што хутчэй не. Мама абсалютна не гатовая выходзіць за межы свайго сьвету і бачыць мой сьвет. Ёй за мяне сорамна. Яе падтрымка і ўвогуле падтрымка сямʼі была і застаецца вельмі важнай для майго існаваньня. Паколькі яе няма, я вымушаная шукаць падтрымку іншых людзей, якія могуць даць мне любоў. На гэта сыходзіць шмат сіл. Самае страшнае, што я далёка не адна такая, ёсьць шмат людзей, якія не знайшлі разуменьня ад блізкіх і сяброў.
Людзі сыходзяць з галавой у працу, актывізм, дзе паступова выгараюць, ці сыходзяць у нейкія таксычныя адносіны. Я, напрыклад, схільная навешаць на сябе чужыя праблемы і вырашаць іх, каб толькі ня думаць пра свае. А часам гэта ўсё разам — і праца, і актывізм, і таксычныя адносіны, што заўгодна, каб толькі не заставацца з гэтай пустэчай, каб ня думаць, што вельмі важны складнік жыцьця — сямʼя — у цябе проста адсутнічае, проста таму, што ты для іх не такая, як усе.
— А як вы сказалі сямʼі, што вы не такая?
Крысьціна Бандурына: Мне было 19 гадоў, я ўпершыню ў жыцьці сурʼёзна закахалася. У мамы была гістэрыка, яна плакала і пыталася, што яна зрабіла ня так, у чым яна вінаватая. Казала, што лепш бы я была цяжарная, лепш бы я была адна. Гэта было самае балючае. Для яе дагэтуль мая арыентацыя гучыць як дыягназ.
«Тэма гомасэксуальнасьці дзяцей для бацькоў напоўненая да краёў сорамам і віной»
— Іна, вы ня першы год ведзяце групы падтрымкі бацькоў ЛГБТ-дзяцей. Зь якімі стэрэатыпамі, траўмамі, уяўленьнямі прыходзяць бацькі ў групы? Калі пачынаецца пераасэнсаваньне?
Іна Саленіковіч: Нашая група падтрымкі ў Community Centre для ЛГБТК-людзей і іх блізкіх у Менску існуе ўжо пяты год. Мэта — псыхалягічная падтрымка ўдзельнікаў. Што тычыцца стэрэатыпаў, траўмаў, то найпершае, самае галоўнае пытаньне — як гэта вылечыць? Гомасэксуалізм успрымаецца як хвароба. Многіх дзяцей пачынаюць вадзіць да псыхолягаў, псыхіятраў, думаць, што нешта можна зрабіць, каб гэта вылечыць.
Потым узьнікае другое пытаньне — у чым мая віна, што я зрабіла ня так, якія хібы ў выхаваньні былі. Тэма гомасэксуальнасьці дзяцей напоўненая да краёў сорамам і віной — усім сорамна, усе сябе адчуваць вельмі вінаватымі.
Вельмі распаўсюджанае пытаньне — што скажуць людзі, як на гэта адрэагуюць родныя, суседзі, сябры, ці варта пра гэта гаварыць увогуле. Як правіла, гэта замоўчваецца напачатку. У нас ёсьць мамачкі ў групе, у якіх нават бацькі ня ведаюць, што іх дзіця — гомасэксуальнае. Таты вельмі баяцца сказаць пра гэта сваім мамам. Яшчэ адзін стэрэатып — маё дзіця ніколі ня будзе шчасьлівае, таму што ня зможа мець нармальную сямʼі ў іх разуменьні.
Прыняцьце — вельмі складаны і доўгі працэс. Ён праходзіць некалькі стадый. Спачатку шок, які можа працягвацца ад некалькіх гадзінаў да некалькіх месяцаў. Стадыю шоку зьмяняе так званае адмаўленьне — не, гэтага ня можа быць, гэта можна выправіць, насамрэч гэта яны прыдумалі. Часта кажуць: маё дзіця спакусілі, бо сьвет такі разбэшчаны. Можа наступіць варожасьць альбо абыякавасьць.
Пасьля гэтага наступае стадыя бясконцай усёабдымнай віны — я нешта зрабіла ня так, я ва ўсім вінаватая — і яркае выражэньне эмоцый. Мамачкі на групе першы час увогуле заўсёды плачуць. Гэта потым праз некаторы час, калі боль сьціхае і пачынаецца прыняцьце, становіцца лягчэй. Прыняцьце мае розныя формы — працяг адносінаў зь дзіцяці, пры гэтым тэма гомасэксуальнасьці закрытая, табуяваная, і поўны прыняцьце і паўнавартасны ўдзел у жыцьці дзіцяці, як у выпадку спадарыні Надзеі.
Як паказвае практыка, цяпер няма яркай нэгатыўнай рэакцыі з боку родных і калегаў. Гэта адбываецца таму, што зараз інфармацыі стала нашмат больш чым раней, сьвет маленькімі крокамі мяняецца. Калі вы зьяўляецеся бацькам ЛГБТК + дзіцяці і адчуваеце неабходнасьць у прафэсійнай дапамозе псыхоляга і ў падтрымцы людзей з падобным вопытам, напішыце нам з тэмай ліста «Бацькоўская група».
«Цяпер я лёгка кажу, што мой сын — гей»
— Надзя, вы напісалі адкрыты ліст да арцыбіскупа Кандрусевіча з нагоды падтрымкі Касьцёлам збору подпісаў супраць прапаганды ЛГБТ. Ваш сын жыве ў свабоднай краіне, яму прасьцей быць сабой, ён можа мець сямʼю, не хаваць сваё шчасьце. Як вам падаецца, ці становяцца беларусы больш талерантнымі да людзей зь нетрадыцыйнай сэксуальнай арыентацыяй, і ці адкрытасьць, галоснасьць, як у вашым выпадку, могуць зьменшыць гамафобію ў грамадзтве?
Надзея Іванова: Я некалькі гадоў ужо не працую, а гэта значыць, што кола маіх адносінаў — абмежаванае. Калі задаюць пытаньне наконт арыентацыі майго сына, цяпер я лёгка кажу, што ён — гей. Раней людзі ўспрымалі гэта варожа, з насьмешкай. Мне было вельмі сумна ад гэтага. Цяпер нават людзі майго ўзросту, калі я кажу, што мой сын — гей, могуць прамаўчаць, ці нешта дурное сказаць, але не абразьлівае. Гэта для мяне вельмі важна.
Я думаю, што ня трэба маўчаць, тады ў людзей зьявіцца нейкая цікавасьць да нашай праблемы. Калі чалавек разумны, ён зрабіць сваю выснову. Мне гэта добра казаць, калі мой сын жыве ў бясьпецы ў Вялікай Брытаніі. Але ў любым разе ня трэба маўчаць.
«Калі я прачытала пра гэтыя 55 тысяч подпісаў, цэлы дзень хадзіла са сьлязьмі на вачах»
— Крысьціна, беларускія хрысьціяне сабралі 55 тысяч подпісаў супраць «прапаганды ЛГБТ». «Не выступаць супраць традыцыйных сямейных каштоўнасьцяў», — такое патрабаваньне выставіла апазыцыя да кандыдатуры адзінага кандыдата. Якая ваша рэакцыя?
Крысьціна Бандурына: Калі я прачытала пра гэтыя 55 тысяч подпісаў, цэлы дзень хадзіла са сьлязьмі на вачах. Гэта быў проста шал, і я нічога не магла зрабіць, таму што з такімі эмоцыямі яшчэ не сутыкалася. Я ўвогуле не была ў такой сытуацыі ніколі, калі, як мінімум, 55 тысяч чалавек ня хочуць, каб я была ў гэтай краіне, у гэтым сьвеце. Мне было вельмі балюча і крыўдна. У мяне было адчуваньне татальнага бясьсільля. Зараз, калі зьбіраюць подпісы супраць прапаганды ЛГБТ, я проста ня ведаю, што рабіць. Я ня ведаю, які ў гэтым сэнс. І ўлады ня менш гамафобныя за гэтых людзей. Разам з тым я бачу шмат падтрымкі ад неабыякавых людзей. Што да патрабаваньняў да адзінага кандыдата, то кандыдат, які пойдзе на выбары з такой пазыцыяй, згубіць іх падтрымку таксама. І гэта крыху аблягчае сытуацыю.
«Чаму менавіта аднаполыя сэксуальныя стасункі заслугоўваюць асаблівага стаўленьня?»
— Цяпер з удзелам міністэрства аховы здароўя рыхтуюцца зьмены ў заканадаўства, у адпаведнасьці зь якімі можа быць зьменены ўзрост сэксуальнай згоды для гомасэксуальных людзей, а таксама будзе прадугледжаная адказнасьць за «дыскрэдытацыю інстытуту сямʼі». Як вы да гэтага ставіцеся?
Крысьціна Бандурына: Гэта абсалютна ня справа Мінздароўя. Ні каштоўнасьці, ні інстытут сямʼі, ні, тым больш, інфармацыя, за распаўсюд якой яны хочуць увесьці крымінальную адказнасьць. Крымінальная і адміністрацыйныя адказнасьць за распаўсюд інфармацыі, якая не зьяўляецца дзяржаўнай тайнай, не нясе пагрозы нацыянальнай бясьпецы і не ўтрымлівае экстрэмісцкіх лёзунгаў, — гэта абсурд. І, канешне, ніяк не падпадае пад юрысдыкцыю названага ведамства. Гэта вельмі дзіўна: пытаньне тычылася хатняга гвалту, але ў адказ выдаюць пра дыскрэдытацыю інстытуту сямʼі. Мне падаецца, якраз сама праблема гвалту і яго адмаўленьне — фізычнага, сэксуальнага — дыскрэдытуе гэты інстытут нашмат больш, чым тое, што нам прапануецца прыняць у якасьці пагрозы «традыцыйным каштоўнасьцям».
Такія пытаньні нельга высоўваць ва ўльтыматыўным парадку, яны мусяць абмяркоўвацца, і не чыноўнікамі, а грамадзтвам. Цікава было б пабачыць аргумэнтацыю — чаму ўзрост згоды мусяць павысіць толькі для аднаполых сувязей? Ці зьвязана гэта з «традыцыйнымі каштоўнасьцямі»? А са стэрэтыпам пра «педэрастаў-педафілаў»? Я думаю, што гэтае пытаньне, калі яно не абгрунтавана з гледзішча мэдыцыны, таксама не зьяўляецца сфэрай дзейнасьці Мінздароўя. Як мінімум, гэта пытаньне да МУСа. І павышаць узрост згоды да 18-ці для аднаполых сувязяў, думаю, мае сэнс толькі калі, дапусьцім, са 152 афіцыйна зафіксаваных у 2018-м (не ведаю, колькі ў 2019-м) згвалтаваньняў большая частка будзе зьдзейсьненая ў аднаполай сувязі. А наогул, гэта нейкае цемрашальства.
Надзея Іванова: Матывацыя незразумелая. Чаму менавіта аднаполыя сэксуальныя стасункі заслугоўваюць асаблівага стаўленьня? Што ў іх незвычайнага? Гэта дыскрымінацыя адносна ЛГБТ. Намёк тут на тое, што аднаполы сэксуальны досьвед можа неяк зь людзей зрабіць геяў.... А дзе доказы? А калі мог бы, то што кепскага ў геях ці лесьбіянках. І якая справа Мінздраву? Яны блытаюцца ў панятках — здароўя, бясьпекі і ўласных перадузятасьцяў.
«Мужчыны ўспрымаюць сябе „бракоделами“. — я працягнуў род і атрымаўся дэфэкт»
— Іна, у вашых групах узаемападтрымкі практычна ўсе жанчыны. Чаму няма бацькаў? Чаму ім цяжэй чым мацярам прыняць іншасьць сваіх дзяцей?
Іна Саленіковіч: У нашай традыцыі такім чынам ролі разьмеркаваныя, што мужчына адказвае за прадаўжэньне роду, а жанчына — за захаваньне. І тады мужчыны ўспрымаюць сябе «бракоделами». Я працягнуў род і атрымаўся дэфэкт, адпаведна яны гэтага прыняць ня могуць. Жанчыны больш гнуткія. Яны таксама перажываюць, але ім прасьцей. Для мужчыны гэта невыносна. Найчасьцей таты, калі жонкі ім наважваюцца сказаць пра гомасэксуальнасьць дзяцей, кажуць: «Навошта ты мне сказала?» Яны аддаюць перавагу проста нічога ня ведаць.
— Ці гэта беларуская асаблівасьць, ці так ва ўсім сьвеце адбываецца?
Іна Саленіковіч: Гэта нашая асаблівасьць, наш мэнталітэт, сфармаваны доўгай гісторыяй.
Ці эміграцыя ёсьць найлепшым шляхам для беларускіх ЛГБТ-людзей?
— Як вы лічыце, ці гэта праўда, што для беларускіх ЛГБТ-людзей ці не адзіны шлях быць сабой — эміграцыя?
Надзея Іванова: Як маці я лічу, што найлепшае выйсьце на сёньня — эміграцыя, калі гэта магчыма. Для дзяцей атрымліваецца як уцёкі. Гэта сумна, але калі ўсе так зробяць, мы згубім самых найлепшых сыноў і дачок.
Крысьціна Бандурына: Я ўсё яшчэ тут і нікуды не зьбіраюся. Мне лёгка гаварыць, я адна, у мяне няма сямʼі і дзяцей, таму я магу жыць тут і быць сабой, і, наколькі гэта магчыма, імкнуцца нешта зьменяць. Калі б у прыярытэце была сямʼя, то на дадзены момант эміграцыя была найбольш прымальным выйсьцем, каб быць сабой, жыць жыцьцём, якое хочацца пражыць, не баяцца за любімых людзей. На жаль, межы майго шчасьця ў гэтай краіне пакуль што вызначаюць іншыя.
Іна Саленіковіч: Зразумела, што гэта не адзінае выйсьце. Неяк жывуць людзі, і ў Беларусі жывуць людзі, але, на жаль, гэта найбольш не траўматычны шлях вырашэньня праблемы, як ня сумна мне пра гэта гаварыць. Калі ты хочаш жыць сваім жыцьцём, не азіраючыся, калі хочаш быць свабодным, калі ты хочаш стварыць сямʼю, не хаваючыся, то, на жаль, гэта толькі эміграцыя. І мамачкам, чые дзеці знаходзяцца ў эміграцыі, нашмат лягчэй і спакойней, яны больш спакойна сябе адчуваюць, могуць рабіць публічныя заявы.
— Што вы першае гаворыце бацькам, якія прыходзяць у групы ўзаемадапамогі?
Іна Саленіковіч: Калі вы даведаліся, што вашае дзіця не такое, як усе, яно ня стала іншым. Гэта таксама чалавек, якога вы любілі. Яму гэтак жа складана быць не такім як усе, быць у меншасьці і вы яму вельмі патрэбныя.
