Ноччу 3 студзеня стала вядома пра гібель аднаго з самых уплывовых чыноўнікаў Ірану — камандзіра элітнага падразьдзяленьня іранскага Корпусу вартавых Ісламскай рэвалюцыі генэрал-маёра Касэма Сулеймані.
Ён быў забіты блізу багдадзкага міжнароднага аэрапорту ў Іраку падчас спэцапэрацыі ЗША: яна рыхтавалася на асабісты загад прэзыдэнта Дональда Трампа. Настоящее время распавядае, кім быў Сулеймані і чаму яго забойства можа дэстабілізаваць сытуацыю ў рэгіёне.
Ад муляра да генэрала
Касэм Сулеймані быў набліжаным вярхоўнага лідэра аяталы Алі Хаменэі і адным з самых уплывовых людзей у іранскай палітыцы. Апошнія 22 гады ён займаў пазыцыю кіраўніка сілаў «Кудс» — элітнага ваеннага падразьдзяленьня Корпусу вартавых Ісламскай рэвалюцыі (КВІР). Асноўная дзейнасьць — спэцапэрацыі за мяжой і выведка.
Сулеймані родам зь беднай сям’і і ў маладосьці працаваў мулярам. Ён стаў вайскоўцам у пэрыяд Ісламскай рэвалюцыі і пачаў падымацца па карʼернай лесьвіцы падчас ірана-іракскай вайны ў 1980-х гадах. У канцы 1990-х узначаліў «Кудс». Ужо ў 2005 годзе Хамэнэі называў яго «жывым пакутнікам», а ўнутры краіны ён карыстаўся шырокай папулярнасьцю.
Лічыцца, што менавіта Сулейману стаяў за стратэгіямі, якія прывялі да вайсковых перамогаў Ірану і яго саюзьнікаў у рэгіёне, у тым ліку падчас грамадзянскай вайны ў Сырыі (на баку прэзыдэнта Башара Асада) і падчас баёў супраць «Ісламскай дзяржавы» у Іраку і Сырыі. Ён таксама паспрыяў таму, што шыіцкія паўстанцкія групоўкі сталі часткай дзяржаўных ваенных сілаў у Іране, Лібане і Іраку. Лічыцца, што падразбдзяленбне таксама падтрымлівае «Хэзбала» у Палестыне і паўстанцкія групоўкі ў Емэне і Аўганістане.
Нягледзячы на тое, што Сулеймані і яго падразьдзяленьне дапамагалі ЗША падчас апэрацыі ў Аўганістане пасьля тэрарыстычных нападаў 2001 году, ён перайшоў у катэгорыю ворагаў ужо праз два гады — падчас апэрацыі ЗША ў Іраку у 2003 годзе. Амэрыканцы абвінавачвалі Сулеймі ў сьмерці сотняў амэрыканскіх салдат.
З сярэдзіны 2010-х рэгулярна зьяўляліся чуткі аб рыхтаваных замахах на вайскоўца з боку спэцслужбаў некаторых арабскіх краін, ЗША і Ізраіля. Некаторыя СМІ нават паведамлялі аб яго сьмерці, але гэтая інфармацыя не пацьвярджалася. Апошні раз пра яго магчымую сьмерць паведамлялі ў 2015 годзе — было вядома, што Сулеймані цяжка ранілі падчас баёў у сырыйскім Алепа.
Ужо пасьля пахаладаньня адносінаў паміж Іранам і ЗША, вясной 2019 году, Вашынгтон унёс Корпус вартавых Ісламскай рэвалюцыі ў сьпіс замежных тэрарыстычных арганізацый, а дзяржсакратар ЗША Майк Пампэо назваў генэрала Сулеймані «адным з галоўных тэрарыстаў». Тым самым ЗША ўпершыню прызналі тэрарыстычнай арганізацыяй частку афіцыйнага ўраду іншай краіны. У верасьні 2019-га ЗША ўвялі пэрсанальныя санкцыі ў дачыненьні да падразьдзяленьня, якім камандаваў Сулеймані.
Чаму яго забілі
У ЗША, Ізраілі і ў тых арабскіх краінах, дзе на чале ўрадаў стаяць суніты, Сулеймані называлі адным з галоўных ворагаў. У пэрсанальных санкцыйных сьпісах ЗША генэрал знаходзіўся з 2007 году.
Сулеймані быў забіты ў Іраку, дзе за некалькі дзён да гэтага шыіцкія групоўкі, якія зьвязваюць з КВІР і «Кудс», паспрабавалі ўзяць штурмам пасольства ЗША ў Багдадзе. Сілы бясьпекі Іраку ўжылі для абароны сьлёзатачывы газ, а ахова ўнутры будынку амбасады кідала шумавыя гранаты для разгону пратэстоўцаў.
Адразу пасьля гэтага Вашынгтон заявіў аб прыпыненьні дзейнасьці амбасады, эвакуіраваў яго супрацоўнікаў і заклікаў усіх амэрыканскіх грамадзян пакінуць Ірак. У Пэнтагоне пацьвердзілі, што вайскоўцы пачалі апэрацыю па ліквідацыі іранскага генэрала менавіта па ўказаньні Дональда Трампа.
«Па ўказаньні прэзыдэнта ЗША былі прынятыя рашучыя абарончыя дзеяньні для абароны амэрыканцаў за мяжой. Генэрал Сулеймані актыўна распрацоўваў пляны нападаў на амэрыканскіх дыпляматаў і вайскоўцаў Іраку па ўсім рэгіёне. Генэрал Сулеймані і яго падразьдзяленьне» Кудс «нясуць адказнасьць за гібель сотняў і раненьне тысяч вайскоўцаў ЗША і кааліцыйных сілаў», — гаворыцца ў заяве Мінабароны ЗША.
Восеньню 2019 году, як мяркуецца, адна з шыіцкіх груповак, якая зьвязаная з КВІР, нанесла ракетны ўдар па амэрыканскай ваеннай базе ў Іраку паблізу Кіркуку. Тады загінуў амэрыканскі кантрактнік. ЗША таксама настойваюць, што Сулеймані мог стаяць і за абстрэламі «зялёнай зоны» ( урадавага кварталу, дзе разьмешчаная амэрыканская амбасада) у Багдадзе.
Зь ім і іранскімі сіламі таксама зьвязваюць арганізацыю некалькіх нападаў на амэрыканскія ваенныя аб’екты і іракскія ўрадавыя будынкі ўжо пасьля зьвяржэньня Садама Хусэйна.
Чаму сьмерць Сулеймані важная
Адразу пасьля паведамленьняў пра сьмерць Сулеймані вышэйшае кіраўніцтва Ірану, Расеі, Лібана і нават саюзьніка ЗША ў рэгіёне — Іраку — рэзка раскрытыкавалі рашэньне амэрыканскага прэзыдэнта. Вярхоўны лідэр Ірану аятала Хамэнэі заявіў, што Тэгеран мае намер жорстка адказаць на дзеяньні ЗША. Міністар замежных справаў ісламскай рэспублікі Джавад Зарыф назваў забойства камандзіра «Кудс» актам міжнароднага тэрарызму.
«Гэты акт міжнароднага тэрарызму ЗША — перасьлед і забойства генэрала Сулеймані (самага эфэктыўнага ў барацьбе з „Ісламскай дзяржавай“, фронтам Аль-Нусра, Аль-Кайды і іншымі) — крок да вельмі небясьпечнай і дурной эскаляцыі», — напісаў Зарыф.
У некалькіх гарадах Ірану пасьля сьмерці генэрала з пратэстамі на вуліцы выйшлі сотні людзей. Яны скандавалі «Сьмерць Амэрыцы». Гэта, верагодна, яшчэ больш нэгатыўна адабʼецца на адносінах паміж Іранам і ЗША, якія і бяз гэтага зьяўляюцца дрэннымі.
У 2018 году ЗША афіцыйна выйшлі зь ядзернай угоды з Іранам, абвінаваціўшы Тэгеран у распрацоўцы ядзернай зброі, і некалькі разоў уводзілі жорсткія санкцыі ў дачыненьні да гэтай краіны. ЗША таксама некалькі разоў вінавацілі Іран у нападзе на нафтавыя танкеры ў Аманскім і Пэрсыдзкім залівах, праз якія праходзіць да 40% сусьветнай нафты, якая транспартуецца морам. Іран тады зьбіў амэрыканскі бесьпілётнік, але ў апошні момант ЗША адмянілі ўдар у адказ па мэтах у Іране. ЗША і Сырыя таксама абвінавацілі Іран у бамбардзіроўцы саудаўскіх НПЗ восеньню 2019 году.
Прэмʼер-міністар Іраку ўжо заявіў, што сваімі дзеяньнямі ЗША парушылі сувэрэнітэт краіны — амэрыканскія ваенныя абстралялі тэрыторыю паблізу міжнароднага аэрапорту Багдаду, а ў ходзе апэрацыі загінулі яшчэ некалькі іракскіх вайскоўцаў. У тым ліку намесьнік начальніка Сіл народнай мабілізацыі, якія зьяўляюцца часткай іракскага войска.
Многія аналітыкі асьцерагаюцца, што сьмерць Сулеймані можа прывесьці да адкрытага ваеннага супрацьстаяньня Ірана і ЗША і нападам на ваенныя абʼекты абедзьвюх краінаў. Па словах кіраўніка іранскай рэдакцыі Радыё Свабода Мэхдзі Парпанчы, з аднаго боку, сьмерць кіраўніка «Кудс» можа ўзмацніць уплыў Ірана ў Іраку, з другога, аслабіць яго ў цэлым па рэгіёне — Сулеймані курыраваў працу груповак у розных краінах і быў адным зь нямногіх людзей, хто дасканала ведаў рэгіён і быў уплывовай фігурай.
Тым ня менш частка палітыкаў унутры ЗША выказалі рашучую падтрымку дзеяньням амэрыканскай арміі. Прэмʼер-міністар Ізраіля, галоўнага саюзьніка ЗША на Блізкім Усходзе, таксама падтрымаў апэрацыю ЗША супраць іранскага вайскоўца і нават прыняў рашэньне скараціць свой працоўны візыт у Грэцыю.
Адразу пасьля паведамленьняў пра сьмерць Сулеймані цэны на нафту рэзка падняліся прыкладна на 3,7%.
Рашэньне аб апэрацыі ў Багдадзе, у выніку якой быў забіты іранскі генэрал Касэм Сулеймані, Дональд Трамп прыняў пасьля нападу на базу ЗША і нападу на амбасаду. Аб магчымых наступствах забойства Сулейманам распавёў палітоляг і ўсходазнаўца Аляксандр Шумілін.
