Лінкі ўнівэрсальнага доступу

Пра Галадамор і ня толькі. 5 фактаў і прычын паглядзець фільм «Цана праўды»


Прэзэнтацыя фільму «Цана праўды» ў Кіеве
Прэзэнтацыя фільму «Цана праўды» ў Кіеве

Гістарычны трылер «Цана праўды», які супольна зрабілі Польшча, Украіна і Вялікая Брытанія, ужо назвалі найлепшай стужкай пра Галадамор. Сёлета на Гдынскім кінафэстывалі фільм атрымаў Гран-Пры.

Прэзыдэнт Украіны Ўладзімір Зяленскі ўзнагародзіў рэжысэрку фільму Агнешку Голянд ордэнам Княгіні Вольгі за «значны ўнёсак ва ўшанаваньне памяці ахвяраў Генацыду ўкраінскага народу і асьвятленьне праўды пра Галадомор».

Пра што фільм і чаму яго варта паглядзець?

Пра Галадамор і ня толькі

Фільм заснаваны на рэальнай гісторыі аб тым, як былы кансультант брытанскага ўраду ў міжнародных справах Гарэт Джонс, журналіст-пачатковец, едзе ў Маскву, каб узяць інтэрвію ў Сталіна і разабрацца, як савецкая ўлада фінансуе сфэру абароны.

Пасьля свайго інтэрвію з Гітлерам Гарэт Джонс спрабуе пераканаць брытанскі ўрад, што трэба рыхтавацца да новай глябальнай вайны, а для супрацьстаяньня гітлераўскім плянам ствараць альянс з Савецкім Саюзам. Але ягоны выступ ва ўрадзе Вялікай Брытаніі ўспрымаюць са сьмехам — маўляў, трэба ратаваць «эканоміку ад дэпрэсіі», а не фантазіяваць пра немагчымае.

Ужо ў Маскве журналіст даведваецца аб гібелі свайго калегі, які першым пачаў зьбіраць матэрыял пра голад ва Ўкраіне. Савецкія ўлады наклалі табу на гэтую тэму, а замежныя журналісты, акрэдытаваныя ў СССР, не закраналі яе са згоды ўрадаў сваіх краін. Эўропа і США разглядалі супрацу з Савецкім Саюзам як шанец на адраджэньне нацыянальных эканомік.

У той час дзейнасьць замежных журналістаў у Маскве каардынаваў кіраўнік бюро амэрыканскага выданьня The New York Times Уолтэр Дуранці, які за кнігу аб сталінскай індустрыялізацыі атрымаў Пулітцэраўскую прэмію.

Гарэту Джонсу ўдаецца выехаць з Масквы ў савецкую Ўкраіну, падрабіўшы дакумэнт. Па дарозе ён уцякае ад свайго «спадарожніка з органаў» і мяняе зацьверджаны ім маршрут. Ва ўкраінскіх вёсках ён бачыць чэргі па хлеб, адпраўку збожжа ў Маскву, назірае, як зьбіраюць на вуліцах целы памерлых, а нават сам есьць чалавечыну...

Але яго арыштоўвае НКВД разам з шасьцю іншымі брытанскімі спэцыялістамі, якіх абвінавачваюць у шпіянажы. Умоваю вызваленьня Гарэта Джонса становіцца адмова ад публікацыяў пра Галадамор у абмен на жыцьцё іншых арыштаваных брытанцаў. Вярнуўшыся на радзіму, ён, нягледзячы на ціск сваіх уладаў, якія кіруюцца «геапалітычнай мэтазгоднасьцю», адмаўляецца замоўчваць праўду пра Галадамор ва Ўкраіне. І гэта руйнуе ягоную карʼеру і асабістае жыцьцё.

Зорны склад стваральнікаў

Праца над фільмам пачалася ў 2017 годзе. Здымкі адбываліся ва Ўкраіне, Польшчы і Шатляндыі.

Стужку паставіла вядомая польская рэжысэрка Агнешка Голянд — старшыня Эўрапейскай кінаакадэміі, намінантка прэміяў Oscar, BAFTA, уладальніца «Срэбнага мядзьведзя» Бэрлінскага міжнароднага кінафэстывалю (2017).

Ролю Гарэта Джонса выканаў брытанскі актор Джэймс Нортан. Ён стаў вядомым пасьля ролі Андрэя Балконскага ў мінісэрыяле BBC «Вайна і мір» і Алекса Годмана ў амэрыканска-брытанскім сэрыяле «МакМафія».

Агнешка Голянд і Джэймс Нортан
Агнешка Голянд і Джэймс Нортан

Яшчэ адна брытанская акторка Ванэса Кірбі, вядомая роляю прынцэсы Маргарэт у сэрыяле Netflix «Карона» аб гісторыі брытанскай каралеўскай сямʼі, выканала ролю рэпартэркі New York Times Ады Брукс, якая дапамагала галоўнаму герою стужкі Гарэту Джонсу ў расьсьледаваньні.

У здымках удзельнічалі і шэраг украінскіх актораў — Якаў Ткачэнка, Алег Драч, Уладзімір Федарук, Ганна Шайдзюк, Анастасія Чала і Аліна Кавальская.

Афіцыйным саўндтрэкам да фільму стала аднайменная песьня «Цана праўды», якую напісала вядомая ўкраінская сьпявачка крымскататарскага паходжаньня Джамала.

Хто фінансаваў

Стужку супольна стваралі ўкраінскія кінакампаніі Kinorob і Film.ua, польская Film Produkcja і брытанская Crab Apple Film.

Фінансавую падтрымку для здымак фільму далі Дзяржаўнае агенцтва Ўкраіны ў пытаньнях кіно, Польскі інстытут кінэматаграфіі, Kraków Film Commission, ORKA, Kino Świat і кампанія Creative Scotland.

Агульны бюджэт «Цаны праўды» склаў 262,2 мільёна грыўняў (амаль 11 млн даляраў).

Прэмʼера на вялікім экране адбылася 28 лістапада — перад днём, калі ва Ўкраіне ўшаноўваюць памяць ахвяраў Галадамору. Налета заплянаваная тэлевізійная прэмʼера на тэлеканале «Україна».

За тыдзень кінапаказаў, паводле вытворцаў, стужку ва Ўкраіне паглядзелі 40 тысяч 957 гледачоў, а зборы на сёньня склалі амаль 4 мільёны грыўняў (прыблізна 300 тысяч беларускіх рублёў).

Чаму гэта важна і для Беларусі

Вярхоўная Рада Ўкраіны прызнала Галадамор 1932–1933 гадоў генацыдам украінскага народу ў лістападзе 2006 году. Ад таго часу ўкраінская ўлада праводзіць пасьлядоўную вонкавую палітыку аб прызнаньні гэтага факту на міжнародным узроўні. Паводле гісторыкаў, у той час ад голаду было зьнішчана да 4 мільёнаў украінцаў.

За 13 гадоў на парлямэнцкім узроўні Галадамор прызналі генацыдам Грузія, Эквадор, Эстонія, Калюмбія, Латвія, Літва, Мэксіка, Парагвай, Пэру, Польшча, Вугоршчына. Таксама — на парлямэнцкім і рэгіянальным узроўні — у Аўстраліі, Канадзе і Партугаліі. На рэгіянальным (муніцыпальным) узроўні адпаведныя рашэньні таксама прынялі ў Аргентыне, Бразыліі, Вялікай Брытаніі, Гішпаніі, Італіі, ЗША.

Беларусь, нягледзячы на заклік украінскай дыпляматыі, дагэтуль не прызнае Галадамор генацыдам украінскага народу. Хаця ў тыя часы беларускі народ таксама выміраў ад голаду, спрычыненага «індустрыяльнай» палітыкай Масквы.

Згодна з архіўнымі дакумэнтамі, менскае партыйнае кіраўніцтва нават было вымушана прызнаваць факты канібалізму ў беларускіх вёсках і патрабаваць ад «цэнтру» дапамогі, каб прыдушыць хлебныя бунты.

Пра голад у Савецкай Беларусі ў 1933 годзе згадваў у адным са сваіх артыкулаў і Гарэт Джонс. Што праўда, маштабы беларускага галадамору, паводле гісторыкаў, нельга параўноўваць з украінскімі.

Падтрымка — на дзяржаўным узроўні

Ва Ўкраіне ўшанаваньне памяці ахвяраў Галадамору стала неадʼемнаю часткаю ўнутранай і замежнай палітыкі. Нягледзячы на частую зьмену ўрадаў, дзяржава падтрымлівае і фінансуе ўсе мастацкія праекты, прысьвечаныя гэтай старонцы ўкраінскай гісторыі.

На стварэньне фільму «Цана праўды» зь дзяржаўнага бюджэту пайшло больш за мільён даляраў.

У 2008 годзе ў цэнтры Кіева паўстаў мэмарыял ахвярам Галадамору, наведаньне якога замежнымі дэлегацыямі фактычна адразу было ўключана ў дзяржаўны пратакол.

Кіраўнік Беларусі Аляксандар Лукашэнка за ўсю гісторыю сваіх візытаў у Кіеў наведаў мэмарыял толькі ў 2017 годзе. На сустрэчы з тагачасным прэзыдэнтам Украіны Пятром Парашэнкам ён паведаміў, што гэты музэй зрабіў на яго «вялікае ўражаньне». Але гэтае ўражаньне не наблізіла ўладу Беларусі да прызнаньня гістарычнага факту.

Ігар Лосік Кацярына Андрэева Ірына Слаўнікава Марына Золатава Андрэй Кузьнечык
XS
SM
MD
LG