У Злучаных Штатах сёньня, 6 лістапада, праходзяць выбары ў Кангрэс. Паводле Канстытуцыі, яны праводзяцца кожныя два гады і, калі не супадаюць з выбарамі прэзыдэнта, называюцца midterm — літаральна, у сярэдзіне прэзыдэнцкага тэрміну. Іх яшчэ называюць «прамежкавымі». Сёлетнія прамежкавыя выбары ў Кангрэс ЗША падаюцца асабліва важнымі.
Перамога рэспубліканца Дональда Трампа на прэзыдэнцкіх выбарах два гады таму рэзка актывізавала электарат дэмакратаў, і экспэрты абмяркоўвалі магчымасьць моцнай перамогі дэмакратаў на сёлетніх выбарах у Кангрэс. Аднак Трамп па-ранейшаму карыстаецца энэргічнай падтрымкай свайго «базавага» электарату і здольны яго мабілізаваць. Вынік выбараў у вельмі палярызаваным грамадзтве можа істотна паўплываць на другую палову прэзыдэнцкага тэрміну Трампа.
Каго абіраюць
Палата прадстаўнікоў Кангрэсу ЗША кожныя два гады пераабіраецца цалкам: тэрмін паўнамоцтваў кангрэсмэнаў — два гады, а гэта значыць, што сёньня праходзяць выбары ўсіх 435 чальцоў ніжняй палаты.
Сэнат будзе пераабраны на траціну. Сэнатараў (усяго іх 100, па два ад кожнага штату) абіраюць на шэсьць гадоў, кожныя два гады пераабірацца прыблізна траціна зь іх. У гэтым годзе абіраюць 35 сэнатараў (33 — рэгулярных чынам, яшчэ дваіх — на спэцыяльных выбарах, які прызначаюцца ў выніку датэрміновага спыненьня паўнамоцтваў чальцамі Кангрэсу).
Будуць абраныя губэрнатары 36 штатаў (у астатніх выбары праводзяцца адначасова з прэзыдэнцкімі). Тэрмін іх паўнамоцтваў — 4 гады, за выключэньнем Нью-Гэмпшыру і Вэрмонту, дзе губэрнатараў абіраюць на 2 гады.
Сытуацыя перад выбарамі
Рэспубліканская партыя валодае большасьцю ў абедзьвюх палатах Кангрэсу, а апошнія два гады — дзякуючы перамозе Дональда Трампа на выбарах прэзыдэнта ЗША — кантралюе і выканаўчую галіну ўлады.
Традыцыйна партыя, якая перамагла на прэзыдэнцкіх выбарах, праз два гады мае тэндэнцыю прайграваць на выбарах у Кангрэс. Трамп, аднак, карыстаецца цяпер славай палітыка, які якраз ломіць тэндэнцыі.
Шанцы рэспубліканцаў і дэмакратаў
Пераважная меркаваньне экспэртаў: дэмакраты атрымаюць большасьць у Палаце прадстаўнікоў, рэспубліканцы захаваюць большасьць у Сэнаце.
Паводле апошніх ацэнак праекту 538, які ўзначальвае вядучы амэрыканскі электаральны аналітык Нэйт Сілвэр:
Шанцы дэмакратаў перамагчы на выбарах у Палату прадстаўнікоў складаюць 7:1.
Статыстычная мадэль праекту 538 кажа, што ў дэмакратаў, паводле апытаньняў грамадзкай думкі, перавага ў той ці іншай ступені (больш за 60 адсоткаў), у 220 выбарчых акругах (пры тым, што большасьць у Палаце прадстаўнікоў — гэта 218 кангрэсмэнаў). У рэспубліканцаў такая перавага ў 197 акругах. Яшчэ ў 18 акругах розьніца паміж кандыдатамі занадта малая, каб рабіць прагноз.
Шанцы рэспубліканцаў перамагчы на выбарах у Сэнат складаюць 4:1.
Такі прагноз выкліканы асаблівасьцямі выбараў у Сэнат. 65 з 100 сэнатараў у гэтым годзе не абіраюцца. 42 з іх — рэспубліканцы, якія апошнія гады былі вельмі пасьпяховыя на выбарах у Кангрэс, і толькі 23 — дэмакраты і два незалежныя сэнатары, якія далучыліся да дэмакратаў (у тым ліку кандыдат у прэзыдэнты ад дэмакратаў Бэрні Сандэрс).
Такім чынам, дэмакратам, каб атрымаць большасьць у Сэнаце (51 месца), неабходна перамога ў 28 з 35 выбараў у Сэнат, якія праходзяць у гэты аўторак — у выпадку, калі Сэнат акажацца падзелены 50 на 50, вырашальнае слова будзе належаць віцэ-прэзыдэнту Майку Пэнсу, рэспубліканцу.
Цяпер жа, паводле мадэлі праекту 538, дэмакратам трэба перамагчы ня толькі на ўсіх выбарах у Сэнат, дзе ў іх паводле апытаньняў ёсьць істотная перавага (25), але яшчэ атрымаць перамогу ў двух выбарчых кампаніях, дзе апытаньні паказваюць практычна роўныя шанцы кандыдатаў (і гэтага ўсё роўна будзе недастаткова для кантролю над Сэнатам), і яшчэ ў нейкім штаце, дзе апытаньні даюць перавагу кандыдату-рэспубліканцу.
(Імавернасць таго, які штат апынецца вырашальным у бітве за Сенат)
Што тычыцца губэрнатараў, то паводле прагнозу 538, 24 штаты з агульным насельніцтвам 195 мільёнаў чалавек будуць з губэрнатарамі-дэмакратамі, і 26 штатаў з насельніцтвам 134 мільёнаў акажуцца з губэрнатарамі-рэспубліканцамі.
(Мы прыводзім толькі дадзеныя праекту 538, паколькі падобныя мадэлі будуюць многія амэрыканскія СМІ, і ўсе іх прывесьці ў абмежаваным артыкуле немагчыма, а прагнозы 538 ў апошнія выбарчыя цыклы ў ЗША аказваліся аднымі з найбольш дакладных — РС.).
Трамп vs Абама
Прэзыдэнт Трамп заявіў, што хоць яго імя няма ў бюлетэнях для галасаваньня, цяперашнія выбары можна лічыць «рэфэрэндумам пра яго».
Трамп правёў рэкордную колькасьць выступаў у апошнія дні перад выбарамі, імкнучыся мабілізаваць свой электарат на падтрымку рэспубліканскіх кандыдатаў — у першую чаргу, у штатах з найбольш вострым супрацьстаяньнем на выбарах сэнатараў або губэрнатараў. Прэзыдэнт пераконвае сваіх прыхільнікаў прыняць удзел у галасаваньні, кажучы, што ў адваротным выпадку дасягненьні яго адміністрацыі акажуцца пад ударам.
Трамп ставіць сабе ў заслугу:
- выдатнае стан амэрыканскай эканомікі з рэкордна нізкай беспрацоўем і ростам заробкаў;
- пры ім былі зьніжаныя падаткі і аслабленае рэгуляваньне — Трамп заяўляе, што гэта спрыяе росту эканомікі;
- пры Трампе ў Вярхоўны суд ЗША ўвайшлі два кансэрватыўныя судзьдзі і гэта стварыла ў судзе — на доўгі тэрмін — кансэрватыўную большасьць. Гэта важнае пытаньне для амэрыканскіх выбарнікаў — менавіта Вярхоўны суд, у канчатковым выніку, прымае рашэньне, напрыклад, па пытаньні аб абортах.
Перамога дэмакратаў у Кангрэсе магла б стварыць цяжкасьці для Трампа:
- як і любому прэзыдэнту, яму будзе складаней праводзіць законапраекты праз парлямэнт, які знаходзіцца пад кантролем апазыцыі;
- будзе існаваць тэарэтычная небясьпека імпічмэнту. Гэтая працэдура ў ЗША — не юрыдычная, а палітычная. У выпадку, калі прэзыдэнту інкрымінуюць парушэньне закону, Палата прадстаўнікоў можа прагаласаваць за імпічмэнт, але затым яго павінен будзе зацьвердзіць Сэнат. Такім чынам, каб сапраўды адхіліць прэзыдэнта ад улады, апазыцыі трэба як мінімум мець кантроль над абедзьвюма палатамі Кангрэсу;
- чакаецца, што пасьля выбараў камісія пад кіраўніцтвам спэцпракурора Робэрта Мюлера, якая вядзе расьсьледаваньне аб магчымасьці змовы штабу Трампа і расейскіх уладаў напярэдадні прэзыдэнцкіх выбараў 2016 году, прадставіць апошнія вынікі сваёй дзейнасьці.
Яшчэ адной асаблівасьцю сёлетніх выбараў зьяўляецца вяртаньне ў актыўную палітыку папярэдніка Трампа на пасадзе прэзыдэнта, Барака Абамы. Абама ўдзельнічае ў сустрэчах з выбарнікамі і заклікае прыхільнікаў дэмакратаў ісьці галасаваць.
Прычына вяртаньня Абамы, верагодна, у тым, што Трамп праводзіць актыўна дэмантаж ягонай спадчыны ў розных сфэрах — ад аховы здароўя да зьнешняй палітыкі. Выступаючы ў Індыяне, Абама заявіў:
«Амэрыка на раздарожжы… Я лічу гэта найважнейшымі выбарамі ў нашым стагодзьдзі… Мы бачылі ў апошнія тыдні спробы падзяліць нас рыторыкай, нацкаваць нас адзін на аднаго… Калі вы галасуеце, вы адкідаеце гэты від палітыкі… Антыдот для палітыкі злосьці і расколу — палітыка шчодрасьці і надзеі».
