Калі мінулае зьмяняе будучыню? Чым розьняцца справы «Корбут — Кныш», «Гуцу — Шчэрба», «журналісткі — Слуцкі» і «Даўлетгільдзееў — Жырыноўскі»? Ці падзяляе грамадзтва адказ на пытаньне «гвалт ці паклёп»? Чаму адныя людзі безумоўна салідарызуюцца зь ахвярай, а другія катэгарычна падтрымліваюць абвінавачанага?
Абмяркоўваюць журналісткі Аляксандра Дынько, Ірына Чарняўка і Любоў Лунёва.
«Усе мы хочам жыць у бясьпечным сьвеце, дзе няма гвалту і паклёпу»
Ганна Соўсь: Калегі, я загадзя хачу дамовіцца, што мы тут не праводзім журналісцкія расьсьледаваньні, не пацьвярджаем і не зьняпраўджваем заявы пра згвалтаваньні і сэксуальныя дамаганьні ў згаданых выпадках, а гаворым пра рэакцыі на іх. Пасьля справы Вайнштэйна і сусьветнай кампаніі #metoo у мяне склалася ўражаньне, што пытаньне «Гвалт ці паклёп?» ёсьць такім жа маркерам ці разьдзяляльнай лініяй у грамадзтве, як у свой час пытаньне «Чый Крым?». Частка людзей становіцца адназначна на бок ахвяры, якія б ні былі абставіны, а значна большая частка людзей — заўсёды на баку абвінавачанага. І гэта не геапалітычны, а сацыяльны падзел. Ці вы згодныя, што пытаньне «гвалт ці паклёп» падзяляе грамадзтва? І што гэта таксама ў пэўнай ступені каштоўнасны падзел?
Ірына Чарняўка: Не, я ня згодная. Няма ніякага сацыяльнага падзелу. Пагатоў няма каштоўнаснага падзелу па лініі «гвалт ці паклёп». Бо ўсе мы, і мужчыны, і жанчыны, хочам жыць у бясьпечным сьвеце, дзе няма гвалту і паклёпу. Ёсьць два спосабы рэагаваць на навіны: эмацыйна і рацыянальна. Большасьць людзей рэагуюць рацыянальна, яны маюць патрэбу ў доказах, у пацьверджаных фактах, у праверцы. Меншасьць з розных прычынаў рэагуе на навіны эмацыйна. У тым ліку на такія вострыя. І гэтая рэакцыя больш заўважная, бо гэтая эмацыйная рэакцыя звычайна больш дэманструецца — праз сацыяльныя сеткі і мэдыя.
«Ці магла такая кампанія, як #metoo, стартаваць у нас? Адназначна не — занадта розны мэнталітэт»
Любоў Лунёва: Калі стартавала кампанія #metoo, я падумала, што гэта нешта кшталту флэш-мобу, пра які хутка ўсе забудуцца. Але насамрэч працэс, як ні дзіўна, пайшоў, як той цягнік са станцыі. Гэта быў толькі разгон, аказваецца. Я б не казала пра падзел у грамадзтве на тых, хто на баку абвінавачанага, хто лічыць, што на таго паклёпнічаюць, і на тых, хто верыць і спачувае ахвяры гвалту. Ня ўсё так проста. Для мяне пытаньне ў тым, ці магла такая кампанія стартаваць у нас. Мне падаецца, што адназначна не — занадта розны мэнталітэт, рознае стаўленьне.
«У нас усё гэта адбываецца, але ціха». Кустава, Раманава, Саламаціна і Шастакова пра справу Вайнштэйна
Рэч нават ня ў тым, што такім чынам можа адбывацца падзел у грамадзтве, а ў тым, што мы можам гэта абмяркоўваць. І гэта акурат станоўчы момант, бо занадта доўга гэта замоўчвалася.
«Людзі збольшага дагэтуль ня лічаць сэксуальны гвалт і дамаганьні сур’ёзнымі злачынствамі»
Аляксандра Дынько: Мне ўсё ж здаецца, што абмеркаваньне такіх выпадкаў моцна падзяляе грамадзтва. Я тут глябальна пагаджуся з Ірынай, што ёсьць эмацыйная рэакцыя на навіны, а ёсьць рацыянальная, але ў тым, як наша грамадзтва рэагуе менавіта на гэтыя выпадкі, для мяне і праходзіць гэтая мяжа. Для мяне з аднаго боку гэтай мяжы людзі, якія лічаць, што яны мусяць пагадзіцца ці не пагадзіцца з абвінавачанымі, паверыць ці не паверыць, а з другога боку — людзі, якія патрабуюць фактаў, аналізуюць і настойваюць на расьсьледаваньні.
Чаму адбываецца першая сытуацыя? Бо людзі збольшага дагэтуль ня лічаць сэксуальны гвалт і дамаганьні сур’ёзнымі злачынствамі, дагэтуль разглядаюць гэтыя выпадкі ў прасторы прыватнага жыцьця, дзе ўсё вызначаецца асабістым стаўленьнем, асабістымі стасункамі. «Вось як бы ну што тут такога? Зараз я з усёй сваёй наяўнай маральлю і жыцьцёвым досьведам разьбяруся і раскажу, што там у іх было».
Вядоўца расейскага тэлеканалу «Культура» выступіў за права Слуцкага «пакласьці руку на любое месца»
Можна згадаць фантастычнае выказваньне адной з дэпутатак Дзярждумы Расеі: «Я была ў 50 разоў прыгажэй, а да мяне не прыставалі!». Значыць, і да вас не прыставалі, і вы ўсё выдумалі. А калі да вас прыставалі, то вы як бы гэтага самі хацелі і правакавалі. Вось гэта адна з клясычных формулаў тых, хто лічыць сябе ў стане выносіць меркаваньне ў такіх сытуацыях. І гэты тычыцца ўсяго грамадзтва, якое лічыць, што грамадзкая думка і асуджэньне менавіта ў такіх выпадках — галоўнае пакараньне за такое злачынства.
Калі мы не былі сьведкамі забойства, нікому не прыходзіць у галаву сьцьвярджаць, што зараз мы раскажам, як усё было, і вызначым забойцу. Гэта, безумоўна, застаецца на расьсьледаваньні. Я чакаю, што падобнае стаўленьне будзе і да гэтых выпадкаў. Гвалт — гэта цяжкае злачынства, дамаганьне з выкарыстаньнем уладнага становішча — недапушчальнае, паклёп пра гвалт — таксама злачынства, і ўсе гэтыя выпадкі трэба расьсьледаваць і ставіцца да іх аднолькава непрымальна.
«Ніхто ня ўзяўся шукаць і пацьвярджаць факты»
Ганна Соўсь: Пасьля ток-шоў на адным з расейскіх тэлеканалаў, на якім былая алімпійская чэмпіёнка Вольга Корбут чарговым разам абвінаваціла свайго трэнэра Рэнальда Кныша ў згвалтаваньні, «Наша Ніва» пачала расьсьледаваньне, зьвярнуўшыся да розных бакоў канфлікту, на што стаў адказам гнеўны ліст гісторыка Анатоля Сідарэвіча. Ён спасылаецца на прэзумпцыю невінаватасьці, на «модны цяпер радыкальны фэмінізм» і заклікае «Нашу Ніву» спыніць уздымаць гэтую тэму. Рэдакцыя адказала, што лічыць тэму значнай і вартай абмеркаваньня. Безумоўна, у многіх рэдакцыях беларускіх незалежных СМІ абмяркоўвалася, як працаваць далей з гэтай тэмай. І вялікіх расьсьледаваньняў мы пакуль ня бачым. Як вы мяркуеце, зь якой меркай трэба падыходзіць СМІ да такіх няпростых тэмаў?
Ірына Чарняўка: СМІ мусяць ставіцца да гэтай тэма прафэсійна. Ёсьць правілы працы з інфармацыяй, стандарты, вядомыя кожнаму журналісту, кожнаму мэдыя. Яны не зьмяняюцца залежна ад тэмы. Адзінае, што я хачу падкрэсьліць у сытуацыі Корбут — Кныша, гэта што заява пра гвалт была ўпершыню апублікаваная 20 гадоў таму. І нашы СМІ ўзьнялі гэтую тэму цяпер, калі раптам на расейскім канале адбылося ток-шоў. Дваццаць гадоў! Нашы мэдыя, нашы журналісты, у тым ліку я (я сябе не выключаю з гэтага кола) — ніхто не ўзяўся сапраўды расьсьледаваць гэтую гісторыю. Ніхто ня ўзяўся шукаць і пацьвярджаць факты.
І ў выніку за 20 гадоў, як і за апошні тыдзень, калі абмеркаваньне зрабілася гарачым, мы знаходзімся роўна ў тым самым пункце: мы так дагэтуль ня ведаем, хто зь іх мае рацыю, а хто хлусіць. Мы роўна пасярэдзіне — як былі 20 гадоў таму, так і апошнія 10 дзён. Між тым публікуюцца артыкулы, публікуюцца меркаваньні Сідарэвіча, Чарняўкі і гэтак далей, якія ўсё роўна ў тым самым пункце. І з фактаў грамадзтва так і ня ведае, што і як. Ідзе пустое накручваньне эмоцыяў. А калі б хаця два новыя факты ў гэтай гісторыі хтосьці раскапаў, гэта быў бы самы чытаны і цытаваны матэрыял ва ўсім сьвеце...
«Старшаклясьніцы былі татальна закаханыя ў Барткевіча. А многія дзяўчаты дзякуючы Корбут запісваліся на гімнастыку»
Ганна Соўсь: Некаторыя факты зьяўляліся, напрыклад заява Барткевіча, што калісьці былі звароты ў Генэральную пракуратуру, і справу замялі. Люба, як вы мяркуеце, чаму гэтая тэма так да канца не расьсьледаваная?
Любоў Лунёва: Пасьля прагляду ток-шоў я была настолькі ўражаная тым, як гаварыла Вольга Корбут, як ёй адказваў яе былы трэнэр, што нават не ўстрымалася і напісала эмацыйны пост у Фэйсбуку. Гэта я зрабіла не як журналіст, а як прыватная асоба, натуральна. Я нават шкадую, што абразіла Кныша, бо абсалютна паверыла Корбут. Я і цяпер, скажу абсалютна шчыра, ёй веру. Але што да артыкула ў СМІ, то сама я ня стала б пісаць, ня ведаючы фактаў. Пісаць і быць на баку таго ці іншага бяз доказаў — гэта як пісаць на замову ў часы сталінізму.
Я асабліва спортам не цікавілася, але фігурыстаў і гімнастаў той эпохі — Вольгу Корбут і Людмілу Турышчаву — добра ведала. У тую эпоху «Песьняры» былі як Beatles. Я была яшчэ школьніцай і памятаю, як старшаклясьніцы былі татальна закаханыя ў Барткевіча. І многія дзякуючы Корбут запісваліся на гімнастыку. Тады ў спортзалях заўсёды былі брусы ды іншыя прылады. Шмат хто хацеў быць падобны на Корбут. І калі стала вядома, што Корбут і Барткевіч, дзьве зоркі, пабраліся шлюбам, то якія толькі злыя абразы не гучалі ў бок Корбут ад фанатак Барткевіча. Якіх толькі брыдотаў пра яе не выдумлялі! І як толькі яе не пракліналі. Думаю, што ёй было няпроста ўсё гэта вытрымаць. Грамадзтва ў нас у гэтым пляне непамяркоўнае.
А на мой пост у Фэйсбуку Аляксандар Мілінкевіч адказаў, што ён сам гарадзенец, добра ведае Кныша, і ён супраць таго, каб чалавека абражалі толькі таму, што нехта яго абвінаваціў у гвалце. Ён не сказаў пры гэтым, што Вольга паклёпнічае, проста зазначыў, што нельга, калі не даказана. І вось тут я зь ім абсалютна згодная. Я ўвогуле лічу, што зрабіла няслушна, бо проста ня зладзіла са сваімі эмоцыямі.
Тым ня менш, калі жанчына ў такім узросьце заяўляе, што яе згвалцілі, калі яна была яшчэ па сутнасьці дзіцём (ёй было 17 гадоў), і што гэта ёй баліць дагэтуль, гэта на мяне ўзьдзейнічае. Я ёй веру, бо які сэнс ёй хлусіць? Яна ж нічога ад яго не атрымае.
«Стасункі паміж дарослым чалавекам і непаўналетнім чалавекам — гэта не пытаньне ўзаемнай згоды»
Ганна Соўсь: Ірына Чарняўка напісала ў Фэйсбуку, што Вольга ведае, што ніхто ніколі не будзе расьсьледаваць абвінавачаньні. Аляксандра, як вы лічыце, ці будзе расьсьледаваная гэтая справа журналістамі?
Аляксандра Дынько: Ня ведаю. Усё ж СМІ і рэдакцыі маюць поўнае права вырашаць, за якія расьсьледаваньні ім брацца. І калі яны лічаць гэта мэтазгодным і бачаць магчымасьць знайсьці новыя факты, то яны гэта робяць. Калі гэтага няма, то і няма... Што да гэтай справы, для мяне вельмі важна замацаваць стандарт стаўленьня да такіх сытуацыяў у СМІ. Нядаўна я пра гэты выпадак гаварыла з адным чалавекам, які знаходзіцца пры ўладзе, і ён выказаў вельмі паспалітую думку пра тое, што калі там нешта і было, то было з узаемнай згоды.
Беларускія жанчыны дзеляцца гісторыямі пра перажыты сэксуальны гвалт #янебаюсясказаць
Дык я хацела б, каб СМІ раз за разам тлумачылі і настойвалі на тым, што стасункі паміж дарослым чалавекам і непаўналетнім чалавекам — гэта не пытаньне ўзаемнай згоды. Што стасункі паміж начальнікам і падначаленым — гэта таксама не пытаньне ўзаемнай згоды. Стасункі паміж настаўнікам і вучнем немагчымыя, змушэньне да стасункаў з выкарыстаньнем службовага становішча мусіць разглядацца як парушэньне. Наконт гэтых злачынных стэрэатыпаў СМІ мусяць быць абсалютна жорсткімі і даводзіць сваю законную пазыцыю. Але ў чалавека, якога абвінавацілі, ёсьць абсалютнае права зьвярнуцца па абарону свайго гонару ў суд, таму прэзумпцыя невінаватасьці дзейнічае тут у абодва бакі. СМІ безумоўна мусяць яе прытрымлівацца.
«Размовы пра нейкую гендэрную салідарнасьць — зьвядзеньне сапраўды важных праблемаў да ўзроўню палавых органаў»
Ганна Соўсь: Як вы лічыце, ці можна казаць пра мужчынскую і жаночую салідарнасьць у рэакцыі на гісторыі з абвінавачваньнямі ў згвалтаваньні? Бо мужчыны, якія самі не гвалтаўнікі, але і самі не спазналі гвалт, часам адчуваюць, што такія заявы — удар па мужчынах, і, адмаўляючы факт гвалту, яны спрабуюць абараніць рэпутацыю мужчынаў увогуле. З другога боку, шмат жанчын зьведалі гвалт і не гавораць пра гэта, таму схільныя салідарызавацца з кожнай ахвярай, якая заявіла пра згвалтаваньне.
Ірына Чарняўка: Мне здаецца, размовы пра нейкую гендэрную салідарнасьць — гэта зьвядзеньне сапраўды важных праблемаў да ўзроўню палавых органаў. У справе Вайнштэйна я бачыла некалькі інтэрвію мужчын, якія асуджалі Вайнштэйна, у тым ліку Том Хэнкс — вельмі сур’ёзны, статусны, важны мужчына, чыё меркаваньне мае вагу. У справе Слуцкага — хто стаў на ягоную абарону? На ягоную абарону сталі дэпутаткі, калегі-жанчыны.
Так, жанчыны ня хочуць быць згвалтаванымі, але ніхто, нашыя сыны, нашы бацькі, браты і мужы таксама ня хочуць, каб нас гвалцілі. Таксама як і мы ня хочам, каб нашых сыноў, бацькоў, братоў, мужоў абвінавачвалі беспадстаўна. Вось у гэтым корань. Пра гэта трэба казаць. Няможна ў дачыненьні да аднаго крымінальнага злачынства, бо гвалт ёсьць крымінальным злачынствам, рабіць такі заканадаўчы ці маральны афшор. Як слушна сказала Аляксандра, калі ідзецца пра крадзеж ці яшчэ пра якое злачынства, мы не бяром апрыёры чыйсьці бок, мы разьбіраемся. Тое самае павінна быць і ў дачыненьні да абвінавачаньняў у гвалце.
Я пагартала наша беларускае заканадаўства ў дачыненьні да гвалту ды ілжывых заяваў пра гвалт — яно вельмі не спрыяе ахвяры. Але таксама яно не ратуе і таго, каго ілжыва абвінавацілі. Калі мы раптам створым такі заканадаўчы ці маральны афшор, гэта ўдарыць і па самім грамадзтве, у тым ліку па ахвярах. Бо рана ці позна ўзьнікне сытуацыя, калі сапраўды перастануць верыць — проста таму, што занадта шмат выпадкаў, калі абвінавачаньні ня спраўджваюцца.
«Жанчыны занадта доўга маўчалі ў нашым грамадзтве»
Любоў Лунёва: Такія тэмы раней амаль ніколі не ўздымаліся. І таму рэакцыя абсалютна прагназаваная. Колькі давялося адвакатам у свой час літаральна змагацца з тымі ж міліцыянтамі, якія вельмі неахвотна бралі заявы пацярпелых ад гвалту. А колькі той няшчаснай жанчыне даводзілася потым у судзе, калі справа да яго ўвогуле даходзіла, адказваць на пытаньні: «А чаму вы былі ў кароткай спадніцы? А чаму пазногці пафарбаваныя ў такі колер? А чаго ж вы хацелі, калі ішлі на такіх абцасах?»
Недзе ў канцы 90-х я чытала апытаньне мужчын пра гвалт, дзе яны зусім шчыра казалі, што клясычнае згвалтаваньне — гэта калі схапілі незнаёмую дзяўчыну, зацягнулі некуды, і тады гэта гвалт. А калі, напрыклад, гэта дзяўчына, зь якой у цябе раней былі сэксуальныя стасункі, а тут яна раптам адмовілася, то такі сэкс — гэта і не гвалт ніякі. Ну і што тут такога? Калі начальнік намякае ці ўвогуле ставіць умовы, то гэта наагул нельга лічыць прымусам. А колькі лёсаў так зруйнавалася, колькі жанчын проста звальняліся, нікому нічога не патлумачыўшы, бо ведалі, што зьвяртацца няма куды. У суд — а дзе доказы? У парткам — дык там начальнік-мужчына, які проста з салідарнасьці з ейным начальнікам яе ж яшчэ і зробіць вінаватай. Тут нават не ў гендэры праблема.
Трэба пра гэта гаварыць цяпер, пісаць, паказваць дакумэнтальныя фільмы, весьці расьсьледаваньні праблемы ўвогуле, а ня нейкі адзіны выпадак браць. Без гэтага, я лічу, у гэтай тэме мы ня зможам рухацца далей. Бо жанчыны занадта доўга маўчалі ў нашым грамадзтве. А тэма гэтая сапраўды ёсьць. Яна была прыхаваная, пра яе маглі перашэптвацца, але надышоў час пра гэта казаць...
«Гвалт — гэта пра ўладу. Уладу фізычна мацнейшага над слабейшым, багацейшага над бяднейшым, чалавека на пасадзе над падначаленым»
Аляксандра Дынько: Я якраз ня веру ні ў мужчынскую, ні ў жаночую салідарнасьць у гэтых выпадках. Для мяне гэта хутчэй сутыкненьне сьветапоглядаў. Каб выказаць падтрымку ахвяры гвалту, ня трэба належаць да пэўнага полу. У той жа час ёсьць, натуральна, вядомыя факты. Большасьць тэрарыстаў — мужчыны. Зусім нядаўна абмяркоўвалі, чаму ў ЗША пераважна хлопцы і мужчыны ладзяць гэтыя масавыя страляніны. І ў гэтых выпадках атрымліваецца, што пераважная большасьць ахвяраў, пра якія мы ведаем, — гэта жанчыны, а гвалтаўнікі, адпаведна, мужчыны.
Але гвалт — гэта пра ўладу: уладу фізычна мацнейшага над слабейшым, багацейшага над бяднейшым, чалавека на пасадзе над падначаленым. Хто пры ўладзе, той мае магчымасьці, каб гэты гвалт ажыцьцяўляць, і ўсё гэта залежыць ад структуры грамадзтва, і тут трэба дамагацца больш глябальных пераменаў, каб гэта памянялася, і адпаведна сытуацыя з гвалтам будзе мяняцца.
«Праўныя наступствы ці праўны разгляд мае толькі справа «Гуцу — Шчэрба»
Ганна Соўсь: Калі толькі пачыналася кампанія #metoo, тады збольшага ў нашым рэгіёне не было ніводнага выпадку, падобнага да таго, што адбываліся ў ЗША. А апошнім часам ёсьць гучныя гісторыі, і дзьве з іх зьвязаныя ўскосна з Беларусьсю — гэта «Корбут — Кныш», «Гуцу — Шчэрба», і дзьве зьвязаныя з Расеяй, гэта «журналісткі — Слуцкі», «Даўлетгільдзееў — Жырыноўскі». У чым розьняцца і ў чым падобныя рэакцыі на гісторыі?
Ірына Чарняўка: Хваля пайшла не зь Беларусі, нягледзячы на тое, што гэта беларусы. Хваля пайшла з Расеі. Усё ж такія выпадкі не становяцца гучнымі ў нас, хваля даходзіць да нас з-за мяжы: з Расеі, ЗША і г. д.
З усіх чатырох выпадкаў, якія вы пералічылі, нейкія праўныя наступствы ці праўныы разгляд мае толькі справа «Гуцу — Шчэрба», бо Шчэрба папросту пачаў абараняць свой гонар і годнасьць у судзе. Мажліва, мы сапраўды дачакаемся якогасьці расьсьледаваньня, нейкай праўды. І ня будзем проста эмацыйна знаходзіцца на нечым баку. Астатнія выпадкі, на жаль, напэўна, так і застануцца на ўзроўні абмеркаваньня ў сацыяльных сетках і эмацыйнай рэакцыі, ня больш за тое.
«У Расеі ёсьць рэгіёны, дзе гвалт дагэтуль лічыцца нармальнай зьявай»
Любоў Лунёва: Чаму Расея і Беларусь? Бо ў прынцыпе мы ўсе з СССР. І сёньняшняя Расея значна больш шматнацыянальная, чым Беларусь. Там ёсьць рэгіёны, дзе гвалт дагэтуль лічыцца нармальнай зьявай. Але нават там сытуацыя ўсё роўна будзе мяняцца. І Жырыноўскі ж ня вечны...
Чаму сытуацыя ў нас прыкладна аднолькавая, чаму толькі адзінкавыя выпадкі? Тут з ЗША не параўнаеш. У нас хто быў? Парторг? Куды можна было схадзіць? У мясцкам. У суд нікому нават у галаву не прыходзіла зьвяртацца. А ў ЗША вельмі разьвітая сыстэма прыватных псыхолягаў. Жанчына можа хадзіць да псыхоляга, у сваю царкву да пастара, дзе яны маюць мажлівасьць гэта ўсё абмеркаваць і толькі пасьля вырашаюць, зьвяртацца ў суд ці рабіць гучную заяву.
Хто робіць гучныя заявы? Вядомыя асобы. Шмат жанчын проста судзяцца, але іх ніхто ня ведае. Мы ведаем толькі справы, якія набылі галоснасьць дзякуючы таму, што іх фігуранты — асобы публічныя. У нас сытуацыя, вядома, будзе мяняцца, і ўсё залежыць ад таго, як будзе мяняцца, эвалюцыянаваць наша грамадзтва.
«Дума фактычна адмовілася абмяркоўваць гэтую тэму і прымаць рашэньні і такім чынам засьведчыла, што гарасмэнт можа быць нормай»
Аляксандра Дынько: Я б не ацэньвала беларускую рэакцыю, бо ўсе гэтыя выпадкі прагучала ў розных праўных палях. І калі казаць пра абвінавачаньні супраць грамадзяніна Беларусі, якія прагучалі ў эфіры расейскага тэлебачаньня, то, напэўна, трэба чакаць, якія захады ён прыме, каб абараніць сваё імя, калі ён будзе гэтага хацець. Параўноўваць можна амэрыканскую і расейскую сытуацыі, бо яны радыкальна адрозныя. Якраз «Гуцу — Шчэрба» — у праўным полі, бо яны маюць магчымасьць апэляваць да суду.
І калі героі сытуацыі гэтага ня робяць, калі чалавек абвінавачвае кагосьці публічна ў згвалтаваньні і не ідзе з гэтым у суд, то ён фактычна заклікае да суду Лінча: давайце мы яго разам тут асудзім, але я нічога не буду прадпрымаць, каб гэта вырашылася на ўзроўні закону. Гэта абсалютна няправільна і выклікае ў людзей абгрунтаваныя пытаньні.
У Расеі вельмі адметная сытуацыя: фігурантамі сталі людзі, у літаральным сэнсе закліканыя вырашаць лёсы краіны. Мяркуецца, што яны менавіта і вызначаюць, як расейцы ставяцца да падобных праблем.
І тут я бачу дрэнны прыклад для нас, бо мы праз расейскія мэдыя можам гэтую сытуацыю пераняць. Я нагадаю, што там Дума фактычна адмовілася абмяркоўваць гэтую тэму і прымаць рашэньні і такім чынам засьведчыла, што гарасмэнт — зусім не праблема, гэта можа быць нормай, што можна гарасьціць колькі табе заўгодна і нічога за гэта ня будзе. Таксама засьведчыла, што ёсьць людзі, якім дазволена больш, чым іншым, і гэта людзі пры ўладзе. Мала таго што з дэпутатам ня сталі разьбірацца, дык яшчэ і былі такія выказваньні — маўляў, ну што гэта, жанчыны? Гэта ж журналісткі, і таму гэта прымальна.
Яшчэ адзін важны момант, што ўсё гэта адбывалася перад расейскімі выбарамі, і таму значнасьць праблемы была вельмі заніжаная. Нікому не было да гэтага справы, што таксама сьведчыць пра герархію людзей зь іхнымі правамі. І ў нас гэтая сытуацыя таксама ёсьць. То бок ёсьць важныя дзяржаўныя праблемы, спачатку мы вырашаем іх — гэта наша ўлада, гэта эканоміка, давайце ўсім па пяцьсот, і так далей. А ёсьць вашы дробныя, менш значныя праблемы, мы зь імі разьбяромся тады, калі дойдуць рукі.
Я хацела б адзначыць і сьмеласьць расейскіх журналістаў, бо ў Расеі не адна толькі дзяўчына распавяла пра дамаганьні з боку дэпутата, былі яшчэ і іншыя. Згадвалі мы таксама і выпадак, калі расейскага палітыка абвінавацілі ў дамаганьнях. І ў такіх выпадках, вядома, мусіла б уключацца прафэсійная супольнасьць, непасрэдна зацікаўленая ў тым, каб гэтага не адбывалася. Ня ведаю, як гэта было ў Расеі, але нейкі ўмоўны саюз журналістаў меўся б надаць гэтым жанчынам юрыдычную дапамогу і сам выступіць ініцыятарам: маўляў, ёсьць такая сытуацыя, мы ёй вельмі занепакоеныя і просім разабрацца.
Публічныя абмеркаваньні зьнялі стыгматызацыю ахвяры
Ганна Соўсь: Мне давялося днямі пачуць адну рэпліку што да справы Корбут — Кныш. Маўляў, сэксуальныя адносіны паміж трэнэрам і маладымі спартоўкамі (якія маглі пачацца і не добраахвотна) былі фактычна распаўсюджанай практыкай што ў савецкім спорце, што ў заходнім, чаму ёсьць шмат прыкладаў, але гэтая практыка — ужо мінулае. Сапраўды, многія рэчы, зь якімі мірыліся 20-30-40 гадоў таму, цяпер, у ХХІ стагодзьдзі, становяцца непрымальнымі. І працэс гэты адбываецца няпроста. Але калі казаць пра будучыню і пра сёньняшні дзень, то як вы лічыце: ці гэтыя публічныя абмеркаваньні дапамогуць запабегчы згвалтаваньням, сэксуальным дамаганьням?
Ірына Чарняўка: Публічныя абмеркаваньні зьнялі стыгматызацыю ахвяры. То бок ахвяра зараз ня будзе лічыцца вінаватаю ў гвалце... Высілкі грамадзтва мусяць быць накіраваныя на абарону ахвяраў, у тым ліку на асьветніцкую дзейнасьць, на выпрацаваньне інструкцыяў, што рабіць і да каго зьвяртацца ў выпадку гвалту. Калі ёсьць так шмат мітаў, магчыма, што і алімпійскія камітэты мусяць уключыцца ў расьсьледаваньне гэтых гісторыяў. Я прыводжу ў сваім посьце гісторыю, якая адбылася ў амэрыканскай арміі, калі армейскае сьледзтва пачало расьсьледаваньне без заявы пацярпелага боку...
Любоў Лунёва: Я згодная з Ірынай, што трэба пашыраць нейкія памяткі і г. д. Сёньня псыхіятры кажуць, што гэта ніякае не вычварэнства, калі мужчына ці жанчына схільныя да сэксуальных адносінаў са значна маладзейшымі партнэрамі. Калі мы кажам пра маладых спартовак, то існуе Крымінальны кодэкс з адпаведнымі артыкуламі наконт сувязі зь непаўналетнімі.
Сэксуальныя дамаганьні заўсёды будуць, але калі тэма будзе адкрытая для дыскусіі, калі будзе дастатковы розгалас у грамадзтве, то патэнцыйны аматар бесцырымонных адносінаў будзе ведаць, што ахвяра не змаўчыць, што за такія дзеяньні ён адкажа ня толькі ў судзе, але і праславіцца перад сябрамі, сваякамі, суседзямі, што на ім будзе кляймо на ўсё жыцьцё.
«Нягледзячы на тысячы прызнаньняў, мы адмаўляемся лічыць гэтую сытуацыю праблемай і тым самым маўкліва згаджаемся...»
Аляксандра Дынько: Гэта адбываецца проста на нашых вачах. Для мяне самы яскравы прыклад — крымінальны перасьлед доктара Лары Насара, доктара амэрыканскай зборнай у спартовай гімнастыцы. Супраць яго было паўтары сотні справаў пра гвалт, і ён атрымаў яшчэ больш гадоў зьняволеньня. Я слухала сьведчаньні дзяўчат са зборнай на судзе. Гэта немагчыма было глядзець бязь сьлёз — што давялося перажыць гэтым людзям і якая траўма ад гэтага засталася на ўсё жыцьцё.
Прызнаньне ў дамаганьнях і гвалце — гэта ня ўсё. Патрэбнае судовае разьбіральніцтва
Гэты выпадак паказальны тым, што адбыўся ў абсалютна праўнай дзяржаве. Дзесяцігодзьдзямі пра гэта ня ведалі ані бацькі, ані большасьць, і ўжо дарослыя жанчыны не наважваліся ісьці ў суд. І, нягледзячы на тысячы прызнаньняў, мы дасюль адмаўляемся лічыць гэтую сытуацыю праблемай і тым самым фактычна маўкліва згаджаемся, што гэта будзе працягвацца. Я настойваю на тым, каб гэтая сытуацыя зьмянялася, яна зьмяняецца паступова на нашых вачах, мы бачым суды, бачым, што людзі больш адказна ставяцца да сваіх словаў і разумеюць яшчэ адну важную рэч: прызнаньне ў дамаганьнях і гвалце — гэта ня ўсё. Патрэбнае судовае разьбіральніцтва.
