На рашэньне ЮНЭСКА ў шэрагу эўрапейскіх краінаў 2015-ы абвешчаны Годам Міхала Клеафаса Агінскага — сёлета ў верасьні міжнародная грамадзкасьць будзе адзначаць 250-гадовы юбілей выбітнага грамадзкага і палітычнага дзеяча, паўстанца і кампазытара. З гэтай нагоды ў месцах, непасрэдна зьвязаных зь дзейнасьцю неардынарнай асобы, ладзяцца разнастайныя культурніцкія імпрэзы.
Так, у гісторыка-краязнаўчым музэі Смаргоні распачала працу пэрсанальная выстава мастака, архітэктара-рэстаўратара, музыкі, краязнаўца Сяргея Верамейчыка (W. Rameika Zaleski) пад назвай «Фарбы і гукі з Залесься-2015». Праз графіку выяўляецца партрэт самога аўтара, ягонае беражлівае стаўленьне да гісторыі краю.
Як удакладніў Свабодзе спадар Верамейчык, на экспазыцыі сабраныя як працы, што тычацца залескага пэрыяду жыцьця Міхала Клеафаса Агінскага і ягонай сям’і, так і замалёўкі іншых знакавых мясьцінаў рэгіёну:
«Гэта малюнкі за ўвесь той час, які я жыву ў Залесьсі. Паколькі асноўным заняткам я ўсё ж лічу арганізатарскую дзейнасьць — сьвяты, канцэрты, выставы — маляваньне карцінаў заўсёды ішло дзесьці паралельна. Але сябры „прымусілі“ ўсё ўрэшце сабраць, сыстэматызаваць. Таму тут прадстаўлена ня толькі Залесьсе, а і Крэва, Гальшаны, Ашмяны, Жупраны — мясьціны, зьвязаныя з рознымі выбітнымі асобамі. Гэтаксама ёсьць і студэнцкія працы, і тыя, калі я працаваў на аднаўленьні Мірскага замку.
Гэта што тычыцца першай часткі імпрэзы — „фарбы Залесься“. Другая, як і падае афіша, прысьвечаная „гукам Залесься“. Прысутным былі раздадзеныя тэксты песень, прысьвечаных Агінскаму і нашаму мястэчку, я граў паасобку на гітары і флейце, а батлейкавы тэатар „Альтанка“ у гэты час епраносіў гасьцей на баль у залескі маёнтак. Зразумела, што ўся дзея ладзілася пад гербам роду Агінскіх».
У радавым маёнтку Залесьсе на Смаргоншчыне Міхал Клеафас Агінскі правёў два дзясяткі гадоў, гэты пэрыяд небеспадстаўна надываецца адным з самых плённых у ягонай творчай біяграфіі як кампазытара. Лічыцца, што менавіта тут быў створаны знакаміты палянэз «Ля-мінор» («Разьвітаньне з Радзімай»), які прынёс аўтару ўсясьветную славу.
Напачатку 1990-х Сяргей Верамейчык пераехаў у Залесьсе зь Менску з намерам спрыяць у аднаўленьні багатай духоўнай і матэрыяльнай спадчыны Агінскага. Пакуль у сядзібе адбывалася ня столькі рэстаўрацыя, колькі імітацыя аднаўленьня, спадар Верамейчык займаўся зь вясковымі дзецьмі: у мясцовай школе былі арганізаваныя тэатральная і мастацкая студыі, у напаўразбураным маёнтку ладзіліся паказы спэктакляў і выставы, выпускаліся музычныя альбомы. Паралельна ён працаваў навуковым супрацоўнікам філіі музэю.
Але неўзабаве ад паслугаў вопытнага пэдагога ўлады адмовіліся і за наступнымі этапамі «эўрарамонту», які аўральнымі тэмпамі рапачаўся да юбілею Агінскага, спадар Сяргей назіраў у статусе шараговага жыхара Залесься. Але свайго першачаргвоага пакліканьня не адмаўляўся ніколі.
За дзьве сотні гадоў палацавы комплекс у Залесьсі перажыў этапы, характэрныя для многіх славутых мясьцінаў, — ад пампезнай велічы да глыбокага заняпаду. Фізычна пашкодзілі будынкі дзьве ўсясьветныя вайны, маральна зьнявечылі бальшавікі. Пасьля таго, як у 1939 годзе выдварылі апошніх гаспадароў, паноў Жэброўскіх, у пакоях «кватаравалі» коні і калгасная тэхніка, а ў апошнія гады перад кансэрвацыяй сюды засялілі дом састарэлых. Спробы пачаць аднаўленчыя працы на пачатку 1990-х плёну ня мелі: грошай хапіла на муляжы млына і альтанкі, а фасад узялі ў рыштаваньні, якія празь нейкі час згнілі. У канцы нулявых актывізавацца прымусіў 250-гадовы юбілей Агінскага, празь які ЮНЭСКА абвясьціла 2015-ы годам гэтай неардынарнай асобы.
Фота Зоі Хруцкай і Натальлі Тур
