Вынікі 2013 году для апазыцыі

Ці праіснуе падзел на блёкі «Талака» і «Народны рэфэрэндум» да 2015 году? Ці стала апазыцыя бліжэй да грамадзтва? Якія ўрокі ўкраінскага Эўрамайдану для Беларусі?

Гэтыя тэмы ў Праскім акцэнце абмяркоўваюць сустаршыня Маладога Фронту Зьміцер Дашкевіч, намесьнік кіраўніка грамадзянскай кампаніі «Гавары праўду» Андрэй Дзьмітрыеў і старшыня Аб’яднанай грамадзянскай партыі Анатоль Лябедзька.

Галоўны вынік працы апазыцыі

Дракахруст: Чаго здолела дасягнуць апазыцыя ў 2013 годзе? Што самае галоўнае?

Лябедзька: Я магу і буду гаварыць выключна ад імя Аб’яднанай грамадзянскай партыі, мандата на голас ад усёй апазыцыі ў мяне няма, як і ў любога зь іншых беларускіх палітыкаў.

Для нас гэта быў год каня, які арэ клінам, мы дзейнічалі па прынцыпу кропля камень точыць. З нашага кіраўніцтва ніхто ня зьехаў у эміграцыю. Усе працавалі з большым ці меншым посьпехам: ёсьць тое, за што можна хваліць, але ёсьць і тое, аб чым можна шкадаваць.

Дракахруст: Зьміцер, як бы вы маглі коратка сказаць, што галоўнае, чаго атрымалася дасягнуць?

Дашкевіч: На вялікі жаль, нічога не атрымалася дасягнуць.

Дракахруст: Андрэй, і ваш адказ.

Дзьмітрыеў: Адказваць за ўсю апазыцыю я ня буду. Ніякіх звышвынікаў, безумоўна, пакуль што няма. Гэта ўсім бачна. Але нашае партнэрства — «Гавары праўду», Рух «За Свабоду» і БНФ — шмат папрацавала і напрыканцы году былі абвешчаны 6 пытаньняў, якія цікавяць людзей Беларусі. Гэтыя пытаньні будуць вылучаныя на рэфэрэндум, грамадзяне дапамаглі сфармуляваць нам свае чаканьні і інтарэсы. Зараз будзе наступны крок: будзем дамагацца таго, каб атрымаць іх давер і ісьці наперад дзеля іх інтарэсаў. Шмат працы зроблена і галоўнае наша дасягненьне ў гэтым годзе — гэта тое, што мы перайшлі ад нейкіх перамоваў, дэклярацыяў, прыгожых словаў да канкрэтнай сапраўднай працы зь людзьмі, якая дае свае вынікі.

Ці стане апазыцыя адзінай да 2015 году?

Дракахруст: Сёлета арганізацыйна аформіўся раскол, падзел апазыцыі на дзьве плыні — «Народны рэфэрэндум» і «Талаку». Варта сказаць, што ня ўсе арганізацыі ўвайшлі ў той ці іншы блёк, напрыклад, «Малады Фронт». Але тым ня менш — ці захаваецца гэты падзел і да прэзыдэнцкіх выбараў 2015 году?

Дашкевіч: Па-першае, я мяркую, што гэта штучнае падзяленьне, якое рэчаіснасьці не адпавядае. Перакананы ў тым, што гэты падзел не захаваецца: альбо будзе нейкае гуртаваньне, яднаньне вакол якой-небудзь ідэі, напрыклад, ідэі адзінага кандыдата, альбо будзе яшчэ большае падрабненьне. Напрыклад, мы бачым, што Мілінкевіч разумее, што канчаткова ня ўдзельнічае ў гэтай кампаніі, але пры гэтым дзейнічае паводле прынцыпу: іду на дно і цягну за сабой сябра. Наўрад ці Някляева пра гэта нехта запытваўся, каб адказваць за яго. Відавочна, што гэта не кааліцыя, а нейкае аб’яднаньне людзей. Я, напрыклад, не разумею, для чаго. Магчыма, для народнага рэфэрэндуму, але не далей за гэта.

Дракахруст: Андрэй, справа ў тым, што і вы, і «Талака» абвяшчалі, што ваш падзел — гэта ня проста амбіцыі лідэраў, а што справа ў канцэптуальных поглядах, якія вас падзяляюць. Дык які ваш прагноз? Наўрад ці розьніца паміж гэтымі канцэптуальнымі поглядамі зьнівэлюецца за два гады.

Дзьмітрыеў: Я ня ведаю, як там будзе да 2015 году. Насамрэч мы нічога не аб’яўлялі, мы распрацавалі плян дзеяньняў на тры гады і аб’ядналі тыя арганізацыі, якія былі гатовыя аб’ядноўвацца вакол гэтага пляна дзеяньняў, не ствараючы ніякіх перашкодаў іншым. На мой погляд, разыходжаньне паміж намі толькі ў адным: нашы калегі кажуць, што выбараў няма і вы, выбарцы, нічога ня можаце з гэтым зрабіць, а мы кажам выбарцам, што яны могуць зрабіць так, каб улада правяла рэфэрэндум, і тым самым зьмяніць сваё жыцьцё, каб вы і вашы сем’і жылі лепей. І праз гэты інструмэнт, праз гэты грамадзкі ціск можна зьмяніць сытуацыю ў краіне. А ці можа пазыцыя «Талакі» зьмяніцца — лепш запытацца ў Анатоля.

Дракахруст: А мы так і зробім. Анатоль, магчыма я памылюся, але ж, здаецца, менавіта вы тлумачылі, што паміж вамі канцэптуальныя разыходжаньні. Калі так на самой справе, то зь якой нагоды канцэптуальныя разыходжаньні зьменяцца да 2015 году?

Лябедзька: «Талака» — гэта супольная дзейнасьць арганізацыі людзей, грамадзян, выбаршчыкаў вакол ідэі свабодных, сумленных выбараў, якіх у Беларусі няма амаль 20 гадоў. Наша галоўная задача — вярнуць людзям права выбару. Па-другое, мы лічым, што сёньняшняя ўлада павінна сысьці, таму што яна і свабодныя сумленныя выбары — гэта несумяшчальныя рэчы.
Што можна зрабіць? Можна прымусіць уладу да таго, каб у Беларусі ў бліжэйшы час былі адносна свабодныя і сумленныя выбары, якія ніхто людзям не прынясе на сподачку, бо за іх трэба змагацца праз плошчу, праз асабісты маленькі «майданчык». Іншага шляху няма.

І, калі гэта ідэя аб’ядноўвае арганізацыі і людзей, якія яе падзяляюць, гэта азначае павелічэньне «Талакі». Калі гэтая ідэя непрывабная і яна робіцца непрыярытэтнай, то будуць іншыя ідэі, вакол якіх будуць аб’ядноўвацца кааліцыі.

Дракахруст: Анатоль, я правільна зразумеў, што аб’яднаньне магчыма толькі на вашай плятформе альбо немагчымае наагул?

Лябедзька: Мне наогул дзіўна, што палітычная структура ня лічыць, што свабодныя і сумленныя выбары — гэта іх галоўная задача. Тады трэба зьвярнуцца з пытаньнем да гэтых людзей: «Як можна рэалізаваць народны рэфэрэндум, калі ня лічаць галасы?». Гэта азначае трапіць у пастку, ці завесьці людзей, як Сусанін, у балота, ня ведаючы, як як адтуль выйсьці. Сумленныя свабодныя выбары — гэта тое, чаго павінна дамагацца любая палітычная структура, асабліва апазыцыйная. Уладзе гэта не патрэбна. Але ў апазыцыйнай структуры — гэта прыярытэт № 1. Пражэкты застануцца толькі пражэктамі, калі гэтага няма.

Дракахруст: Андрэй, у вас ёсьць, што адказаць на словы Анатоля?

Дзьмітрыеў: Пра сумленныя выбары апазыцыя кажа 20 год. Тут усе згодныя і ўсім гэта зразумела. Мы шмат гадоў працуем у такой больш шырокай кааліцыі, дзе дарэчы ёсьць і БХД, там былі пакінутыя месцы для АГП і для «Справядлівага сьвету», але яны ўтварылі сваю «Талаку». Мэта створанай кааліцыі — гэта праца менавіта ў гэтым накірунку, але я, у адрозьненьне ад Анатоля, веру ў людзей, веру ў сілу большасьці, і, калі людзі хочуць, калі ім ёсьць за што выходзіць на вуліцу, калі ёсьць гэтая магчымасьць аб’ядноўвацца, то тады робіцца важнай і магчымай рэалізацыя ўсіх праектаў, нягледзячы на тое, хоча альбо ня хоча гэтага ўлада. Таму мы сёньня і скіраваныя на працу зь людзьмі на тэмах, якія ім самім цікавыя. Яны насамрэч цікавыя і нам, таму што мы таксама жывем у гэтай краіне і таксама хочам, каб галоўнай была мэта разьвіцьця Беларусі, пабудова надзейнай краіны на падставе павагі да грамадзян.

Дракахруст: Зьміцер, як сябе пазыцыянуе паміж двума блёкамі арганізацыя Малады фронт? Вы не зьбіраецеся далучацца да кагосьці, з кімсьці супрацоўнічаць?

Дашкевіч: Маё асабістае меркаваньне, што наўрад Малады Фронт будзе далучацца да нейкіх палітычных блёкаў. Па той прычыне, што ў гэтым няма асаблівага сэнсу. Такое меркаваньне ў большай частцы яго чальцоў. Партыйныя аб’яднаньні вельмі моцна дыскрэдытавалі сябе ў Беларусі за гэтыя 20 гадоў беспасьпяховай дзейнасьці.

Я слухаю Анатоля, Андрэя — усе прыгожа гавораць пра працу зь людзьмі, пра выбары. Асабіста я гатовы падтрымаць усё разам. Але праблема ў тым, што словы часта разыходзяцца зь дзеяньнямі. У многіх палітычных сілаў была мажлівасьць дамагчыся гэтых выбараў. Партыі ўваходзілі ў кааліцыю і ў 2001 г., і ў 2006 г., і ў 2010 г. Мы назіралі за кандыдатам Аб’яднанай грамадзянскай партыі, як ён змагаўся на гэтых выбарах. Паўтарэньня такога я не хацеў бы. Можна супрацоўнічаць у розных кампаніях, акцыях, але сэнсу ў гэтых кааліцыях няма.

Ці чуе апазыцыя грамадзтва?

Дракахруст: Часам гутаркі пра апазыцыю засяроджваюцца на стасунках паміж лідэрамі і арганізацыямі. А як наконт камунікацыі з грамадзтвам, хаця б з уласным электаратам? Ці можна сказаць, што сёлета больш беларусаў сталі казаць пра апазыцыю: вось нашы прадстаўнікі, вось нашы заступнікі?

Дашкевіч: Ведаеце, так адбыцця не можа па аб’ектыўных прычынах. Апазыцыя ня мае ў сваіх руках ніякіх рычагоў ні ў заканадаўчай уладзе, ні ў выканаўчай уладзе, каб стаць выразьнікам і абаронцам народу. Я штодня хаджу па вуліцах, ежджу ў грамадзкім транспарце і ні разу не пачуў якую-небудзь спрэчку пра «народны рэфэрэндум». Пра гэта нават не размаўляюць людзі палітычна актыўныя, якіх я ведаю, за выключэньнем тых людзей, якія арганізоўваюць гэты рэфэрэндум. На вялікі жаль, такая рэальнасьць.

Дракахруст: Зьміцер, калі працягваць вашу лёгіку, то атрымліваецца замкнёнае кола: улада заткнула ўсе шчыліны, і так можа працягвацца яшчэ сто гадоў. Калі магчымасьцяў уплываць няма, то тады людзі будуць слухаць толькі ўладу? Ці не?

Дашкевіч: На дадзены момант на пытаньне «Ці зьяўляецца апазыцыя выразьнікам народнай думкі?» — я адказваю, што, на вялікі жаль, не зьяўляецца. Гэта ня толькі віна Дзьмітрыева ці Лябедзькі. Гэта таксама і мая віна. Я не крытыкую «народны рэфэрэндум» як нейкую беспэрспэктыўную акцыю. Выдатна, што людзі нешта робяць. Я ня маю права іх крытыкаваць. Гэта дзеяньні, накіраваныя на супрацу з грамадзтвам. Нам трэба аналізаваць, чаму на дадзены момант апазыцыя ня мае ўплыву на грамадзтва, не зьяўляецца выразьнікам ідэй гэтага грамадзтва. Прычына гэтаму — непасьлядоўнасьць беларускай апазыцыі. 20 гадоў мы бачым, што беларуская апазыцыя нешта заяўляе, кудысьці заклікае і сама ідзе ззаду грамадзтва, якое, відаць, больш прагне пераменаў, чым лідэры беларускай апазыцыі.

Дракахруст: Анатоль, паводле вашай ацэнкі, за 2013 год ці стала больш беларусаў, якія б наконт альбо апазыцыі ў цэлым, альбо АГП у прыватнасьці, казалі менавіта так: «Гэта нашы прадстаўнікі. Гэта нашы заступнікі. Іх перасьледуюць, але яны пакутуюць за нас, бо прадстаўляюць нашы інтарэсы»?

Лябедзька: На вялікі жаль, на сёньняшні момант ніхто ня можа сказаць, такіх беларусаў стала больш ці менш. Гэта будуць толькі нашы асабістыя адчуваньні. Я вось учора стаяў каля Камароўскага рынку, зьбіраў подпісы людзей за адмену дарожнага падатку і за адстаўку ўраду. І там я чуў вельмі шмат добрых і прыемных словаў, на якія я магу абапірацца і сказаць, што гэта мая сацыялёгія, што людзі пазытыўна ацэньваюць нашу дзейнасьць. Але, на жаль, мы можам дакладна гэта канстатаваць толькі тады, калі ў Беларусі будзе праводзіцца нешта падобнае на тое, што адбывалася падчас выбарчай кампаніі ў 1995 годзе, калі лічылі галасы і праз гэта можна было зафіксаваць вынік. Мы будзем хадзіць па замкнёным коле, пакуль не даможамся таго, каб былі выбары і можна было фіксаваць падтрымку той ці іншай палітычнай ідэі.

Іншага выйсьця я ня ведаю. Калі хто ведае, то прапануйце, калі ласка, якім чынам гэта можна зафіксаваць. Таму, што, калі я іду да Камароўскага рынку — я адчуваю падтрымку людзей. Я еду на прахадную «Бабруйскшыны» ці на прахадную Салігорскага камбінату — я адчуваю падтрымку людзей. Давайце разам прымусім гэтую ўладу ці сысьці, ці праводзіць выбары, фіксуючы галасы людзей. І тады даведаемся, хто сапраўдны лідэр, а хто не сапраўдны, у каго ёсьць падтрымка, а ў каго няма. Інакш гэта хаджэньне па замкнёным коле.

Дракахруст: Андрэй, я зьвярнуў ўвагу, што Аляксандар Лукашэнка ў апошні час, калі ішла гаворка пра нейкія гаспадарчыя альбо сацыяльныя мерапрыемствы, некалькі разоў казаў, што трэба рабіць так, каб, маўляў, нашы ворагі не скарысталі гэта, каб яны не набралі ачкоў сярод народу. А можа, ён дарма перасьцерагаецца, калі калегі кажуць, што ня надта яно атрымліваецца. Анатоль наогул кажа, што пакуль ня будзе свабодных выбараў, то нічога ня будзе.

Дзьмітрыеў: Безумоўна, гэта ня хуткі працэс. Нельга чакаць хуткіх вынікаў. Але ёсьць шмат прыкладаў іншых краінаў, дзе свабодныя выбары — гэта не прычына і не паказчык, а сьледзтва таго, што дэмакратычныя сілы атрымалі падтрымку. Людзі лічаць іх выразьнікамі сваіх інтарэсаў. Зь людзьмі трэба працаваць, таму Лукашэнка вельмі слушна перасьцерагаецца. Давер да ўлады зьніжаецца. Безумоўна, людзі клапоцяцца не пра тое, пра што апазыцыя хацела б, каб яны клапаціліся. Але ўсё ж такі людзі хочуць пераменаў, і трэба зь імі працаваць. Таму сказаць, што мы сталі выразьнікамі іх інтарэсаў — цяпер гэта, можа, зарана. Але я лічу, што калі рабіць працу штодня, вельмі рупліва, як гэта робяць людзі, якія хочуць нечага дамагчыся, то надыйдзе час, і мы абавязкова станем выразьнікамі інтарэсаў людзей. І тады можна будзе заклікаць да страйкаў, на плошчу і да любых іншых сцэнароў, якія можна рабіць толькі тады, калі ў цябе ёсьць падтрымка большасьці насельніцтва. «Народны рэфэрэндум» скіраваны як раз на гэта.

Плошча ў сьвятле Майдану

Дракахруст: У чарговую гадавіну менскай Плошчы-2010 ва ўсіх перад вачыма кіеўскі Майдан. У сьвятле Майдану — як выглядае Плошча, што там было памылковым, а што насамрэч безварыянтным? Вось пасьле сьнежня 2010 шмат было размоваў пра тое, што пляну не было. А ва ўкраінскіх апазыцыянэраў ёсьць? А ў 2004 быў?

Лябедзька: Плошча 2010 году — гэта сьледзтва таго, што ня здолелі набраць тую крытычную масу ўдзельнікаў палітычнага працэсу, каб плошча не закончылася ў адзін дзень. Сёньня гэтая праблема існуе. Калі апазыцыя ня выйдзе за тое кола прыхільнікаў, грамадзкіх дзеячаў, палітычных партый, то абавязкова ў 2015 годзе будзе плошча. Але будзе гэта паўтарэньне 2010 году ці стане падобным на ўкраінскі Майдан — пытаньне застаецца адкрытым. Калі за 2 гады мы зможам прапанаваць людзям плян і стратэгію, згодна зь якімі яны робяць людзей актыўнымі ўдзельнікамі палітычнага працэсу, то гэта пэрспэктыва.

Дракахруст: Анатоль, ва Ўкраіне прапанавалі такі плян і пэрспэктыву?

Лябедзька: Натуральна, ёсьць плян арганізацыі самога Майдану, таму што гэта велізарная колькасьць лягістычных пытаньняў, якія датычаць паўсядзённага знаходжаньня людзей там. Я думаю, што многае нараджалася па ходу разьвіцьця падзей, таму што сёньняшні Майдан ва Ўкраіне не плянаваў ніхто. За тое, што зрабілі ўкраінцы, перад імі трэба зьняць капялюш, бо яны вярнулі веру людзям і нам таксама. Тое, што там адбылося, не прагназаваў ніводзін аналітык, палітык, нават украінскі. Але калі падзеі адбыліся, то ўзьніклі пытаньні і стратэгіі, і плянаваньня, і выпрацоўка паврадку дня. Гэта там адбывалася. Іншая справа — прэзыдэнцкая кампанія, якія плянуецца загадзя, дзе патрэбен іншы сцэнар. Нельга параўноўваць тое, што адбылося ва Ўкраіне ў 2004 годзе і цяпер, калі сытуацыя ў большасьці стыхійная. У 2004 годзе была прэзыдэнцкая кампанія, да якой рыхтаваліся, якая плянавалася, і натуральна, што стратэгія і плян існавалі. Тое, што адбываецца цяпер — гэта азначае рэфлекс ідэй у грамадзтва на падзеі, якія не плянаваліся. Гэта трэба адрозьніваць.

Дракахруст: Зьміцер, якія ў вас высновы? Вам больш за ўсіх дасталося за тую беларускую Плошчу. Гледзячы на Майдан, ці ня лічыце вы, што некаторыя крытычныя закіды на адрас беларускай апазыцыі, можа, і вартыя ўвагі, але некаторыя недарэчныя. Усе гэтыя размовы пра пляны і стратэгіі — у каго там ёсьць стратэгія? Магчыма, справа ў іншым?

Дашкевіч: Мэханічнае параўнаньне Ўкраіны сёньняшняга дня і Беларусі 2010 году — абсалютна надуманае. Якую я бачу памылку ў дыскусіі? Напрыклад, Анатоль Лябедзька заяўляе, што, маўляў, мала людзей выйшла. Дастаткова выйшла людзей. У першы дзень пратэстаў ва Ўкраіне ў 2004 годзе выйшла толькі пару тысяч. І яны здолелі дамагчыся чаго трэба, таму што былі лідэры, якія ведалі, што ім трэба. Усе гэтыя размовы беларускай апазыцыі пра тое, што на плошчу выходзіць мала людзей — бессэнсоўныя. Па якой прычыне гучаць гэтыя размовы? Па той, што самім не хацелася на сябе браць адказнасьць. А давайце чакаць пакуль выйдзе 100 тысяч, потым 300 тысяч. Я перакананы, што Лукашэнку абсалютна начхаць, колькі выйдзе людзей на плошчу: 50, 100 ці 200 тысяч. Ал, калі гэтыя людзі стаяць пад ёлкамі і слухаюць праз мэгафон тры гадзіны лідэраў, якіх яны слухалі дагэтуль 20 гадоў, то будзе аднолькавы вынік у гэтай Плошчы.

Дракахруст: Зьміцер, але зьвярніце ўвагу: паводзіны цяперашняй кагорты ўкраінскай апазыцыі менавіта такія, якія вы зараз апісалі — «стаяць людзі каля ёлкі і слухаюць», а калі людзі спрабуюць ісьці на Банкавую, то той жа Клічко іх сам стрымлівае.

Дашкевіч: Я згодзен у дадзеным кантэксьце з Анатолем Лябедзькам: нельга параўноўваць кампанію 2010 году з 2013 годам. Таму што ва Ўкраіне ёсьць больш-менш дэмакратычна абраны прэзыдэнт. Калі ім не падабаецца, то яны прагаласуюць супраць у 2015 годзе. Для ўкраінскай апазыцыі — пастка цяпер дамагацца зьмены ўлады і яе адстаўкі, штурму рэзыдэнцыяў. Бо калі яны выйграюць дэмакратычныя выбары, іх гэтаксама можна будзе скінуць. А ў 2004 годзе, калі была прэзыдэнцкая кампанія, яны канкрэтна захоплівалі гэтыя будынкі і канкрэтна дамагліся справядлівага падліку галасоў. Тое, што павінна была рабіць наша апазыцыя ў 2001, 2006, 2010 гадах. Гэта нам трэба ўрэшце трэба зрабіць у 2015 годзе, бо інакш невядома, навошта наагул працаваць у гэтай краіне.

Дракахруст: Андрэй, вашы ўрокі Плошчы ў сьвятле ўрокаў Майдану?

Дзьмітрыеў: Мне падаецца, што ўрокі Плошчы можна рабіць і безь сьвятла ўрокаў Майдану. Усе людзі разумныя. Тры моманты, якія б хацелася падкрэсьліць.

Першы момант: я цалкам згодзен са Зьмітром, што Плошча — гэта тое месца, дзе патрэбен лідэр, які будзе весьці наперад. Неабавязкова захопліваць будынкі, але ісьці наперад, аб’ядноўваць людзей і сапраўды ведаць, чаго ён хоча. На жаль, на Плошчы 2010 году такога лідэра вырубілі, каб ён да Плошчы не дайшоў. Наша памылка была ў тым, што мы недаацанілі жорсткасьць і жаданьне рэжыму падавіць такую альтэрнатыву, такую магчымасьць.

Другі момант: мне падаецца, што вельмі важна быць шчырымі зь людзьмі ад самага пачатку. Тут можна думаць пра тое, ці трэба нешта штурмаваць ці проста стаяць у ёлак, але такія рашэньні прымаюцца там, на Плошчы, калі ты разумееш, колькі ў цябе ёсьць людзей, што ты можаш зрабіць зараз. Канешне, загадзя трэба прадумаць плян і не адзін дзесятак сцэнароў.

Трэці момант: трэба разумець, калі мы хочам, каб Плошча была пераможнай, мы павінны перамагчы на выбарах. Гэта ня значыць, што нас палічаць правільна, але ўся краіна павінна адчуваць, як гэта было ў 2004 годзе, што Януковіч ня выйграў, што ягоны вынік сфальсыфікаваны. І ўкраінцы таксама адчувалі, што Юшчанка атрымаў перамогу. Гэта вельмі істотна. У 2010 годзе мала хто верыў, што Лукашэнка набраў агучаныя Ярмошынай адсоткі, але ў народу было разуменьне, што ён набраў значна больш, чым хто-небудзь з кандыдатаў.

Нам трэба мець на сваім баку народ, каб кандыдат сапраўды набраў большасьць, каб ён меў мандат ісьці наперад і весьці за сабой людзей. І тады магчымы розныя сцэнары: і плошча, і страйк, і іншыя варыянты.

Што перадвырашана на 2015 год?

Дракахруст: Як зараз, амаль за два гады да выбараў 2015 году выглядае пэрспэктыва гэтых выбараў? Што апазыцыя можа зрабіць дзеля посьпеху? Ці там усё перадвырашана ці, наадварот, усё залежыць ад фактараў, якія зараз немагчыма прадказаць?

Лябедзька: Там нічога не перадвырашана, хаця мы чуем такія меркаваньні, што трэба ўжо рыхтавацца да парлямэнцкай кампаніі, бо 2015 год — гэта прыпынак, які мы фактычна праехалі. Я думаю, што ў нас яшчэ ёсьць вельмі маленькі шанец выпрацаваць агульнае пасланьне да людзей, зь якім бы нашы кандыдаты ці сьпікеры пайшлі падчас мясцовай кампаніі, але гэта пасланьне павінна быць сфармуляванае так, што гэтая ўлада нелегітымная, што яна не мае падтрымкі. Сёньня відавочна, што ні Лукашэнка ў прэзыдэнцкай кампаніі, ні ягоны апарат падчас парлямэнцкай кампаніі ня здольныя выйграць сумленныя выбары. І калі б сёньня было пасланьне, пачынаючы зь мясцовых выбараў, што гэтая ўлада нелегітымная, што яна ня мае падтрымкі ў большасьці людзей, што яна павінна сысьці і патрабаваньне, каб у нас усё ж такі пачалі лічыць галасы ў 2015 годзе, а таксама правесьці праймэрыз, каб кожны грамадзянін РБ змог выбраць лідэра ці лідэраў. Ці падабаюцца гэтыя, ці мы давяраем іншым, якія могуць прыйсьці, калі б мы рэалізавалі праект агульнага пасланьня на мясцовай кампаніі. Гэта дасьць мажлівасьць выбраць лідэра ўсім грамадзянам РБ і атрымаць кіраўніка, які б рэальна нёс пэрсанальную адказнасьць за Плошчу 2015 года і за прэзыдэнцкую кампанію. Тады шанец будзе дастаткова высокі. Сёньня нам дапамагае крызыс, нам пакуль што дапамагае Майдан. Гэта трэба ўлічваць.

Дракахруст: Андрэй, там усё перадвырашана, ці ўсё ж такі ёсьць варыянты?

Дзьмітрыеў: Заўсёды ёсьць варыянты, перадвырашанасьці ніколі няма. Але, каб гэтыя варыянты былі тымі, якімі мы хочам, то для гэтага патрэбна актывізацыя грамадзтва. Безумоўна трэба рыхтавацца да 2015 году, маючы розныя сцэнары і магчымасьці, разумеючы, што гэтым днём усё не сканчаецца, але гэты дзень павінен стаць пераможным. Трэба зразумець, што на недэмакратычных выбарах ніколі нельга абрацца. Гэта адзін важны момант, на якім я хацеў яшчэ раз засяродзіць увагу. Але, калі цябе падтрымлівае грамадзтва, то ты можаш дамагчыся сапраўдных дэмакратычных выбараў. Трэба ня сёньня прасіць у Лукашэнкі свабодных выбараў, а рабіць усё, каб грамадзтва было на нашым баку і своечасова падтрымала наша жаданьне мець дэмакратычныя выбары, разумеючы, што гэта прывядзе да паляпшэньня яго жыцьця.

Дракахруст: Зьміцер, і ў 2001, і ў 2006, і ў 2010 годзе людзі таксама казалі, што ўсё не перадвырашана, па-рознаму можа быць, але ўсё пайшло так, як пайшло. Чаму ў 2015 годзе можа пайсьці па-іншаму?

Дашкевіч: Ніхто ня ведае, можа яно пайсьці інакш ці ня можа. Магчыма, яно пойдзе, як у 2001, 2006 і ў 2010 гадах. Я разумею, што калі ў 2015 годзе апазыцыя не даможацца канкрэтных пераменаў, то абсалютна ўсім трэба будзе распускацца, паколькі я перакананы, што кампаніі і Плошчы 2006 і 2010 гадоў сьведчаць аб тым, што ў беларускім грамадзтве вельмі высокі працэнт людзей, якія прагнуць пераменаў і гатовыя за гэтыя перамены чымсьці ахвяраваць — хто воляй, а хто нават жыцьцём. І калі гэтыя людзі выходзяць на плошчу, то гэтых людзей альбо разганяюць, як Ганчарык у 2001 годзе разганяў, альбо кандыдаты ад іх зьбягаюць, як ў 2006 годзе, альбо ня ведаюць, што рабіць, як у 2010 годзе. Таму 2015 год — гэта хіба не апошні шанец для беларускай апазыцыі дамагчыся ўлады, разумеючы, што там няма 10 сцэнароў. У 2015 годзе дзень выбараў — гэта адзіны шанец для беларускага народа прыйсьці і дамагчыся пераменаў. На гэтым усё.