Што й казаць, наступствы таго падзелу ў Нямеччыне адчуваюцца дагэтуль: нібы час тут усё рамантуюць, рамантуюць — а ўсё адно то там, то сям вылазяць вонкі старыя газэціны, выскокваюць спружыны, пра прызначэньне якіх усе забыліся, і там, дзе мусіў быць маналіт, чарнее нечаканымі дзіркамі мэнталітэт... Праз адну зь іх відаць, напрыклад, усходні горад Гёрліц. Ён сустракае падарожнага чалавека гасьціннымі плякатамі з аршынным надпісам «Ausländer raus!», якімі абклеена ўсё, ад лавачак да лупанарыяў. Тут хочуць толькі турыстаў. Маленькімі літарамі.
Раўс дык раўс. Паедзеш у суседні горад — і паўсюль тое самае: зелянеюць ад холаду статуі піянэраў-тэльманаўцаў перад нікому больш не патрэбнымі палацамі, вокны пустых камяніц з выбітымі шыбамі пнуцца прасьпяваць нешта падобнае да «Паўсталая з руінаў...» Ёсьць тут і славутая нямецкая Заможнасьць — але нейкая наўмысная, дэманстратыўная, якая сама сябе трохі баіцца. Кожны горад — горад кантрастаў, як у савецкім фільме... Гэта яна, колішняя Дойчэ Дэмокрацішэ Рэпублік.
Дзе сканчаецца гэтая зьніклая з мапаў тэрыторыя нечага дзяцінства? Цяпер адказаць на гэтае пытаньне ўжо ня так проста. Але нябачная мяжа існуе, варта праехаць цягніком менш за дзьве гадзіны ў «правільным» накірунку — і ўважлівы падарожны чалавек апынаецца ў трохі іншай краіне. Тут, дарэчы, за «Ausländer raus!» можна і па галаве атрымаць — чаго варты той адпор, які нядаўна далі гамбуржцы кволай спробе нацы правесьці ў іх горадзе свой нешматлюдны, убогі марш. Тут ганарацца традыцыямі — бясьпечна і сапраўды ёсьць чым. Тут хочуць усіх і любым шрыфтам — былі б грошы. Капіталізмус. І нічым ня менш нямецкая Нямеччына, чым у Гёрліцы. Хіба што дзёнэраў тут ядуць больш, чым на Ўсходзе.
І хаця ніхто ўжо ў Нямеччыне ня скажа пра суайчыніньніка, што ён «осі» або «вэсі», пэўны падзел застаецца; то тут, то там хапаюцца за галовы: мур быў мудры, нашто мы ім, нашто яны нам?.. На Ўсходзе шукаюць простых адказаў на складаныя пытаньні. А на Захадзе наадварот — усё ўскладняюць так, што потым ня могуць выкараскацца. А ў выніку — адна з самых вольных, дэмакратычных і заможных краін у сьвеце. Einigkeit und Recht und Freiheit для немца не пустыя словы; іншая рэч — ці аднолькавая ў іх вага?
І ўсё ж яны, немцы, усе чымсьці вельмі падобныя. Часам уяўляецца такі сабе «нямецкі» квадрат, у кутах якога знаходзяцца, нязьменныя і незаменныя: нямецкая сэнтымэнтальнасьць, нямецкая культура, нямецкі парадак і... о так, праславутая нямецкая віна, якую так хочацца нарэшце адмяніць празь яе састарэласьць. А пасярэдзіне можна паставіць што заўгодна: усьмешку Мэркель, чарапушку «Санкт-Паўлі», чакалядку «Рытэр-шпорт» або люльку Гюнтэра Граса. Ператвары квадрат у трохкутнік — і невядома яшчэ, што за катаклізмы чакаюць закаханага ў цябе чалавека. Але Нямеччына больш ня хоча катаклізмаў. Таму яна пакідае ўсё як ёсьць. Яна адзіная — і таму можа сабе дазволіць такую раскошу, як пакінуць усё як ёсьць.
Сёньня добрая нагода павіншаваць усіх немцаў, і ў іх ліку — Томаса, Андрэ, Тобіяса, Інгo, Ціну... І мноства іншых «нашых немцаў» — перакладчыкаў, журналістаў, сяброў Беларусі, якія, бывае, гавораць па-беларуску лепш за саміх беларусаў. І чытаюць нашай літаратуры болей, чым мы самі. Але беларускі сорам — кут іншага квадрату. Сёньня — нямецкі дзень. 3 кастрычніка тут няма ні параду з танкамі, ні сьвяточнага канцэрту для вэтэранаў, ні ўрачыстых лінеек. Непрацоўны дзень, вуліцы выміраюць, ідзе дождж, і недзе ў тумане пазвоньваюць асьцярожныя раварысты.
Раўс дык раўс. Паедзеш у суседні горад — і паўсюль тое самае: зелянеюць ад холаду статуі піянэраў-тэльманаўцаў перад нікому больш не патрэбнымі палацамі, вокны пустых камяніц з выбітымі шыбамі пнуцца прасьпяваць нешта падобнае да «Паўсталая з руінаў...» Ёсьць тут і славутая нямецкая Заможнасьць — але нейкая наўмысная, дэманстратыўная, якая сама сябе трохі баіцца. Кожны горад — горад кантрастаў, як у савецкім фільме... Гэта яна, колішняя Дойчэ Дэмокрацішэ Рэпублік.
Дзе сканчаецца гэтая зьніклая з мапаў тэрыторыя нечага дзяцінства? Цяпер адказаць на гэтае пытаньне ўжо ня так проста. Але нябачная мяжа існуе, варта праехаць цягніком менш за дзьве гадзіны ў «правільным» накірунку — і ўважлівы падарожны чалавек апынаецца ў трохі іншай краіне. Тут, дарэчы, за «Ausländer raus!» можна і па галаве атрымаць — чаго варты той адпор, які нядаўна далі гамбуржцы кволай спробе нацы правесьці ў іх горадзе свой нешматлюдны, убогі марш. Тут ганарацца традыцыямі — бясьпечна і сапраўды ёсьць чым. Тут хочуць усіх і любым шрыфтам — былі б грошы. Капіталізмус. І нічым ня менш нямецкая Нямеччына, чым у Гёрліцы. Хіба што дзёнэраў тут ядуць больш, чым на Ўсходзе.
І хаця ніхто ўжо ў Нямеччыне ня скажа пра суайчыніньніка, што ён «осі» або «вэсі», пэўны падзел застаецца; то тут, то там хапаюцца за галовы: мур быў мудры, нашто мы ім, нашто яны нам?.. На Ўсходзе шукаюць простых адказаў на складаныя пытаньні. А на Захадзе наадварот — усё ўскладняюць так, што потым ня могуць выкараскацца. А ў выніку — адна з самых вольных, дэмакратычных і заможных краін у сьвеце. Einigkeit und Recht und Freiheit для немца не пустыя словы; іншая рэч — ці аднолькавая ў іх вага?
І ўсё ж яны, немцы, усе чымсьці вельмі падобныя. Часам уяўляецца такі сабе «нямецкі» квадрат, у кутах якога знаходзяцца, нязьменныя і незаменныя: нямецкая сэнтымэнтальнасьць, нямецкая культура, нямецкі парадак і... о так, праславутая нямецкая віна, якую так хочацца нарэшце адмяніць празь яе састарэласьць. А пасярэдзіне можна паставіць што заўгодна: усьмешку Мэркель, чарапушку «Санкт-Паўлі», чакалядку «Рытэр-шпорт» або люльку Гюнтэра Граса. Ператвары квадрат у трохкутнік — і невядома яшчэ, што за катаклізмы чакаюць закаханага ў цябе чалавека. Але Нямеччына больш ня хоча катаклізмаў. Таму яна пакідае ўсё як ёсьць. Яна адзіная — і таму можа сабе дазволіць такую раскошу, як пакінуць усё як ёсьць.
Сёньня добрая нагода павіншаваць усіх немцаў, і ў іх ліку — Томаса, Андрэ, Тобіяса, Інгo, Ціну... І мноства іншых «нашых немцаў» — перакладчыкаў, журналістаў, сяброў Беларусі, якія, бывае, гавораць па-беларуску лепш за саміх беларусаў. І чытаюць нашай літаратуры болей, чым мы самі. Але беларускі сорам — кут іншага квадрату. Сёньня — нямецкі дзень. 3 кастрычніка тут няма ні параду з танкамі, ні сьвяточнага канцэрту для вэтэранаў, ні ўрачыстых лінеек. Непрацоўны дзень, вуліцы выміраюць, ідзе дождж, і недзе ў тумане пазвоньваюць асьцярожныя раварысты.
