Альфабэт

Каб назваць мноства ў гэтым выпадку хапіла дзьвюх зь яго адзінак, дзьвюх першых, паводле парадку, грэцкіх літар – “альфы” і “бэты”.

Некалі ў фінікійцаў, ад якіх пабагаціліся грэкі, альфа выглядала галавою быка, а бэта – домам. Таму, ясна, зусім нездарма скопішча літар назвалі альфабэтам. Там яны ўсе ад пачатку да канца ды яшчэ пры парадку. Зрэшты, парадак тут умоўны і яго, як пацьвердзяць беларускія настаўніцы, далёка ня кожны ў нас ведае. Як ня кожны ведае і пра тры нашыя альфабэты – кірыліцу, лацінку ды арабіцу.

Самі беларусы парупіліся найбольш пра кірыліцу. За часы расейскага цара Пятра І новы шрыфт для Расеі стварыў амсьціславец Гальляш Капіевіч. Нават называлі раней тыя літары беларускаю азбукай, а ў ХХ стагодзьдзі мовазнаўца Янка Станкевіч назваў “капіеўкаю”. І карыстаюцца гэтай “капіеўкаю” расейцы і баўгары, украінцы і сэрбы ды ўсе іншыя народы, якім за альфабэт, ці, іначай кажучы, азбуку –кірылічныя літары.

Грымоты гэтага стагодзьдзя скаланалі і беларускі альфабэт: давалі прастор і накідалі рамкі. Ня сталася ўсіхнаю літара “г” на ганак, гузік, гарсэт. Пільнуючы пралетарскую еднасьць апекуны адпрэчылі на ўзьлеце “j” (ёт), пакасавалі ў пабрацімцаў-сэрбаў пазычаныя літары для “дз” і “дж”, нават “ў” нашае нескладовае згарнулі ў правох – зьвялі да аднае малое формы.

Пераймаючы ад іншых, наказалі забыцца на альфабэт і ўзяліся вучыць алфавіту. Прыцьмелая “алфа” – зусім небесканкурэнцыйная “альфа”. А ў позьнім “віце” – ужо пачужэлы у замкнёным савецкім жыцьці родны дом.

Адзін Янка Станкевіч, які ўсюдых жыў у беларускім часе, ня траціў надзеі на наш ідэальны альфабэт. Зважаючы на пераходы гукаў, ён кіраваўся беларускай мэтазгоднасьцю. О, А, Э – так пачынаецца станкевічава абэцэда, прэцэдэнт, які дазволіў спадзявацца, што ў наступным стагодзьдзі мы-такі патрапім уладзіць наш альфабэт па-беларуску.

Юрась Бушлякоў