У «Доме літаратара» Рыгор Барадулін і Мюр Фарыдовіч

МЮР ФАРЫДОВІЧ: «АЛЯХНОВІЧ — МОДНЫ, СУЧАСНЫ І КАМЭРЦЫЙНЫ ДРАМАТУРГ»

На Малой сцэне Тэатру беларускай драматургіі распачатыя музычна-драматычныя чытаньні «Ўвесь Аляхновіч». Цягам некалькіх месяцаў аўтар ідэі малады рэжысэр, актор, музыка і літаратар Мюр Фарыдовіч мяркуе пазнаёміць гледачоў з усімі п’есамі амаль забытага беларускага драматурга першай паловы 20 стагодзьдзя і вярнуць імя Аляхновіча на тэатральныя афішы. Сёньня Мюр Фарыдовіч — госьць нашай менскай студыі. Зь ім гаварыла Валянціна Аксак.

Валянціна Аксак: «Вы прыдумалі праект «Увесь Аляхновіч». Якая ў яго мэта?»

Мюр Фарыдовіч: «Мэта гэтага праекту эстэтычна-асьветніцкая. Асьветніцкая, таму што прозьвішча Аляхновіча практычна нікому не вядомае, а калі каму і вядомае, то творчасьць яго не прачытаная. Цалкам ягоная драматургія да сёньня ня выдадзеная. Толькі ў томе выбраных твораў, што выйшаў у «Беларускім кнігазборы», апублікаваныя некаторыя ягоныя п’есы ды яшчэ адна п’еса ў зборніку «Расстраляная літаратура». Ён напісаў дваццаць п’ес, зь іх захавалася сямнаццаць, і яны, па-сутнасьці, невядомыя. Таму мы і вырашылі паказаць гэтыя творы ў форме літаратурна-музычных чытаньняў. Хочам максымальна цікава гэта зрабіць, каб зацікавіць імі іншых. Разам з тым хочам аздобіць чытаньне арыгінальнай музыкай. Сам Франц Карлавіч быў чалавекам музычна адораным, умеў граць на скрыпцы, любіў віялянчэль, любіў барабаны, таму ў нашым эстэтычным арсэнале будуць усе гэтыя інструмэнты, для кожнай п’есы свой. Вось была чытка асобных разьдзелаў п’есы «Дрыгва», якую Аляхновіч напісаў у 1924 годзе, там гучала віялянчэль. Цяпер я са сваімі сябрамі кампазытарам Максімам Іўкіным і скрыпачкай Аленай Карагінай рыхтуемся да поўнамэтражнага прадстаўленьня п’есы «Цені», і там мы, безумоўна, хочам, каб гучала скрыпка».

Аксак: «Апошнім зь беларускіх рэжысэраў, якія ставілі п’есы Аляхновіча, быў, калі не памыляюся, Мікола Трухан. Ягоныя спэктаклі па Аляхновічу ў тэатры «Дзе-Я» зьбіралі аншлягі. Ня стала яго фізычна, зьніклі і тыя спэктаклі. А вы рабілі спробы паставіць спэктаклі па п’есах Аляхновіча? Адну зь іх хаця б?»

Фарыдовіч: «Спробы, безумоўна, былі і яны застаюцца. І калі казаць яшчэ пра мэты гэтых чытак, то яны ёсьць такой спробай. Я хачу прачытаць п’есу, музычна яе абставіць і пасьля гэты запісаны матэрыял паказваць у іншых тэатрах і казаць: вось ёсьць прачытаная п’еса, вось такая для яе музыка, давайце з гэтага зробім спэктакль. На жаль, пакуль што Аляхновіч, як і большасьць нашых цікавых аўтараў таго часу, магчыма, ня вельмі цікавы».

Аксак: «Каму не цікавы?»

Фарыдовіч: «Таму, хто пакуль кіруе тэатральным працэсам. Па-ранейшаму ў тэатрах цікавяцца тымі драматургамі, якія афіцыйна хрэстаматыйныя, тымі, у каго здараюцца круглыя даты і яны даўно ўбітыя ў сьвядомасьць: той самы Купала, Колас, Дунін-Марцінкевіч. І выдатна, што гэта так ёсьць, але ёсьць і іншыя творцы — Гарэцкі, Гарун, той жа Аляхновіч, якіх яшчэ трэба неяк папулярызаваць. Ніхто ня хоча, магчыма, пакуль што рызыкаваць, таму і ня ставяць іх. Хаця ёсьць такая цудоўная навіна, што Купалаўскі тэатар, наколькі я ведаю, рыхтуе да пастаноўкі ў 2011 годзе «Дрыгву» Аляхновіча, і гэта проста выдатна. Таму што любяць у нас ставіць Чэхава, іншых аўтараў, забываючы пра тое, што Аляхновіч — гэта той аўтар, у якім можна знайсьці і Горкага, і Чэхава, і Ібсэна і іншых цудоўных аўтараў на нашай нацыянальнай глебе. Ну, трэба прабіваць, трэба папулярызаваць. Вось чыткі — адзін са спосабаў паказаць лянівым беларусам, што ў нас ёсьць».

Аксак: «А ў Тэатры беларускай драматургіі, у якім вы працуеце, вам адмовілі ў пастаноўцы гэтых п’есаў?»

Фарыдовіч: «У нас дзейнічае Вялікая сцэна, дзе ўсё заплянавана наперад, і Малая сцэна, сцэна экспэрымэнтаў. На гэтай сцэне экспэрымэнтаў можна рабіць усё, што хочаш. Іншая справа, што там па тэхнічных прычынах цяжкавата зрабіць паўнавартасную пастаноўку са шматлікімі героямі, музыкай. На Малой сцэне, да таго ж, артысты працуюць у вольны ад асноўнай сцэны час. Ёсьць і іншыя моманты. Таму толькі ў форме чыткі мы можам нешта зрабіць на гэтай сцэне нашага тэатру. Можа быць, на сцэне іншага тэатру нельга было б зрабіць і гэта. Яшчэ магу сказаць, што ў плянах нашага тэатру Сьвятлана Навуменка будзе рабіць на асноўнай сцэне спэктакль паводле беларускіх вадэвіляў. У іх ліку будзе і драматургія Аляхновіча. Таму ў нас яго ўспомнілі хоць неяк».

Аксак: «А што вас асабіста прываблівае ў творах Аляхновіча?»

Фарыдовіч: «Яны вельмі жывыя, яны праўдзівыя, яны іранічныя. Аляхновіч не баіцца паказаць сваіх герояў такімі, якімі яны ёсьць у жыцьці. Гэта людзі слабыя, гэта людзі, якія хочуць кудысьці вырвацца, але ў іх не атрымоўваецца. Гэта слабыя мужчыны, гэта моцныя жанчыны, якія ня ведаюць, што рабіць са сваёю моцай. Ён у гэтым сэнсе вельмі рэалістычны, але разам з тым гэтаму рэалізму надае нават такую экспрэсіяністычную афарбоўку. Многія нашы тагачасныя драматургі скарыстоўвалі сымбалізм, нейкае абагульненьне, а ён быў вельмі псыхалягічна дакладны. Ён — пясьняр чалавечых слабасьцяў. І гэта, безумоўна, вельмі цікава, таму што ў кожнага з нас ёсьць свае слабасьці і кожны з нас бачыць сябе ў гэтых абяздоленых героях. Аляхновіч падабаецца мне сваёй іроніяй. Ён умее іранізаваць над самім сабой, над адраджэнцамі, якія змагаюцца за ідэю, а побач сям’я галадае. Яны ня могуць пракарміць дзяцей, а думаюць толькі пра незалежнасьць бацькаўшчыны. У гэтым сэнсе Аляхновіч — вялікі чалавек, бо ён умее сьмяяцца над самім сабой. Беларусам часам не хапае іроніі».

Аксак: «Творы Аляхновіча пісаліся амаль сто гадоў таму. Наколькі сучасна тое, пра што ён пісаў?»

Фарыдовіч: «Гэта заўсёды сучасна, бо ён браў вельмі надзённыя і тады, і цяпер псыхалягічныя моманты. Аляхновіч будзе заўсёды і модны, і заўсёды па-добраму камэрцыйны. Іншая справа, што нам трэба расплюшчыць вочы і пачаць яго ставіць. І народ пойдзе на спэктаклі па ягоных п’есах».

Аксак: «Вы думаеце, што вашы чытаньні п’есаў Аляхновіча дасягнуць гэтай мэты?»

Фарыдовіч: «Абавязкова».