Шырокая засьнежаная пустынная вуліца. Большасьць дамоў не выяўляюць прыкметаў жыцьця. Дымяць рэдкія коміны. Ня брэшуць сабакі. Усё скавана лютым марозам. Вуліца ўпіраецца ў заліты агнямі пункт памежнага пропуску. Адкуль то туды, то сюды людзі з заклапочанымі тварамі вязуць торбы на дзіцячых саначках. Вось згорбленая маленькая старая намагаецца пераехаць саначкамі вялікі сумёт.
Карэспандэнт: “Можа, дапамагчы вам?”
Старая: “Не, нічога”.
Карэспандэнт: “Возіце адтуль што-небудзь?”
Старая: “Возім. Арэхі, цукеркі, каву”.
Карэспандэнт: “І прадаяце?”
Старая: “Не. Мы толькі перавозім”.
Карэспандэнт: “А вы ведаеце, што там выбары будуць заўтра?”
Старая: “Абавязкова”.
Карэспандэнт: “Самі за каго-небудзь балееце?”
Старая: “За Януковіча”.
Карэспандэнт: “А чаму за Януковіча?”
Старая: “А за каго? За Юльку? То ж сьцерва”.
Карэспандэнт: “А дзе жыцьцё лепшае?”
Старая: “Тут. Мы ж старыя. Пэнсія тут добрая. У параўнаньні з украінскай. Дровы завозяць. Замоў — і дровы завязуць. А ў нас там, на Ўкраіне, ужо не. Сам даставай, як хаціш”.
А вось яшчэ адна ўкраінская грамадзянка. Толькі значна маладзейшая. Кабетка прысела адпачыць на аўтобусным прыпынку. Побач загадкавыя саначкі.
Кабета: “У нас заўтра будуць выбары”.
Карэспандэнт: “А вы за каго будзеце галасаваць?”
Кабета: “Я такога не кажу. Гэта мая асабістая справа. Бясконцыя выбары, і толку ніякага”.
Карэспандэнт: “Вы ж ня ведаеце, хто ў вас будзе заўтра прэзыдэнт!”
Кабета: “Няма чаго тут і ведаць. Давайце памяняемся. Мы забярэм вашага Лукашэнку. З задавальненьнем усе забяруць. У любога спытайце. Нават дзеці скажуць: “Дайце нам Лукашэнку”.
Карэспандэнт: “За што?”
Кабета: “За парадак. За калгасы. Паглядзіце на свае палі і на нашы палі. Дзе ніколі нічога ня сеялася. Бур’яны дваццаць гадоў. За той калгас, дзе эўравокны стаяць, а ў нас даўно адны разваліны. За вашу дарогу чышчаную і за нашу нячышчаную. За ўсё. За свае прадукты, а не за кітайскія. Што мы ядзім? Адны дабаўкі незразумелыя”.
Карэспандэнт: “Украіна жыла весела”.
Кабета: “А мы і зараз вясёлыя. Выжываем, хто як можа. Адна я на чацьвярых, у каго зарплата 600 грыўняў. Муж, я і двое дзяцей. Мужа скарацілі на працы. У нас зусім няма дзе працаваць. У нас увесь пасёлак беспрацоўны”.
Карэспандэнт: “А існуе які гандаль?”
Кабета: “У нас усе крамы прыватныя”.
Карэспандэнт: “Можна на граніцы зарабіць?”
Кабета: “Нічога не прадасі. Нічога не заробіш. Аднолькавыя цэны. Што там, што тут”.
Карэспандэнт: “Я ж не міліцыянт”.
Кабета: “Гэта не тавар. Гэта для асабістай патрэбы”.
Колькі я ні блукаў па Паддабранцы, але так і не знайшоў ніводнага “калхознага эўравакна” — аб’екта зайздрасьці гэтай замежнай маладзіцы. Вокны большай часткай былі цёмныя і змрочныя. Альбо закалочаныя. Зрэшты, у адным акуратным дамку вокны сьвяціліся цяплом і ўтульнасьцю. Мне пашанцавала пагрэцца ў дэпутаткі мясцовага сельсавету Надзеі Міхайлаўны.
Надзея: “Вось магазын у нас закрылі. Ну што гэта за жыцьцё? Гэта ж абсурд. Тут старыя. А я па абслугоўваньні гэтых старых. І бягі. Туды пабягіш набярэш — не пускаюць лішняе. Тут аўталаўка прыходзіць два разы на тыдзень”.
Карэспандэнт: “Магазын закрылі таму, што там усё таньней, ва Ўкраіне?”
Надзея: “Гэта таму, што няма прадаўца. А як ня могуць? Я размаўляла з начальнікам гандлю. Вучылішчы работаюць, выпускнікі выпускаюцца. І як гэта так, што ня могуць знайсьці прадаўца? Вінавата хто? Начальства. Выселілі б нас адсюль куды-небудзь. Умоваў няма ніякіх”.
Карэспандэнт: “А на тым баку весялей?”
Надзея: “Я вам скажу, што і на тым баку таксама нявесела. Людзі зарабляюць. Ходзяць на мяжу, пераноскі гэтыя. Па пяць грыўняў на кіляграме маюць. Гэтым зарабляюць і пэнсіянэры, і моладзь таксама. Швейная фабрыка закрыта, мэблевая таксама. Зараз толькі лясгас у іх працуе. І то напалову скарацілі. Там жа вялікае насельніцтва. Тысячы тры”.
Палітычныя баталіі ва Ўкраіне ня могуць не хваляваць мясцовую дэпутатку.
Надзея: “Там ідуць дэбаты вельмі вялікія. Вось табе палатка стаіць за Юлю, вось за Януковіча. А мне вунь дастаўся Літвінаў. Далі мне. Дык павесіла. Мужчына красівы. Ня ведаю, які ён як правіцель. Але сымпатычны мужчына. Дык павесіла яго. Хтосьці Юлечку любіць”.
Я заўважыў велізарны агітацыйны плякат на сьцяне. Зь якога на мяне ласкава пазіраў сьпікер Вярхоўнай Рады Ўладзімір Літвін.
Дабранская старажылка, вясёлая пэнсіянэрка Натальля Васільеўна нарадзілася па той бок мяжы. Але зь юнацтва жыве ў Беларусі.
Карэспандэнт: “І тут яўрэйскія могілкі ёсьць?”
Натальля: “Ёсьць. Абгарадзіў сельсавет. Толькі што моладзь дабранская разарыла магілкі. Пазьбівалі. Прыяжджалі з Амэрыкі сюды яўрэі. Я жыву асабіста на яўрэйскім пасяленьні. Гэта яўрэйскія дамы”.
Карэспандэнт: “А вы іх не засьпелі?”
Натальля: “Я толькі памятаю, калі тут было магазынаў многа. Атэлье працавала, абшывала Дабранку. Колькі замоваў было! Шылі куфайкі, коўдры шылі. Быў магазын “Прадтавары”, гаспадарчы, “Культтавары”. А ў “Культтаварах” работала Бася Ісакаўна, яўрэйка. Рабіла такія замовы, што ўсё тут можна было дастаць. Гэта я ўсё засьпела”.
За прадуктамі спадарыня Натальля ходзіць на гістарычную радзіму. Дзе няма дзяржаўнага гандлю, дзе прадавачак ня трэба прызначаць і разьмяркоўваць.
Натальля: “Развальваецца Дабранка. Я дваццаць тры гады адпрацавала на швейнай фабрыцы. Абшывалі ўсю Чарнігаўскую вобласьць. Якая ў нас была бальніца, у Дабранцы! Я і нараджала дзяцей на Ўкраіне, вучыліся там. Разумееце, усё было там. І раптам ня стала нічога”.
За ўкраінскімі палітычнымі баталіямі Натальля сочыць, як за цікавым сэрыялам. Яе герой-любоўнік — Віктар Януковіч.
Натальля: “Яго папракаюць тым, што ён судзімы. А я гавару — памылкі маладосьці, з кім не бывае. Падабаюцца людзі, якія гавораць даступным народу языком. Я, слухаючы яго, разумею ўсё, пра што ён гаворыць”.
Карэспандэнт: “А вы часта бываеце ў Дабранцы?”
Натальля: “Ну а як жа? У нас магазын не працуе. Украіна побач. Прыбытак неблагі. Вось такія шыюць бурачкі. Гэта ў Беларусь вязецца. Трэба ж людзей абуваць”.
Карэспандэнт: “А зь Беларусі вязецца нешта туды?”
Натальля: “Не. А што туды можна везьці?..”
У Паддабранцы я ўпершыню сутыкнуўся зь немагчымасьцю пры наяўнасьці пашпарта прайсьці на тэрыторыю суседняй Украіны. І ўсё з-за менскай прапіскі. Бо мясцовы прапускны пункт прызначаны выключна для мясцовых людзей. Таму паветрам свабоды мне надыхацца не давялося. І я з зайздрасьцю праводзіў людзей, якія з пустымі саначкамі вярталіся на Ўкраіну. Адзін зь іх, высокі мужык гадоў 50-ці, спыніўся, каб прыкурыць.
Карэспандэнт: “Вы за каго будзеце галасаваць?”
Мужык: “Чэсна кажучы, ні за кога. Казлы ўсе і падонкі. Больш за ўсё мне Сіманенка падабаецца. Ён вельмі талковы мужык. Ён у Дабранку прыяжджаў. Карацей, яны ўсе хрушчы добрыя. Адзін на аднаго гаўчуць. Але там цікава...”
