Эфір 5 сьнежня.
Ганна Соўсь: Максім Вінярскі з намі на простай тэлефоннай сувязі з Менску, а Аляксей Шыдлоўскі з Прагі. Максім, Вы грамадзкі рэдактар Свабоды на гэтым тыдні, і замовілі нашым карэспандэнтам падрыхтаваць перадачу на тэму “Бацькі і дзеці – якой яны бачаць заўтрашнюю Беларусь?” Скажыце, калі ласка, чаму?
Максім Вінярскі: Каб паказаць, што, напрыклад, з майго пункту гледжаньня, мэта нашага руху "Эўрапейская Беларусь" -- свабода, дабрабыт, эўрапейская будучыня -- падзяляецца і моладзьдзю, і больш сталым пакаленьнем.
Госьць Начной Свабоды 27-гадовы Максім Вінярскі – моладзевы актывіст. Зараз прадстаўляе грамадзянскую кампанію “Эўрапейская Беларусь”. Сябар Партыі БНФ. У палітычнае жыцьцё ўцягнуўся ад 1999 году – і практычна штогод з тае пары яго арыштоўвалі, кідалі за краты. Тройчы міжнародныя праваабарончыя арганізацыі прызнавалі Максіма вязьнем сумленьня. На гэтым тыдні Максім – грамадзкі рэдактар Свабоды. І Максім Вінярскі, і Аляксей Шыдлоўскі калісьці былі сябрамі “Маладога фронту”.
Соўсь: Маё наступнае пытаньне да Аляксея Шыдлоўскага. Вы атрымалі палітычны прытулак у Чэхіі. Раскажыце, калі ласка, каротка пра абставіны, якія прымусілі вас пакінуць краіну.
Аляксей Шыдлоўскі: Год таму 5 сьнежня здарылася вельмі непрыемная гісторыя. Мяне справакавалі на станцыі мэтро "Пушкінская" ў адной з крамаў, у выніку чаго мяне абвінавацілі ў парушэньні грамадзкага парадку, пашкоджаньні партрэту Аляксандра Лукашэнкі і ў злосным хуліганстве. Я праз Маскву здолеў зьехаць з краіны і пазьбегнуць арышту. У Чэхіі гэтая справа пасьля доўгага разгляду была прызнаная палітычнай, і я атрымаў палітычны прытулак.
Аляксей Шыдлоўскі нарадзіўся ў 1978-м годзе, ў Стоўбцах. У 1996 годзе паступіў на факультэт журналістыкі БДУ, быў адлічаны пасьля арышту ў 1997 годзе. Праз сем месяцаў асуджаны на паўтара году зьняволеньня за палітычныя графіці: на будынку райвыканкаму актывісты напісалі “Жыве Беларусь!”, “Пазьняк -- наш прэзыдэнт”, а таксама замянілі чырвона-зялёны сьцяг на бел-чырвона-белы. Выйшаў на волю паводле амністыі за два дні да заканчэньня тэрміну. Абіраўся намесьнікам старшыні “Маладога фронту”, быў каардынатарам руху “Зубр”. За апошнія гады меў чатыры адміністрацыйныя арышты, агулам адсядзеў 45 дзён. Супрацоўнічаў з газэтамі “Навіны”,“Наша свабода”, “Наша ніва”, іншымі выданьнямі.
Соўсь: Аляксей, чым думаеце заняцца ў Чэхіі?
Шыдлоўскі: Я маю нейкую працу, якая дазваляе мне забясьпечыць існаваньне тут. Зараз пасьля атрыманьня пашпарту, ёсьць шмат патрабаваньняў, якія я павінен выканаць на працягу 2-3 месяцаў. Гэта патрабаваньні міністэрства ўнутраных справаў. Я буду гэтым займацца недзе да вясны, каб цалкам тут легалізавацца, мець магчымасцьь выяжджаць з Чэхіі ў іншыя краіны Эўразьвязу і шукаць нейкую працу тут па маёй прафэсіі.
Соўсь: Ваша праца будзе зьвязаная з Беларусьсю?
Шыдлоўскі: Скажу шчыра, калі чалавек, які займаўся палітыкай ў Беларусі, зьехаў з краіны і папрасіў палітычны прытулак, ён можа займацца беларускімі справамі больш для сябе, але актыўнай палітыкай ён ужо займацца больш ня здольны. Тое, чым я буду зарабляць на жыцьцё, Беларусі тычыцца ня будзе, але ў свой вольны час несумненна я буду гэтым займацца, бо плянуем нейкія акцыі, пэрформансы ў Празе, якія будуць накіраваныя на тое, каб сусьветная супольнасьць зьвярнула ўвагу на сытуацыю ў Беларусі.
Вінярскі: Мы спадзяемся, што кампанія салідарнасьці акажа ўплыў. Хаця, як я казаў, мы ня можам гарантаваць, што рэжым не вырашыць узяць яшчэ аднаго закладніка, каб гандлявацца з Эўропай наконт нейкіх паслабленьняў наконт зьмены сёньняшніх адносінаў.
Соўсь: А наколькі шматлюдныя акцыі салідарнасьці?
Вінярскі: Даволі шматлюдныя. Адзін дзень можа быць 30 чалавек, другі -- паўтара дзясяткі, паміж гэтымі лічбамі колькасьць удзельнікаў вагаецца. Гэта не зусім пікеты, гэта гадзінныя акцыі салідарнасьці, і да нас час ад часу далучаюцца людзі, якія, здавалася б, і не зьбіраліся. Проста яны ідуць побач, пытаюцца, што гэта такое. І калі мы тлумачым, хто такі Аляксандар Баразенка, за што ён арыштаваны і чаму мы тут стаім, многія застаюцца пастаяць. Нехта стаіць з партрэтам хвілінку, а нехта прыходзіць і заўтра стаіць ужо гадзіну.
Соўсь: А як рэагуюць міліцыянты на гэтыя гадзіны салідарнасьці?
нават ня ведаю тых выпадкаў, пры якіх я мог бы пакінуць краіну. Я не гатовы да эміграцыі
Соўсь: Наступнае пытаньне да Аляксея Шыдлоўскага. Вы адзін першых беларускіх палітвязьняў, вы, Лабковіч, Кабанчук вы сядзелі пры канцы 1990-х. Як на ваш погляд чым адрозьніваецца ваша генэрацыя змагароў ад тых, хто цяпер спазнае рэпрэсіі ўладаў?
У свой час мы былі такія ж маладыя, былі такімі ж максымалістамі, я гляджу на гэтую моладзь, якая стаіць зараз, і бачу сябе маладога
Соўсь: Максім, а ў якім выпадку выбралі б шлях эміграцыі?
Вінярскі: Я спадзяюся, што такога ня будзе. Я нават ня ведаю тых выпадкаў, пры якіх я мог бы пакінуць краіну. Я не гатовы да эміграцыі.
Соўсь: “Малады фронт” зьбіраецца абвясьціць 10 сьнежня агульнабеларускую галадоўку-пост, якая завершыць кампанію “Камунізм – пад трыбунал!”. Аляксей, сёлета – 20 гадоў, як стала вядомая праўда пра Курапаты, наколькі для вас гэта важна, прынцыпова, каб злачынствы камунізму былі асуджаныя публічна?
калі чалавек, які займаўся палітыкай ў Беларусі, зьехаў з краіны і папрасіў палітычны прытулак, ён можа займацца беларускімі справамі больш для сябе, але актыўнай палітыкай ён ужо займацца больш ня здольны
Соўсь: І гэтае ж пытаньне я адрасую Максіму Вінярскаму.
Вінярскі: Я цалкам пагаджуся з Аляксеем, што патрэбны трыбунал над камунізмам, і нават я б дадаў, што ня вельмі разумею, калі абураюцца пажылыя людзі, камуністы, чаму нельга судзіць... Таму што кожны рэжым, калі нешта робіць, павінен быць гатовы, што рана ці позна яго за гэта спытаюць, разгледзяць, і калі высьветліцца, што ён нічога дрэннага не рабіў, то можна і не асуджаць. Таму я цалкам падтрымліваю ідэю трыбуналу над камунізмам.
Соўсь: І ў працяг тэмы злачынстваў камунізму. Нагадаю, што 1 лістапада двое актывістаў Кансэрватыўна-Хрысьціянскай партыі БНФ затрымалі і здалі ў міліцыю двух падлеткаў. Паводле актывістаў, падлеткі павалілі пяць крыжоў, усталяваных ахвярам сталінскіх рэпрэсій. 5 сьнежня ва ўрочышчы Курапаты сьледчыя і сьведкі, якія затрымалі падлеткаў 1 лістапада, зафіксавалі кропкі на мясцовасьці, на якіх потым, падчас сьледчага экспэрымэнту, сьведкі будуць даваць паказаньні.
Як вы лічыце, вандалы будуць пакараныя?
Вінярскі: Я спадзяюся, што вандалы будуць пакараныя. Я сам браў у свой час удзел ва ўсталяваньні крыжоў, калі моладзь бараніла Курапаты, і я наогул лічу, што зьнявага да нэкропаля -- адно з найбольш небясьпечных злачынстваў у культурна-гістарычным кантэксьце.
Шыдлоўскі: Тут такая справа, што патрэбна вельмі дакладна вывучаць усе нюансы гэтай справы -- хто іх накроўваў, калі дакажуць іх віну, ці яны самі гэта зрабілі з-за нйекай дурасьці... Бо гэта вельмі істотна, і адзіная справа -- як тут пакараць , ці павінна быць пакараньне жорсткім. А ці будуць яны пакараныя, час пакажа.
