Пяцёра плюс Канапацкая. Ці здольныя ўлады на тонкую перадвыбарчую гульню

Сьцісла:

• Ніколі раней у гісторыі прэзыдэнцкіх выбараў у Беларусі не было зарэгістравана так мала ініцыятыўных груп — усяго сем.
• Наўрад ці хто з прэтэндэнтаў (акрамя Лукашэнкі) рэальна зможа сабраць патрэбную колькасьць подпісаў. Гэта дае ўладам магчымасьць вырашаць, каго пакінуць у якасьці кандыдатаў у прэзыдэнты, а каго выкінуць з кампаніі.
• Зьяўленьне ў кампаніі Канапацкай магло б стаць прыгожай карцінкай для Захаду — як аргумэнт на карысьць паўмаўклівага прызнаньня гэтых выбараў. Маўляў, глядзіце, у нас жа і апазыцыя ўдзельнічае.
• Магчыма, існуе спакуса зрабіць з Канапацкай своеасаблівую новую Ціханоўскую, аднак цалкам кантраляваную.

Кола ахвотных звужаецца

Завяршыўся чарговы этап прэзыдэнцкай выбарчай кампаніі — рэгістрацыя ініцыятыўных груп. 11 чалавек падалі заяўкі, але зарэгістраваныя толькі 7 груп. Чатыром патэнцыйным кандыдатам адмовілі.

Заўсёды падчас выбарчых кампаній зьяўляюцца асобы, якіх можна аднесьці да ўмоўнай катэгорыі «дзівакоў». Гэта нікому не вядомыя пэрсанажы, часта беспрацоўныя, якія раптам выявілі ў сабе здольнасьці прэтэндаваць на кіраваньне дзяржавай. І гэтым разам такія людзі зьявіліся, аднак былі адсечаныя на далёкіх подступах. Бо падалі ў ЦВК няправільна аформленыя дакумэнты.

Яшчэ адзін прэтэндэнт — апазыцыянэр Юрась Губарэвіч — атрымаў адмову таму, што не прынёс у Цэнтравыбаркам неабходныя дакумэнты асабіста, а даслаў іх электроннай поштай. Цікава, ці прыносіў дакумэнты ў ЦВК сам Аляксандар Лукашэнка? Ніякай інфармацыі пра гэта няма.

У Беларусі гэта сёмыя прэзыдэнцкія выбары. Але ніколі раней не было зарэгістравана так мала ініцыятыўных груп — усяго сем. Раней іх было больш (ад 8 у 2006 і 2015 гадах да 22 у 2001-м).

Усім зразумела, што прозьвішчы тых прэтэндэнтаў, ініцыятыўныя групы якіх зарэгістраваныя, былі ўзгодненыя на самым палітычным версе. Усіх лішніх адсеялі. Пакуль няясна, які сцэнар падрыхтавалі ўлады на наступных этапах. Пра колькасны склад ініцыятыўных групаў нічога не паведамляецца. Наўрад ці гэта выпадкова. Ёсьць падставы меркаваць, што ён недастатковы для таго, каб сабраць 100 тысяч подпісаў.

Калі глядзець аб’ектыўна, то наўрад ці хто з прэтэндэнтаў (акрамя Лукашэнкі) рэальна зможа сабраць патрэбную колькасьць подпісаў. Бо, па-першае, выбарчая кампанія праходзіць ва ўмовах дэпалітызацыі грамадзтва. Тая палітычная хваля, якая ў 2020 годзе была максымальнай і захапіла большасьць грамадзтва, цяпер дасягнула мінімальнага значэньня. Выбары мала каму цікавыя з прычыны іх відавочнай прадвызначанасьці.

Па-другое, пасьля 2020 году пачаліся і працягваюцца шырокія рэпрэсіі адносна тых, хто ставіў подпісы ў падтрымку альтэрнатыўных Аляксандру Лукашэнку кандыдатаў. Асабліва пацярпелі прыхільнікі Віктара Бабарыкі. І цяпер людзі будуць асьцерагацца падпісвацца за любых фігур, якія выставілі свае кандыдатуры ў якасьці апанэнтаў дзейнага ўладара.

Гэта дае ўладам магчымасьць маніпуляцый — вырашаць, каго пакінуць у якасьці кандыдатаў у прэзыдэнты, а каго выкінуць з кампаніі (маўляў, не сабралі подпісы). Вось жа, старшыня ЦВК Ігар Карпенка спрагназаваў, што ўрэшце ў бюлетэні застануцца тры-чатыры прозьвішчы. Відаць, чалавек нешта ведае.

Пачатак выбарчай кампаніі паказаў, што яе сцэнар мае вялікія хібы, дрэнна падрыхтаваны. Узяць хоць бы гісторыю з флэшмобам «Трэба!» («Надо!»), у якім Лукашэнку заклікалі згадзіцца ісьці на выбары — пасьля таго як ён ужо падаў сваю заяўку на рэгістрацыю ініцыятыўнай групы. Таму, можна меркаваць, дакладнага жорсткага пляну кампаніі няма, адміністрацыя Лукашэнкі будзе рэагаваць на сытуацыю і мяняць сцэнар на хаду.

Што азначае азначае зьяўленьне ў сьпісе прэтэндэнтаў Ганны Канапацкай?

Зьвяртае на сябе ўвагу зьяўленьне ў сьпісе прэтэндэнтаў на вышэйшую пасаду Ганны Канапацкай. Яна выбіваецца з агульнага шэрагу. З астатнімі пяцьцю прэтэндэнтамі, якія нібыта адважыліся кінуць выклік Лукашэнку, усё больш-менш ясна. Яны прадстаўляюць праўладныя партыі і адзяржаўленыя грамадзкія арганізацыі.

А вось Канапацкая — фігура з пэўным апазыцыйным бэкграўндам. У мінулым — чалец Аб’яднанай грамадзянскай партыі. Была дэпутаткай Палаты прадстаўнікоў, дзе прадстаўляла апазыцыю, няхай і «канструктыўную». Будучы кандыдатам у прэзыдэнты ў 2020 годзе, будавала сваю кампанію на хай сабе памяркоўнай, але крытыцы Лукашэнкі і ягонай палітыкі.

І яе зьяўленьне ў выбарчай кампаніі стала нечаканым, бо ўсе экспэрты прагназавалі, што ніякіх сумнеўных асобаў да ўдзелу ў выбарах не дапусьцяць на гарматны стрэл. Пагатоў, паводле інфармацыі «Нашай нівы», Канапацкая ці то мела, ці то мае дазвол на жыхарства ў Нямеччыне. А паводле цяперашняга беларускага заканадаўства прэтэндэнты на пасаду прэзыдэнта ня могуць мець ДНЖ іншай краіны.

Магчыма, з дапамогай Канапацкай улады ладзяць нейкі тэст, экспэрымэнт. Такі беларускі варыянт Барыса Надзеждзіна. Нагадаю, што падчас прэзыдэнцкіх выбараў у Расеі Крэмль спачатку дапусьціў да ўдзелу ў іх палітыка, які прэзэнтаваў мяккую антываенную пазыцыю. Калі ж улады ўбачылі, што ў буйных гарадах выбарцы пасталі ў чэргі, каб падпісацца ў яго падтрымку, то Надзеждзіна адразу зьнялі з выбараў.

І вось беларускія ўлады, магчыма, хацелі б спраўдзіць, ці зьявяцца чэргі. Калі раптам зьявяцца, то можна будзе, паводле расейскага сцэнару, зьняць яе з выбараў, не рэгістраваць у якасьці кандыдаткі. Маўляў, не сабрала подпісаў (ці сабрала з памылкамі).

Але тут можа быць і танчэйшая гульня. Шмат залежыць ад таго, што будзе дазволена Канапацкай. Ня выключаны варыянт, што ёй ня будуць перашкаджаць гаварыць пра неабходнасьць прымірэньня, вызваленьня палітвязьняў, спыненьня рэпрэсій, агітаваць за эўрапейскі выбар і дыстанцыяваньне ад Расеі. Гэта магло б стаць прыгожай карцінкай для Захаду — як аргумэнт на карысьць паўмаўклівага прызнаньня гэтых выбараў. Маўляў, глядзіце, у нас жа і апазыцыя ўдзельнічае.

Таксама ўдзел Канапацкай мог бы паспрыяць адсорбцыі апазыцыйных галасоў. Па выніках выбараў можна было б налічыць ёй некалькі працэнтаў. І потым прэзэнтаваць яе як лідэра апазыцыйна настроенага грамадзтва. Зрабіць гэткую новую Ціханоўскую, але не ў замежжы, а ўнутры Беларусі. Абсалютна кіраваную, якая будзе дзейнічаць у строга абмежаваных рамках. Можна нават дазволіць ёй езьдзіць за мяжу на нейкія канфэрэнцыі ў якасьці прадстаўніцы дэмакратычнай Беларусі. І такім чынам нэўтралізаваць ролю і статус Сьвятланы Ціханоўскай. Маўляў, вось жа асоба са «сьвежым» рэйтынгам, новай легітымнасьцю, а ня той, якая атрыманая пяць гадоў таму.

Але тут ёсьць адна праблема. Хто сёньня ў Беларусі адважыцца падпісацца ў падтрымку Канапацкай, калі яна будзе прэзэнтаваць сябе ў якасьці апазыцыянэркі? Гэта ж будуць амаль «расстрэльныя сьпісы», па сутнасьці — самаданосы, сьпіс кандыдатаў у палітвязьні.

Такім чынам, тонкая гульня ва ўмовах палітычнага тэрору — справа, якую давесьці да канца надзвычай складана.