Цяпер Дзьмітры Строцаў на шматлікіх сустрэчах з чытачамі па ўсёй Эўропе расказвае пра перасьлед беларускіх творцаў на радзіме і ўсяляк імкнецца ім дапамагчы. У тым ліку і праз выданьне кніг беларускіх паэтаў за мяжой, што стала асноўнай тэмай сёньняшняй гутаркі.
— З вашай лёгкай рукі ў замежжы паўстала яшчэ адно беларускае выдавецтва. У Бэрліне вы заснавалі «hochroth Minsk». То хіба і пачнем з назвы, бо ж кажуць, як карабель назавеш, так ён і паплыве.
— Hochroth — нэалягізм зь верша нямецкай паэткі Караліны фон Гюндэродэ. З эпохі рамантызму. Слова склалася з двух, якія можна перакласьці як «высокі» і «чырвоны». Так і атрымалася «hochroth» — «зыркачырвоны». У звычайнай гаворцы гэтае слова не выкарыстоўваецца. Яго як назву ўзяў заснавальнік бэрлінскага выдавецтва Марка Бэкендорф.
Цяпер філіі «hochroth» існуюць у некалькіх гарадах — Бэрліне, Ляйпцыгу, Мюнхэне, Гайдэльбэргу і іншых. Па маёй просьбе нямецкія калегі згадзіліся прыняць у супольнасьць выдавецтваў і беларускую філію «hochroth Minsk».
— Як і чаму паэт Дзьмітры Строцаў стаў выдаўцом?
— Выданьнем паэзіі я займаюся зь першай паловы 1990-х. Спачатку было менскае выдавецтва «Виноград», якое я заснаваў зь Ігарам Палевіковым. Потым зьявіўся праект «Новые Мехи», у якім з 2002 году выдаецца паэтычная сэрыя «Минская школа» і альманах з такою ж назваю. Праект не закрыты.
Кніжны кірмаш Svět knihy 2021, Прага, 25 верасьня 2021. Максім Жбанкоў, Сабіна Брыло, Дзьмітры Строцаў.
— Ваша выдавецтва заявіла пра сябе зьяўленьнем на сьвет адразу трох кніг. І ўсе яны паэтычныя. І аўтары ўсіх трох — жанчыны. Супадзеньне? Сьвядомы выбар? Ці акрэсьленая рэдакцыйна-выдавецкая палітыка?
— «hochroth» выдае толькі паэзію, і мяне прынялі ў супольнасьць як выдаўца паэзіі. Што цалкам супадае з маім настроем. У новай Беларусі, якую мы адкрываем для сябе з 2020 году, выразна праявіўся «жаночы твар». І я шчасьлівы даць магчымасьць прагучаць галасам любімых беларускіх паэтак у першай сэрыі выдавецтва. Але праект, канечне, ня будзе гендэрным.
— Усе тры першыя кнігі маюць аднолькавы графічны дызайн вокладак, толькі адна маленькая дэталь адрозьнівае іх колерам. Ці гэтак будуць аформленыя і наступныя кнігі, і ці стане такі дызайн вашым фірмовым знакам?
— У «hochroth» ёсьць пэўныя прынцыпы, якія ўсталяваліся да майго ўваходжаньня ў супольнасьць выдаўцоў. Гэта агульная ўнівэрсальная канструкцыя кнігі, некалькі стандартных фарматаў, аднолькавы набор матэрыялаў. Кнігі зьбіраюцца ўручную кожным з выдаўцоў. І важна, каб любую з кніг, пры неабходнасьці, можна было падрыхтаваць у любым з выдавецтваў. (Так, з прычыны вялікага наплыву замоваў, частка менскіх кніг цяпер друкуецца ў Ляйпцыгу.) Але гэта тычыцца толькі матэрыялаў і канструкцыі кнігі, вёрстка і дызайн папяровага блёку знаходзяцца ў падпарадкаваньні кожнага з выдаўцоў.
— Чытачы вельмі прыязна сустрэлі вашыя першыя выданьні, актыўна замаўляючы іх. А якая сыстэма распаўсюду вашых кніг? Ці могуць яны трапіць да чытачоў у Беларусь?
— Калі пайшла хваля замоваў на першыя кнігі «hochroth Minsk», нямецкія калегі моцна зьдзівіліся. Яны адрэагавалі на гэта словамі: «У Беларусі паэзія яшчэ мае сацыяльную значнасьць, у Нямеччыне гэта даўно ня так».
У «hochroth» ёсьць сайт, празь які можна замаўляць кнігі з дастаўкай на тэрыторыі Эўразьвязу. Кнігі менскае філіі трапяць у беларускія кнігарні, якія цяпер адкрываюцца ў эўрапейскіх гарадах. Спэцыяльныя пастаўкі нашых кніг у Беларусь пакуль немагчымыя.
— Паэтычных зборнікаў якіх беларускіх аўтараў чакаць?
— Гатовая да друку кніга Ганны Комар. Цяпер вяду перамовы адразу зь некалькімі беларускімі аўтарамі, але іх імёнаў ня буду называць.
— Некаторыя літаратары, заснаваўшы свае выдавецтвы, уласныя творы прынцыпова выдаюць у іншых выдавецтвах. А вы як будзеце?
— У выдавецтвах «Виноград» і «Новые Мехи» выходзілі мае аўтарскія зборнікі. У бэрлінскім «hochroth» у 2020 годзе выйшла мая кніга ў нямецкіх перакладах і цяпер рыхтуецца двухтомнік па-нямецку і па-расейску. Я не абцяжарваю сябе неабавязковымі прынцыпамі.
— А якія прынцыпы жыцьця і творчасьці для вас непарушныя?
— Жыцьцё і творчасьць павінны быць свабоднымі. Гэтае простае патрабаваньне вельмі цяжка выконваецца. Мы абцяжараныя многімі абставінамі, якія навязваюць нам несвабоду ў самых розных формах. Несвабоду мы ўтрымліваем і ў сабе саміх. Творчая інтуіцыя і мастакоўская адчувальнасьць падказваюць нам нашыя тупікі. Але не заўсёды мы гатовыя з гэтым сустрэцца і пачаць дзейнічаць.