Палітыка

Пагадненьне аб Карабаху. Што атрымліваюць і губляюць бакі

Самалёт з расейскімі міратворцамі прызямляецца ў аэрапорце каля Ерэвану, 10 лістапада 2020 г.

У Нагорным Карабаху сёньня пачалося разгортваньне частак расейскіх міратворцаў. Гэта стала вынікам дамоўленасьцяў лідэраў Армэніі, Азэрбайджану і Расеі.

Хто выйграў і хто прайграў ад мірнага пагадненьня? Свой аналіз прапануе расейскае агенцтва РБК.

У ноч на 10 лістапада лідэры Армэніі, Азэрбайджану і Расеі паведамілі аб дасягненьні пагадненьня аб спыненьні агню на тэрыторыі непрызнанай Нагорна-Карабаскай рэспублікі. Баявыя дзеяньні вяліся з 27 верасьня, з абодвух бакоў загінулі некалькі тысяч.

ГЛЯДЗІЦЕ ТАКСАМА: Самалёты з расейскімі вайскоўцамі вылецелі ў Нагорны Карабах

Прэзыдэнт Азэрбайджану Ільхам Аліеў назваў дамову пераможнай, прэм’ер Армэніі Нікол Пашыньян паведаміў, што быў вымушаны пайсьці на яе, гэтага патрабавала становішча на фронце.

Пагадненьне прадугледжвае поўнае спыненьне агню і ваенных дзеяньняў у зоне канфлікту ад поўначы 10 лістапада, азэрбайджанскія і армянскія сілы спыняюцца на займаных імі пазыцыях. Пачынаецца неадкладнае разгортваньне міратворчага кантынгенту Расеі.

Армэнія таксама пачынае перадачу тэрыторыяў Азэрбайджану.

Што губляе Армэнія

  • Згодна з заключаным пагадненьнем, армянскі бок мусіць вярнуць Азэрбайджану больш тэрыторыяў, чым гэта прадугледжвалі раней пляны мірнага ўрэгулявання.
  • У выніку карабаскай вайны 1992–1994 гадоў армянскі бок усталяваў кантроль ня толькі над тэрыторыяй Нагорна-Карабаскай аўтаномнай вобласьці, якая ўваходзіла ў склад Азэрбайджану, але і яшчэ над сямю раёнамі, якія ўваходзілі ў Азэрбайджанскую ССР.
  • У ранейшыя гады, калі абмяркоўвалася перадача сямі раёнаў, ішлося пра Джэбраільскі, Фізулінскі, Лачынскі, Зангеланскі, Кельбаджарскі, Агдамскі і Кубатлінскі раёны.
  • Паводле пагадненьня, усе яны пяройдуць пад кантроль Азэрбайджану. Некаторыя зь іх былі ўжо занятыя азэрбайджанскімі войскамі, напрыклад, Джэбраільскі і Зангеланскі, а іншыя, як Лачынскі і Кельджабарскі, якія цяпер кантралюе Армэнія, павінны быць перададзеныя Азэрбайджану.
  • Да таго ж пад кантроль Баку пяройдзе горад Шушы (Шуша) і частка тэрыторыяў, таксама занятых з 27 верасьня.
  • Пакінуць за сабой армянскі бок можа Лачынскі калідор шырынёй 5 кілямэтраў, які будзе забясьпечваць сувязь Нагорнага Карабаху з Армэніяй.
  • Улічваючы тое, што Азэрбайджан у Нагорным Карабаху застаецца на занятых пазыцыях, непрызнаная НКР і Армэнія губляюць частку тэрыторыі, у тым ліку старажытны горад Шушы (Шуша).
  • Значны ўплыў пагадненьне будзе аказваць на ўнутрыпалітычную стабільнасьць. 9 лістапада 17 апазыцыйных партыяў запатрабавалі адстаўкі прэмʼер-міністра Нікола Пашыньяна, сярод іх Рэспубліканская партыя і другая колькасна ў парлямэнце (24 месцы) партыя «Квітучая Армэнія».
  • Пашыньян раніцай 10 лістапада запэўніў усіх, што застаецца ў Армэніі, і заклікаў да спакою. Аднак пра раскол ва ўладзе сьведчыць заява прэзыдэнта Армэна Саркісьяна. Ён заявіў, што пра сутнасьць пагадненьня даведаўся са СМІ.
  • Няма ўказаньня на будучы статус Карабаху. У падпісаным пагадненьні няма адсылак да таго, што статус Нагорнага Карабаху павінен быць вызначаны ў будучыні.
  • Цяпер важней было спыніць баявыя дзеяньні, бо пасьля заняцьця Шушы для Азэрбайджану адкрывалася магчымасьць узяць сталіцу Карабаху Стэпанакерт.
  • Прэсавы сакратар прэзыдэнта Расеі Дзьмітрый Пяскоў, адказваючы на пытаньне пра будучы статус Карабаху, заявіў, што застаюцца ў сіле ўсе папярэднія праўныя акты, у тым ліку рэзалюцыі Рады бясьпекі ААН. У іх дэкляруецца прыналежнасьць Карабаху Азэрбайджану.
  • У Армэніі дасягнутыя дамоўленасьці справакавалі акцыі пратэсту — сёньня ноччу людзі ўварваліся ў будынкі ўраду і парлямэнту і пабілі сьпікера парлямэнту, прадстаўніка кіроўнага блёку «Мой крок» Арарата Мірзаяна.​
ГЛЯДЗІЦЕ ТАКСАМА: Пратэстоўцы ўварваліся ў будынак ураду Армэніі



Што атрымлівае Азэрбайджан

  • Азэрбайджан дамогся вяртаньня значнай часткі тэрыторыяў — ня толькі раёнаў і Шушы, але і аднаўленьня наземнай камунікацыі з Нахічэваньню. Пагадненьне прадугледжвае разблякаваньне ўсіх эканамічных і транспартных сувязяў у рэгіёне. Армэнія павінна забясьпечыць транспартныя зносіны паміж заходнімі раёнамі Азэрбайджану і Нахічэванскай аўтаномнай рэспублікай, кантроль за транспартнымі сувязямі будзе ажыцьцяўляць памежная служба ФСБ РФ.
  • Дасягнутае пагадненьне ўмацоўвае ролю Ільхама Аліева. Яго бацька Гейдар Аліеў прыйшоў да ўлады на фоне ўнутрыпалітычнай нестабільнасьці, выкліканай вайной у Карабаху, але дамагчыся перамогі ў вайне ён ня змог. Аліеў-малодшы выконвае бацькава абяцаньне вярнуць Карабах.
  • Умацаваны альянс з Турэччынай. Анкара ад пачатку баявых дзеяньняў аказвала актыўную вайскова-тэхнічную падтрымку Баку. Прэзыдэнт Рэджэп Таіп Эрдаган на дыпляматычным узроўні абараняў права Азэрбайджану на ваеннае вяртаньне тэрыторыяў.

Што атрымлівае Расея

  • Цяперашняе пагадненьне вяртае Маскве ролю лідэра на Паўднёвым Каўказе. «Status quo немагчыма было ўтрымаць пасьля таго, як высьветлілася, што армянскі бок ня здольны больш здабываць перамогу ў ваенным канфлікце. Да гэтага часу было прынята зыходзіць з прэзумпцыі перамогі армян, але ў гэты раз азэрбайджанцы падрыхтаваліся лепш, а калі няма дастатковай вайсковай моцы, тады рассыпаецца ўся канструкцыя, якая ўсталявалася за апошнія гады», — мяркуе галоўны рэдактар часопіса «Расея ў глябальнай палітыцы» Фёдар Лукʼянаў.
  • На Маскву кладуцца і асноўныя выдаткі пры выкананьні пляну. Міратворцы разьмяшчаюцца ў Нагорным Карабаху мінімум на пяць гадоў з магчымасьцю падаўжэньня тэрміну. Транспартны калідор у Нахічэвань таксама будзе забясьпечвацца расейскімі памежнікамі.
ГЛЯДЗІЦЕ ТАКСАМА: Прэзыдэнт Азэрбайджану заявіў, што гатовы абмеркаваць «самакіраваньне» ў Карабаху

Што атрымлівае Турэччына

  • Турэччына замацавалася на Паўднёвым Каўказе. «Выгады Турэччыны цалкам відавочныя, яна дамаглася неймаверных посьпехаў, стала ўдзельнікам найважнейшага рэгіянальнага канфлікту. У апошнія гады Турэччына так ці інакш пашырыла свой уплыў на ўсе тэрыторыі, якія некалі належалі да Асманскай імпэрыі. У Нагорным Карабаху яна згуляла бліскучую партыю, нічым асабліва не рызыкуючы і без асаблівых выдаткаў», — кажа Лукʼянаў.
  • «Без кантролю ў рэгіёне Паўднёвага Каўказу нельга думаць аб энэргетычнай бясьпецы Турэччыны. Гэта перш за ўсё трубаправоды. Прычым як цяперашнія (Баку — Джэйхан), так і пэрспэктыўныя з краінамі Цэнтральнай Азіі», — тлумачыць дырэктар расейскага Цэнтру вывучэньня найноўшай Турэччыны Юрый Мавашаў.
  • Рознагалосьсі пакуль выклікае пяты пункт пагадненьня. Аліеў заявіў, што ён прадугледжвае сумесную міратворчую місію Расеі і Турэччыны. Прадстаўніца расейскага МЗС Марыя Захарава настойвае, што ідзецца выключна пра расейскіх міратворцаў.