У Польшчы ўсе ведаюць ідыяматычны выраз — «чэскі фільм». Ён ужываецца ў адносінах да сытуацыі, у якой чалавеку цяжка разабрацца з прычыны складанасьці гэтай сытуацыі або з-за недахопу зьвестак пра яе абставіны. Часьцяком яшчэ палякі пашыраюць гэтую ідыёму, кажучы: «гэта чэскі фільм — ніхто нічога ня ведае».
Ідыёма, як мяркуецца, пайшла ад чэскага фільму «Ніхто нічога ня ведае» (Nikdo nic neví), які быў зьняты ў 1947 годзе. Гэтая поўнамэтражная карціна — камэдыя пра часы нямецкай акупацыі ў Празе, часы гэтак званага Пратэктарату Чэхіі і Маравіі. Я некалі глядзеў гэты фільм, але ўжо не згадаю, які там быў сюжэт і ці сапраўды ён быў такі складаны, што нельга было ў ім разабрацца. Але, як бы яно ні было, для палякаў гэты фільм стаў хадавой мэтафарай непразрыстасьці і незразумеласьці.
Беларускую ідыяматыку таксама можа неўзабаве папоўніць арыгінальны сынонім — «Кафка па-берасьцейску». Да яго нараджэньня спрычыняцца польская грамадзянка Тэрэса Стшэлец, беларуская мытня і безыменны сын берасьцейскага аўтасьлесара.
Што публіцы, гэта значыць, нам з вамі, несумненна вядома пра сытуацыю Тэрэсы Стшэлец?
Што ёй анулявалі беларускую візу. Што яна цяпер у польскім консульстве ў Берасьці. Што абвясьціла галадоўку...
Чаму спадарыні Стшэлец анулявалі візу і забралі ў яе магчымасьць пакінуць Беларусь легальна? Бо не заплаціла мыта. У гэтай афіцыйнай прычыне, відаць, не выпадае сумнявацца. Беларусь патрабуе грошай, і мытныя даходы стаяць жалезным пунктам у бюджэце краіны. Беларускія мытнікі са скуры лезуць, каб выканаць і перавыканаць свой бюджэтны артыкул. Але ўсё іншае ўжо куды менш яснае і несумнеўнае.
Вэрсія спадарыні Стшэлец: яна нікому свайго джыпа не прадавала, а толькі паставіла на рамонт. Машыну нібыта адрамантавалі, і на ёй стаў катацца сын мэханіка, які скраў ключ. Верагодна, у бацькі-мэханіка. Яго затрымала міліцыя, але чамусьці не арыштавала за крадзеж машыны. Машыну як нелегальна прададзеную канфіскавалі. Патрымалі на стаянцы, а потым прадалі. Няясна ў гэтай вэрсіі, чаму спадарыня Стшэлец не забрала машыну адразу пасьля канфіскацыі год таму, а паехала па яе толькі сёлета.
Вэрсія мытнай службы таксама туманная. За канфіскаваную машыну мытнікі прапануюць жанчыне 50 мільёнаў рублёў кампэнсацыі, але ж хочуць спагнаць зь яе 200 мільёнаў як мыта. Ды колькі насамрэч варты быў той джып? І за што кампэнсацыя, калі яна парушыла закон і сапраўды прадала? За што мыта, лепш не пытацца, бо пра такое лепш не пытацца.
Ня менш дзіўна і тое, што польскія дыпляматы, паводле іх словаў, даведаліся пра справу Тэрэсы Стшэлец толькі тады, калі яна зьявілася ў консульстве ў Берасьці бязь візы ў сакавіку сёлета. Ці сапраўды жанчына не заявіла польскаму консулу аб праблеме з машынай год таму, калі не магла на ёй вярнуцца дахаты? А калі не заявіла, дык чаму?
Двухзначная лёгіка нашага паўсядзённага жыцьця падказвае нам, што павінна існаваць нейкая ўцямная разгадка, то бок, што аб’ектыўная ісьціна ў гэтым сьвеце ёсьць. Што нехта тут ня кажа праўды — або Тэрэса Стшэлец, або беларуская мытня, або і тыя, і тыя. Што сказаў сын мэханіка бацьку, калі вярнуўся з пастарунка, ня менш цікава, чым тое, як бацька адказаў.
Але чым больш думаеш і задаеш сабе пытаньні, вось што прыходзіць у галаву: а што, калі аб’ектыўнай праўды ва ўсім гэтым няма?
Тады застаецца толькі адзін варыянт — у гэтай справе насамрэч праўда мастацкая. Проста ў Берасьці на нашых вачах разгортваецца раман Франца Кафкі «Працэс»: там галоўнага героя пачынаюць судзіць, але ні ён, ні чытач да канца кнігі так і не дазнаюцца, якое насамрэч выстаўлена абвінавачаньне, у чым віна падсуднага і хто ягоныя судзьдзі...
Ясна і бясспрэчна толькі адно: пакараньне ўжо адбываецца. І ня толькі ў Берасьці.
Ідыёма, як мяркуецца, пайшла ад чэскага фільму «Ніхто нічога ня ведае» (Nikdo nic neví), які быў зьняты ў 1947 годзе. Гэтая поўнамэтражная карціна — камэдыя пра часы нямецкай акупацыі ў Празе, часы гэтак званага Пратэктарату Чэхіі і Маравіі. Я некалі глядзеў гэты фільм, але ўжо не згадаю, які там быў сюжэт і ці сапраўды ён быў такі складаны, што нельга было ў ім разабрацца. Але, як бы яно ні было, для палякаў гэты фільм стаў хадавой мэтафарай непразрыстасьці і незразумеласьці.
Беларускую ідыяматыку таксама можа неўзабаве папоўніць арыгінальны сынонім — «Кафка па-берасьцейску». Да яго нараджэньня спрычыняцца польская грамадзянка Тэрэса Стшэлец, беларуская мытня і безыменны сын берасьцейскага аўтасьлесара.
Што публіцы, гэта значыць, нам з вамі, несумненна вядома пра сытуацыю Тэрэсы Стшэлец?
Што ёй анулявалі беларускую візу. Што яна цяпер у польскім консульстве ў Берасьці. Што абвясьціла галадоўку...
Чаму спадарыні Стшэлец анулявалі візу і забралі ў яе магчымасьць пакінуць Беларусь легальна? Бо не заплаціла мыта. У гэтай афіцыйнай прычыне, відаць, не выпадае сумнявацца. Беларусь патрабуе грошай, і мытныя даходы стаяць жалезным пунктам у бюджэце краіны. Беларускія мытнікі са скуры лезуць, каб выканаць і перавыканаць свой бюджэтны артыкул. Але ўсё іншае ўжо куды менш яснае і несумнеўнае.
Вэрсія спадарыні Стшэлец: яна нікому свайго джыпа не прадавала, а толькі паставіла на рамонт. Машыну нібыта адрамантавалі, і на ёй стаў катацца сын мэханіка, які скраў ключ. Верагодна, у бацькі-мэханіка. Яго затрымала міліцыя, але чамусьці не арыштавала за крадзеж машыны. Машыну як нелегальна прададзеную канфіскавалі. Патрымалі на стаянцы, а потым прадалі. Няясна ў гэтай вэрсіі, чаму спадарыня Стшэлец не забрала машыну адразу пасьля канфіскацыі год таму, а паехала па яе толькі сёлета.
Вэрсія мытнай службы таксама туманная. За канфіскаваную машыну мытнікі прапануюць жанчыне 50 мільёнаў рублёў кампэнсацыі, але ж хочуць спагнаць зь яе 200 мільёнаў як мыта. Ды колькі насамрэч варты быў той джып? І за што кампэнсацыя, калі яна парушыла закон і сапраўды прадала? За што мыта, лепш не пытацца, бо пра такое лепш не пытацца.
Ня менш дзіўна і тое, што польскія дыпляматы, паводле іх словаў, даведаліся пра справу Тэрэсы Стшэлец толькі тады, калі яна зьявілася ў консульстве ў Берасьці бязь візы ў сакавіку сёлета. Ці сапраўды жанчына не заявіла польскаму консулу аб праблеме з машынай год таму, калі не магла на ёй вярнуцца дахаты? А калі не заявіла, дык чаму?
Двухзначная лёгіка нашага паўсядзённага жыцьця падказвае нам, што павінна існаваць нейкая ўцямная разгадка, то бок, што аб’ектыўная ісьціна ў гэтым сьвеце ёсьць. Што нехта тут ня кажа праўды — або Тэрэса Стшэлец, або беларуская мытня, або і тыя, і тыя. Што сказаў сын мэханіка бацьку, калі вярнуўся з пастарунка, ня менш цікава, чым тое, як бацька адказаў.
Але чым больш думаеш і задаеш сабе пытаньні, вось што прыходзіць у галаву: а што, калі аб’ектыўнай праўды ва ўсім гэтым няма?
Тады застаецца толькі адзін варыянт — у гэтай справе насамрэч праўда мастацкая. Проста ў Берасьці на нашых вачах разгортваецца раман Франца Кафкі «Працэс»: там галоўнага героя пачынаюць судзіць, але ні ён, ні чытач да канца кнігі так і не дазнаюцца, якое насамрэч выстаўлена абвінавачаньне, у чым віна падсуднага і хто ягоныя судзьдзі...
Ясна і бясспрэчна толькі адно: пакараньне ўжо адбываецца. І ня толькі ў Берасьці.