З.Пазьняк: “Часам трэба спыніць усе спрэчкі і бараніць Бацькаўшчыну”

Цыганкоў: “Як можна акрэсьліць асноўныя палітычныя мэты вашага візіту ў Прагу і наколькі на гэты момант можна сказаць, што яны дасягнутыя?”

Сурвіла: Мы прыехалі дзеля размоваў з рознымі палітыкамі пра “Усходняе партнэрства”. Мы ўсе вельмі вітаем гэтую новую ініцыятыву Эўропы, але адначасова ёсьць шмат заўвагаў і шмат жаданьняў. Мы хацелі, каб “Партнэрства” было першым крокам Беларусі ў Эўропу. Каб Беларусь нарэшце заняла там сваё месца, якое ёй належыць. І калі некаторыя рэчы ня будуць усталяваныя так, як трэба, то гэта ня толькі ня зблізіць Беларусь з Эўропай, а будзе мець толькі адваротны вынік.

Віталь Цыганкоў

Цыганкоў: Спадар Зянон, пасьля сустрэчы з чэскім прэм'ер-міністрам Мірэкам Тапаланкам вы заявілі нашаму Радыё: “Мы абмяркоўвалі праграму "Ўсходняе партнэрства" і па ўсіх пунктах знайшлі паразуменьне” Ці не падалося вам сэнсацыйным такое паразуменьне, улічваючы ўсе абставіны апошніх тыдняў?

Пазьняк: Мне не падалося гэта сэнсацыйным. Мне дастаткова добра вядомая пазыцыя палітыкаў Чэхіі, Польшчы, увогуле краінаў былой савецкай зоны. Яны добра ведаюць, што такое Расея, што такое акупацыя, палітыка Масквы.

Быў трошкі непакой, што ўзьнікнуць некаторыя пытаньні. І я вельмі ўсьцешаны, што чэскія палітыкі разумеюць праблемы нашай культуры. Культура зьнішчаецца ўжо 14 гадоў гэтым рэжымам, зачыняюцца школы, выдавецтвы, творчыя саюзы, зьнішчаецца мова. І гэта вельмі небясьпечны працэс, бо калі зьнішчыць нашу культуру, то ня будзе ані дэмакратыі, ані правоў чалавека, ані незалежнасьці. Наша культура -- гэта найважнейшы чыньнік сувэрэнітэту і дэмакратыі. І чэскія палітыкі гэта разумеюць.

Цыганкоў: Як вы ацэніце апошнія зьмены ў палітыцы Эўразьвязу што да Аляксандра Лукашэнкі? Кіраўнік Беларусі быў запрошаны ў Рым, сустракаўся з прэм’ер-міністрам Італіі, папам рымскім, эўрапейскія палітыкі сталі прыяжджаць у Менск? Як вы ацэньваеце гэтыя перамены, чым вы іх тлумачыце?

Пазьняк: Перамены ў стратэгіі адбыліся таму, што тая стратэгія, якая была ў 90-х, пачатку 2000-х аказалася памылковай, не дала ніякіх вынікаў. Эўразьвяз тады рашыў зрабіць сваё лёбі ў Беларусі, сваю апазыцыю, зьнішчыць нацыянальна-дэмакратычную апазыцыю – а ў выніку аказаўся пшык.

Калі пачаліся газавыя войны і канфлікт з Грузіяй, Эўразьвяз зразумеў, што ёсьць пэўная небясьпека на беларускім накірунку. Таму была прынята стратэгія на зьбліжэньне з Беларусьсю, не зважаючы на сытуацыю з правамі чалавека і рэжымам. Гэта вельмі небясьпечная палітыка. І разумеючы яе небясьпечнасьць, мы, людзі розных поглядаў, знайшлі паразуменьне, каб пазьбегнуць кепскага разьвіцьця падзеяў.

Мы паставілі перад сабой задачу давесьці сваю аргумэнтацыю палітыкам Эўразьвязам, што нельга Лукашэнку запрашаць у Прагу. Фактычна гэта ўдалося зрабіць. Гэта ня значыць, што гэта толькі мы зрабілі – але атрымалася тое, што мы хацелі. Тое, што Лукашэнка атрымаў магчымасьць наведаць папу Рымкага —гэта быў прынцып дыпляматычнага разьмену. Гэта яму далі ясна зразумець, і ўсё было зроблена, каб ён атрымаў магчымасьць ехаць у Рым, але каб ужо не прысутнічаў у Празе. Гэта таксама было рызыкоўна, бо Лукашэнка такі чалавек, што не трымае сваіх словаў. Але на сёньня відавочна, што гэтая тактыка ўдалася.

Гэта быў вельмі важны аспэкт для беларусаў – магчымая прысутнасьць Лукашэнкі ў Празе. Нашай моладдзю, неабыякавымі людзьмі гэта ўспрымалася б вельмі нэгатыўна, пэсімістычна, як здрада інтарэсаў Беларусі. Нават візыт у Рым паказаў, што многія вельмі балюча гэта ўспрынялі. А Лукашэнкам гэта было б успрынята як карт-блянш для яго палітыкі, ён пачаў бы лічыць, што можна працягваць рэпрэсіі. Ня ўсе гэта разумелі – задачай было гэта давесьці. Дзякуй Богу, гэта ўдалося.

Цыганкоў: Як эўрапейскія палітыкі павінны вытрымліваць гэты балянс паміж геапалітычным імкненьнем уцягнуць Беларусь у эўрапейскія справы і разам з тым адмяжоўвацца ад Аляксандра Лукашэнкі як аўтарытарнага кіраўніка?

Івонка Сурвіла

Сурвіла: Мы выказалі нашу думку, што вельмі важна, каб гэта ня быў альянс паміж Лукашэнкам і Эўропай. Каб гэта была дамова Эўропы з беларускім народам. А для гэтага трэба, каб адным з удзельнікам гэтай дамовы была грамадзянская супольнасьць. І калі будзе стаяць такая ўмова ад самога пачатку, то Лукашэнку давядзецца альбо прыняць яе альбо не пагадзіцца.

А калі грамадзянская супольнасьць будзе часткай гэтай дамовы, я думаю, яна здолее прасачыць, каб усе ўмовы былі выкананыя і каб была дададзеная ўмова культуры.

Цыганкоў: Вы сустракаецеся ў Празе з чэскімі афіцыйнымі кіраўнікамі як пяцёрка дэмакратычных беларускіх палітыкаў. Але наколькі можна казаць сапраўды пра адзіную пазыцыю пяцёркі? Напрыклад, ваш ліст да Эўразьвязу ад 17 красавіка, дзе вы заклікалі эўрапейскіх палітыкаў не запрашаць Лукашэнку ў Прагу, не падпісаў Аляксандар Мілінкевіч. У чым на гэты момант вашыя разыходжаньні наконт той самай праграмы Усходняе партнэрства?

Сурвіла: У галоўным пытаньні пазыцыі супадаюць – абарона дэмакратыі, культуры, выжываньне беларускай Беларусі. Але кожны з нас думае па свойму, бачыць сваю стратэгію. Таму так выйшла, што адзін з нас – Аляксандар Мілінкевіч – не падпісаў гэты ліст. Сёньня мы мелі спатканьне ўсе разам, абгаворвалі гэтыя справы, -- і кожны тут мае свае аргумэнты. Гэта дэмакратыя, калі кожны мае сваю пазыцыю і робіць тое, што лічыць патрэбным.

Цыганкоў: Нядаўна Аляксандар Лукашэнка ўхвальна выказаўся пра Аляксандра Мілінкевіча, які не падпісаў той ліст. Спадар Пазьняк, вы часта і даволі рэзка крытыкуеце беларускую “статусную” апазыцыю. Як вы ацэніце тыя разыходжаньні, якія ёсьць у пяцёркі палітыкаў, якія зараз у Празе?

Пазьняк: Не гледзячы ні на што, я прыехаў у Прагу, і нават узяў на сябе шмат ініцыятывы з людзьмі, якія ёсьць маімі палітычнымі апанэнтамі. Бо ёсьць інтарэсы Беларусі, якія павінны аб’ядноўваць усіх. Калі б, напрыклад, здарылася вайна, мы павінны спыніць усе спрэчкі і бараніць Бацькаўшчыну. Мы сабраліся разам, людзі розных поглядаў, і я лічу, што гэта прайшло даволі пасьпяхова. Бо па асноўных пытаньнях – культура, ацэнка “Усходняга партнэрства”, ацэнка рэжыму, неабходнасьць падключаць грамадзянскую супольнасьць -- дасягнута поўнае разуменьне.

Ёсьць шэраг пытаньняў, якія вымагалі кампрамісу. Усе мы на яго ішлі і зрабілі агульную заяву. Ёсьць людзі, які больш схільныя ісьці на кампрамісы – іншым нешта перашкаджае. Ня варта гэта асуджаць. Факт ёсьць факт, што ў нейкіх аспэктаў не ўдалося ўзяць адзін подпіс. Гэта не бяда, гэта сытуацыя на сёньня, яна разьвіваецца. Я думаю, што ў будучыні будзе дасягнута больш паразуменьня.

...Раней у многіх беларускіх палітыкаў адсутнічала разуменьне палітыкі Расеі. Маскву імкнуліся не крытыкаваць. Сама сытуацыя з Усходнім партнэрствам дала магчымасьць геапалітычнага мысьленьня ў палітыцы. І гэта вельмі важна, бо тут крыецца сэнс нашага выжываньня ў Эўропе. Таму працэс “Усходняга партнэрства” дае стымул ня толькі для разьвіцьця тых людзей, якія ўжо ўключаныя ў палітыку – ён можа ўключыць і новых людзей