Чарговы госьць перадачы «Інтэрвію тыдня» — старшыня ТБМ Алег Трусаў. Ён адказвае на пытаньне, чаму пасьля доўгага перапынку вырашыў вылучацца ў дэпутаты, тлумачыць, чаму ён адзін зь нямногіх апазыцыянэраў, хто рэальна спадзяецца прайсьці ў Палату прадстаўнікоў, і разважае, ці сапраўды зьмянілася стаўленьне ўладаў да мовы і нацыянальных каштоўнасьцяў. З Алегам Трусавым гутарыў Віталь Цыганкоў.
Цыганкоў: Напэўна, гэтымі днямі шмат хто задае вам пытаньні — навошта вы пайшлі ў гэтую парлямэнцкую кампанію? Вы даўно не вылучаліся, прапусьцілі некалькі выбараў — чаму вырашылі ісьці зараз?
Трусаў: Па-першае. Сытуацыя пасьля падзеяў ва Ўкраіне настолькі зьмянілася, што цяпер яна мне нагадвае недзе 1988–89 год у Савецкім Саюзе. Калі я праходзіў этап збору подпісаў, то я правёў каля 15 пікетаў. І я ўпершыню атрымаў ад іх вялікае задавальненьне, бо мяне падтрымлівалі ўсе, хто да мяне падыходзіў — ад старых да малых. Аўтарытэт улады ўпаў ніжэй плінтуса, як казаў адзін добра нам вядомы чалавек.
Па-другое. Мая мэта — прапаганда беларушчыны. На жаль, шмат якія партыі, «апазыцыйныя», адмовіліся ад беларускай мовы, вядуць сваю кампанію па-расейску. ТБМ прынцыпова пайшло ў гэтую кампанію, каб пашыраць беларушчыну. І ўсе мае намесьнікі вельмі актыўна ўдзельнічаюць у кампаніі.
Цыганкоў: Вы кажаце пра свае ўражаньні, але іншыя кандыдаты кажуць, сярод іншага, пра вялікую апатыю сярод выбаршчыкаў. Вы гэтага не заўважылі?
Трусаў: Мае выбаршчыкі дзеляцца на некалькі частак. Ёсьць працэнтаў 30, якія подпісы ня ставяць, на выбары ня ходзяць і лаюцца матам. Але ўпершыню зьявілася шмат людзей, якія прынцыпова прыйдуць за мяне галасаваць назло ўладзе. Будзе яна лічыць галасы ці ня будзе — яны прыйдуць і прагаласуюць. І моладзі ў мяне шмат, палова выбаршчыкаў — гэта студэнты.
Цыганкоў: Гэтыя студэнты праявілі сябе нейкім чынам падчас вашых пікетаў?
Трусаў: Ніяк, бо іх у горадзе няма. Яны прыедуць напрыканцы жніўня. Якраз тады я і пачну зь імі сустракацца.
Цыганкоў: Большасьць прадстаўнікоў апазыцыі ўдзельнічае ў гэтай кампаніі, разумеючы, што шанцаў прайсьці няшмат. Не таму, што народ не прагаласуе, а таму, што не прапусьцяць. Палітыкі ўспрымаюць гэтую кампанію як магчымасьць выйсьці да людзей, і ня больш. А вы сапраўды спадзеяцеся, што можаце прайсьці ў Палату?
Трусаў: Так. Упершыню за ўсе гады ў мяне зьявіўся такі шанец. І цяпер у мяне працэнтаў 20–25 імавернасьці, што я траплю ў парлямэнт. Я спадзяюся, што частка, а можа і ўсе чальцы камісіі, падлічаць галасы сумленна.
Цыганкоў: На чым грунтуецца гэтае вашае спадзяваньне?
Трусаў: На тым, на чым грунтаваліся мае спадзяваньні на выбарах у 90-м годзе. У мяне быў вельмі моцны канкурэнт, генерал-лейтэнант, супраць мяне кінулі ўсе сілы. Але чаму я выйграў? Бо старшыня камісіі адмовіўся скрасьці ў мяне 156 галасоў, хоць на яго і ціснулі. Аказаўся сумленным чалавекам, ён мне сам потым распавядаў.
І ў мяне ёсьць пэўнае адчуваньне... У некаторых камісіях шмат выкладчыкаў знаёмых, якія, я спадзяюся, сумленна палічаць. Нейкая інтуіцыя ў мяне ёсьць, што калі на іх моцна ціснуць ня будуць, то яны палічаць сумленна. А ці будуць ціснуць — пра гэта мы даведаемся 10 верасьня, за дзень да даты галасаваньня.
Цыганкоў: Дарэчы, я чуў такое меркаваньне ад тых самых апазыцыйных лідэраў, што, маўляў, Трусава якраз і могуць прапусьціць. Маўляў, ТБМ не ўяўляе ніякай небясьпекі для ўлады — чаму б не прапусьціць, будзе такая шырма ў Палаце. Не баіцеся, што за гэта, за факт магчымага дазволу прайсьці ў Палату, ад вас запатрабуюць надта шмат кампрамісаў з уладай?
Трусаў: Наша жыцьцё — гэта суцэльныя кампрамісы. І калі кампраміс на карысьць незалежнасьці, мовы, Бацькаўшчыны — то я гатовы ісьці на такія кампрамісы. Дарэчы, бел-чырвона-белы сьцяг, незалежнасьць — мы прынялі ў выніку кампрамісу. І такіх фактаў з нашай гісторыі я назаву шмат. Іншая справа, што ў выніку кампрамісаў адзін бок выйграе, другі — застаецца пры сваіх або прайграе. Але гэта жыцьцё.
Цыганкоў: У сытуацыі зь беларускай мовай цяпер адбываюцца даволі супярэчлівыя працэсы. Апошнія год-два некаторыя аглядальнікі заяўляюць, што ва ўладзе зьмянілася стаўленьне да нацыянальных каштоўнасьцяў. Іншыя пярэчаць і прыводзяць як доказ колькасьць беларускамоўных вучняў у школах, якая няспынна зьмяншаецца. Ці лічыце вы, што ўлада паварочваецца да беларускай мовы?
Трусаў: Тут вельмі шмат залежыць ад бацькоў. Калі ў Менску ці вялікіх гарадах бацькі хочуць адкрыць беларускамоўную клясу, то гэта ім удаецца даволі проста. Але пакуль дзеці нашых апазыцыянэраў ходзяць у расейскамоўныя школы — ніякая ўлада нічога ня зьменіць. Прыходзіць беларускі пісьменьнік дахаты і з жонкай дома размаўляе па-расейску. А на Свабодзе ён патрыёт. Такіх я ведаю дастаткова.
Цыганкоў: Калі браць ня толькі мову, але і іншыя аспэкты — вышыванкі, зьяўленьне беларускамоўнай рэклямы — гэта робіць часткова дзяржава...
Трусаў: Усё наадварот. Тут усё робіць моладзь, маладыя прадпрымальнікі — а дзяржава проста гэта адсочвае. Бо цяпер ва ўладзе, асабліва ў рэгіёнах, тыя людзі, якія калісьці хадзілі зь бел-чырвона-белымі сьцягамі 20 гадоў таму. Вось мая выбарчая камісія — большая іх частка, як толькі я заходжу, пачынае гаварыць па-беларуску.
Цыганкоў: А хто яны паводле адукацыі? Відаць, настаўнікі?
Трусаў: Ды не. Там настаўнікаў некалькі чалавек, ёсьць мэдыкі таксама, самыя розныя людзі. Улада проста адсочвае тэндэнцыі ў грамадзтве, і цяпер адзявае ў вышыванкі нашых алімпійцаў. Нават вырашылі самалёт зрабіць — але я тут катэгарычна супраць, па-мойму, гэта непрыгожа.
Цыганкоў: Шмат гадоў вы самі казалі, што ТБМ — гэта непалітычная арганізацыя, і гэта дазваляе вам працаваць. Тое, што вы зараз ідзяце ў палітыку — ці не перашкодзіць гэта арганізацыі?
Трусаў: Наадварот. Ня будучы ў парлямэнце, мы ўжо скарысталі ўсе наяўныя магчымасьці. Калі ўдасца трапіць у парлямэнт мне ці маёй намесьніцы Алене Анісім, якая ўжо таксама зарэгістраваная кандыдатам, то мы будзем за тое, каб парлямэнт працаваў па-беларуску, каб усе законы прымаліся на беларускай мове. Стаўшы дэпутатамі, мы будзем адразу выступаць за заснаваньне Нацыянальнага ўнівэрсытэту, за закон аб дзяржаўнай падтрымцы беларускай мовы.
Атрымаўшы гэты мандат, мы можам зрабіць для беларушчыны вельмі шмат. Бо зараз мы спыніліся, мы буксуем у адносінах з уладамі. Стаўшы дэпутатамі, мы можам пашырыць беларускі ўплыў ва ўсіх сфэрах жыцьця.
Цыганкоў: Апошнія тыдні зьявіліся некаторыя тэндэнцыі, якія кажуць, што ўлада, магчыма, робіць крок назад ад «лібэралізацыі».
Трусаў: Наша ўлада цяпер раскалолася на тры часткі, якія варагуюць паміж сабой. Ёсьць частка, якая за незалежнасьць, мову і культуру. Ёсьць частка, якая за ўваходжаньне ў Расею. І трэцяя частка — за вашых і нашых. Таму я і іду на выбары, бо адчуваю, што магу абапірацца на тую частку ва ўладзе, якая за незалежнасьць. Паўтаруся, у дэмакратычных і патрыятычных кандыдатаў зьявіліся невялікія шанцы трапіць у парлямэнт. Але ўсё вырашыцца напярэдадні выбараў — якая фракцыя ва ўладзе пераможа, незалежнікі альбо прамаскоўскія.
