Як бы ні псавалася надвор’е, як бы ні падала тэмпэратура, як бы ні ўзмацняўся вецер, а гэтыя немаладыя людзі будуць стаяць на сваім пасту. Я пра тых людзей, якія гандлююць пры дарозе ежаю. Ці толькі дзеля грошай стаяць яны? Аказваецца, не. У кожнага зь іх свая гісторыя. Асабліва шмат іх на слуцкай дарозе, каля вёскі Шышчыцы.
Чаго толькі няма на гэтых прылаўках! І саленьні, і марынаваныя грыбы, і бульба, і ягады, і казінае малако, і квашаная капуста, і кампоты, і сала, і свойскія кілбасы. А яшчэ тут можна пачуць ідэальную прыродную беларускую мову. Вось як ад гэтай тоўстай, чырванашчокай немаладой кабеты.
— Купіце бульбачку. Смачная, дамашняя. І шаткаванка ў мяне вельмі смачная. Фасолька, перац чылі. Гэта мужчынам добра.
— А вы ж раней там, на скрыжаваньні прадавалі.
— Нас адтуль выселілі. Там лепш было. Тут вецер. А там у зацішку было. І машыны ехалі з чатырох бакоў. А цяпер толькі з аднаго боку. Ніякага торгу няма. Толькі дранцьвеем. Але ж цягаемся. Бо панасявалі ж усяго. Думалі, базар будзе. А тут дарогу ўкрасілі! Шаткаванку вазьміце. За восем з палавінай. Трохлітровы слоік.
Нядаўна слуцкую трасу пашырылі. І гандляроў, якія раней стаялі на скрыжаваньні слуцкай і клецкай дарог, перамясьцілі за Шышчыцы. У адмысловае месца. На менскі напрамак. І тым, хто едзе ў Слуцак, каб нешта тут купіць, трэба разварочвацца праз кілямэтраў пяць. Гэты рамонт, па словах іншай гандляркі, вельмі падкасіў гандаль.
— Як дарогу зрабілі харошую, дык цяпер усё. Напляваць на нас. Затое красівая дарога. Асьвяшчоная. Агні гараць, лепш, чым у горадзе. А шафёры наракаюць, што развароту няма. А далёка ж ня будзеш разварочвацца.
Я пастаяў хвілін дзесяць і вельмі зьмерз. А мае суразмоўцы — вясковыя пэнсіянэркі, сівы вусаты дзядзька ды пара маладзіц — як быццам не заўважаюць марозу.
— Чаго мы стаім? Мы ўнукаў, дзяцей выцягваем. У сына трое дзяцей маленькіх. Мне пэнсіі выжыць хапіла б. Толькі для ўнукаў стаім. У нявесткі 170 рублёў зарплата. Завод «Агат». Стаіць завод, і ўсё. Даюць мінімальна. І як жыць?
Як самыя лепшыя часы сівы дзядзька ў армейскім бушлаце ўспамінае 2010 год.
— Тады людзі ўздыхнулі і жылі. А як у 11-м паплыў даляр, дык усё.
— А вы ня думалі над тым, хто ў гэтым вінаваты?
— Дык усюды ж крызіс.
— І Лукашэнка тут ні пры чым. Стараецца. А вы, як з апазіцыі, вядома ж, будзеце яго ганіць. Дзеўбяце яго без канца бяз краю. Але ён крэпкі.
— А мы яшчэ крэпчэ! Цэны растуць, а мы крэпка стаім на нагах. То ў агародзе ракам стаім, то тут, на ветры.
Апошні сьпіч выдала хударлявая жанчына гадоў 50 у ватніку. Сам таго ня хочучы, я выклікаў палітычную дыскусію. Прычым па напружанасьці размова перавышала любое тэлевізійнае ток-шоў. І абаронцы дзейнага кіраўніка яўна прайгравалі. Як у дэцыбэлах, так і ў аргумэнтах.
— Калі мы так добра жывем, чаго мы тут стаім?
— Для разулячэнія.
— Калі б я добра жыў, я б тут не стаяў.
— Не ад добрага жыцьця мы тут стаім.
— Абы-чаго не пішы! Бо прагоняць! Харашо жывем! А то прыедзе санстанцыя і ліквідзіруе нашы банкі.
«Для разулячэнія тут стаім», як пажартавала мажная чырванашчокая цётка. Але разулячэнія тут бываюць. І гандлярам ёсьць што губляць. Месяц таму назад яны спрабавалі вярнуцца бліжэй да Шышчыц. Стаць каля лесу.
— Амон прыляцеў і ўсіх паразганяў. Бо неўстаноўленае месца для гандлю.
— Пратаколы пасастаўлялі, нумары пазапісвалі на машынах.
— Цяпер чакаем. Каму штраф, каму папярэджаньне.
Я з прыемнасьцю набыў і шаткаванкі, і грыбоў. На жаль, ніхто з гандляроў не назваў свайго імя. Бо ўсе чакаюць, якім пакараньнем скончыцца іхная няўдалая спроба вярнуцца на былыя пазыцыі. Але ў саміх Шышчыцах, каля гандлёвага цэнтру, я знайшоў яшчэ адну гандлярку. Жанчыну клічуць Тамара. Невысокая кабета ў акулярах і ў малінавай цёплай хустцы. Калі будзеце на слуцкай дарозе, абавязкова зьвярніце на яе ўвагу. І купіце ў яе хоць нешта. Чаму менавіта ў яе?
— У мяне ўнук. Прыроджаная паталёгія. Ныркі. Спачатку ў дачкі не было дзяцей. Дзевяць гадоў не было. Зацяжарала. І вось — паталёгія. А ўрачы да пяці месяцаў нічога не заўважалі. Так блага ссаў грудзі! Цягне, цягне. Ня сьпіць. Курчыцца. І нічога слуцкія ўрачы не прызналі.
Слухаць Тамару вельмі балюча. Размова ідзе пра лекарскую памылку, якая можа забіць яе ўнука. Яна тут стаіць толькі дзеля яго.
— Дачка плакала. «Дактары, міленькія, ратуйце». Дык такія ўколы моцныя давалі, што павезьлі ў Мінск. Дык мінскія сказалі, што адну нырку загубілі слуцкія ўрачы. Яны не хацелі кепска зрабіць. Яны не прызналі, што справа ў нырках. Думалі, што прастуда. Вірус лячылі. Давалі тое, што яму ня трэба было даваць. Хутка яму будзе 17 гадоў. У 11 клясу ходзіць. Ідзе на залаты мэдаль.
Якіх толькі гісторый не пачуеш на стыхійных рынках ля беларускіх дарог. Але гісторыя Тамары — гэта сапраўды пра жыцьцё і сьмерць. І тут кожная капейка ідзе на лекі.
— Сказалі дактары, што самае большае — дзесяць год пратрымаецца. А хутчэй за ўсё, гадоў пяць. Трэба донарская. А ў нашым родзе няма каму даць. А дзе яны тую нырку будуць браць донарскую, адзін Бог знае. А сам ён так перажывае. «Ніякай донарскай ныркі, — кажа, — мне ня трэба». Кажа, вы і так усе грошы на мяне аддаяце. (Плача) Дай Бог, каб вашы дзеці і ўнукі былі здаровыя і вясёлыя. Але калі б урачы, пакуль дачка цяжарная была, заўважылі, што ў яго з ныркамі нешта, зусім было б іначай. За якія грахі нашы мука такая дзіцяці? А расьце высокі, прыгожы. Толькі сэрца кроўю ацякае, на яго гледзячы.
Тамара заплакала. Я купіў у яе саленьняў і яблыкаў. І паехаў дахаты. Свайго прозьвішча, як і прозьвішча свайго ўнука Жэні, Тамара мне не сказала. Бо сорамна! Бо мы не жабракі!
