Савецкі афіцэр ВМФ Павал Ляхновіч стаяў каля вытокаў Беларускага народнага фронту, быў сябрам «Белага легіёну» і стаў беларускамоўным пісьменьнікам.
Карэспандэнт Свабоды пагутарыў зь ляўрэатам грамадзкай Берасьцейскай мядовай літаратурнай прэміі Паўлам Ляхновічам. Былы афіцэр, штурман атамнай падводнай лодкі ня страціў беларускага патрыятызму і называе сябе «беларускім нацыяналістам».
З Ракава — у Баку
«У дзяцінстве (жыў на Ракаўшчыне і ў Ракаве) марыў стаць і клоўнам, і касманаўтам, і афіцэрам, што потым спраўдзілася. Афіцэрам — таму што ў іх пісталет ёсьць, а мне хацелася зброю. Галоўныя ж гульні былі ў дзяцінстве — у вайну... Я люблю зброю да гэтага часу. Займаюся паляваньнем, звычайным і падводным. Мае продкі і па бацьку, і па маці — усе палявалі.
Пра мора ня марыў. Гэта ўсё атрымалася спантанна. Сябар паступіў у Чарнігаўскую лётную вучэльню, і я вырашыў да яго ісьці. Але ў прызыўной камісіі прызналі маё здароўе недастаткова дасканалым, каб быць лётчыкам. Хаця ўжо і боксам займаўся. Але сказалі, што ва ўсе астатнія войскі — можна. Ну, і літаральна за 40 сэкундаў вырашыў у маракі ісьці. Мяне заўсёды прыцягвала нешта не зусім звычайнае.
Паехаў у Азэрбайджан, у Касьпійскую вышэйшую ваенна-марскую вучэльню. Паступіў на штурманскі факультэт».
«Я тваю мову разумею, а ты маю — не»
«У часе вучобы ў Баку я ўпершыню па-сапраўднаму адчуў сябе беларусам, сваю беларускую ідэнтычнасьць. Падручнікі ў тыя часы ва ўсім Савецкім саюзе былі аднолькавыя, проста перакладзеныя на розныя мовы. Мая школа ў Ракаве тады была беларускамоўная, ну і ў вучэльні падчас іспытаў рыхтаваўся я па сваіх беларускамоўных падручніках. І сябар, рускі бакінец, папрасіў мяне падаць падручнік, здаецца, па фізыцы, ці матэматыцы. Я яму кідаю на ложак выпадкова мой беларускамоўны падручнік, ён бярэ, бо бачыць знаёмую вокладку. Раскрывае і кажа: „Што ты мне даў?! Я тут нічога не разумею“. А я тады зьдзівіўся, чаго гэта, маўляў, я ж тваю мову разумею, а ты маю — не... А ён мне: „Ні слова ні разумею, і чытаць не магу“.
Пакуль жыў у Беларусі, у мяне практычна не было зносінаў зь людзьмі іншых нацыянальнасьцяў, а ў часе вучобы іх было вельмі шмат. Туды ехалі якраз гэтак званыя „іншародцы“, і расейцаў было меней, чым у іншых марскіх вучэльнях. Былі казахі, татары, башкіры, азэрбайджанцы, армяне, лезгіны, яўрэі, беларусы, украінцы — усіх не пералічыць...»
Беларус-падводнік, які расчараваўся ў былых калегах з-за падзеяў ва Ўкраіне
«Вучыцца было цікава, у часе практыкі хадзілі ў дальнія паходы, стажыраваліся на караблях. Пасьля пяцігадовага навучаньня — разьмеркаваньне на флёт. Скончыў з „чырвоным дыплёмам“, таму месца службы выбіраў сам. Я ўжо да гэтага часу вырашыў ісьці на атамныя падводныя лодкі і папрасіўся на Паўночны флёт. Пакуль вучыўся, вельмі настальгаваў па Беларусі, хацелася бліжэй быць, таму і абраў Паўночны. Падводныя лодкі былі і на Балтыцы, блізка ад Беларусі, але там не было атамных, толькі дызэльныя.
У 1977 годзе трапіў штурманам на самую „крутую“ па тых часах падводную лодку — К-424. Усе былі маладымі афіцэрамі. На падводным крэйсэры я праслужыў пяць гадоў, потым былі іншыя караблі, а апошнія чатыры гады службы правёў у першым вучэбным атрадзе ВМФ у Пінску. На падводнай лодцы ў стаж залічваецца дзень за два, а на надводных караблях дзень за паўтара. Атрымалася, што на пэнсію выйшаў у 36 гадоў.
Аднойчы сустракаўся з былымі саслужыўцамі ў Пецярбургу. Былі зносіны праз сацыяльныя сеткі, але зносіны гэтыя я зараз прыпыніў у сувязі з гэтымі падзеямі ва Ўкраіне. Ня хочацца ўжо сустракацца, бо сярод іх шмат расейцаў з імпэрскімі поглядамі. Балюча расчароўвацца ў людзях — калі некага любіш, а потым расчароўваешся праз шмат гадоў. Гэта я маю на ўвазе зьмену зносінаў з былымі калегамі з-за поглядаў на сытуацыю ва Ўкраіне».
Дзейны афіцэр — заснавальнік БНФ
«У 1988-м, калі ўтварыўся «Мартыралёг Беларусі» і абвясьцілі пра ўтварэньне Беларускага народнага фронту, мы з двума хлопцамі ў Пінску стварылі некалькі «суполак падтрымкі БНФ». Я тады яшчэ быў дзейным афіцэрам, таемную суполку ўтварыў і ў нашай часьці ў вучэльні. Дарэчы, на першым зьезьдзе БНФ у 1989 годзе нас было двое дзейных афіцэраў — я і Сяргей Чыслаў. Потым я быў і старшынём БНФ у Пінску.
Досыць шчыльна супрацоўнічаў зь «Белым легіёнам», паколькі сябраваў зь яго заснавальнікам Сяргеем Чыславам. Летнікі ладзілі, месяцамі жылі ў лесе, трэніраваліся, вывучалі гісторыю. Я лічу, гэта была вельмі карысная справа, і не разумею, чаму ўлады не падхапілі ідэю такой патрыятычнай спартовай арганізацыі, не дапамаглі. Гэта нашмат карысьней, чым тыя бээрэсэмаўцы, якія, я бачу, шукаюць нейкай выгады і ня маюць ніякай ідэі ў большасьці. Як толькі скончацца грошы, гэтыя людзі адразу прададуць свайго «патрона».
Шлях да літаратуры
«Пісаць спрабаваў у дзяцінстве, дасылаў свае творы ў „Піянер Беларусі“. Іх, праўда, не друкавалі, але мне было прыемна, калі дасылалі з газэты адказы на прыгожых фірмовых блянках.
А рэальна пачаў друкавацца ўжо ў Пінску. Нехта зь сяброў перадаў адказнаму сакратару „Пінскага весніка“ некалькі маіх апавяданьняў. Я і ня думаў іх публікаваць, пісаў, бо адчуваў унутраную патрэбу, „для сябе, для сяброў“. Калі напачатку 90-х запрасілі працаваць у газэту „Пінскі веснік“, то, не вагаючыся, пагадзіўся.
Тады пачалі ажыцьцяўляцца мае дзіцячыя і пазьнейшыя мары друкавацца. Адна зь літаратурных старонак была запоўненая маімі кароткімі апавяданьнямі, якія пазьней увайшлі ў першую кніжачку „Пачатак сэзону“. Зь ёй і з адным перакладам з польскай я ўжо ўступаў у Саюз пісьменьнікаў».
Пра сёньняшні стан беларускай літаратуры і прызнаньне дзяржавай
«Сапраўдны творца (я ня маю на ўвазе сябе — я пра такіх, як сьветлай памяці Ніл Гілевіч або Васіль Быкаў) ня мае патрэбы ў гэтым дзяржаўным прызнаньні. Зараз ужо няма пісьменьнікаў са званьнем „народны“. Дзяржава ў нас узнагароджвае толькі халуёў ад літаратуры, гэта ўсё ў рэчышчы зьнішчэньня беларускага этнасу, зьнішчэньня беларускай культуры ды пашырэньня „русского мира“, які імкнецца нас асыміляваць і перарабіць. Ордэн Францішка Скарыны даюць Кіркораву! Хто такі Кіркораў? Увогуле — нішто як для нашай, так і для той жа расейскай культуры.
Беларуская літаратура па сваім абʼёме і якасьці зьяўляецца вялікай літаратурай. Нічым ня горшай і ня меншай за расейскую».
Павал Ляхновіч нарадзіўся ў 1954 годзе. Выдаў зборнікі апавяданьняў «Пачатак сэзону», «Золата князёўны», «Зялёны дуб». Апошнім часам шмат займаецца перакладамі з польскай. Друкуецца ў часопісах «Дзяслоў», «Абажур», «Тэрмапілы». У выдавецтве «Мастацкая літаратура» выйшлі яго аповесьць для дзяцей «Ігнась-чарадзей» і казка «Зорная Кася».
У 2007 годзе Павал Ляхновіч быў узнагароджаны прэміяй Янкі Маўра за твор для дзяцей. У 2016 годзе — грамадзкай Берасьцейскай мядовай літаратурнай прэміяй за 2015 год.
