Статус акупаваных Расеяй украінскіх рэгіёнаў зьяўляецца ключавым пытаньнем ва ўрэгуляваньні вайны ва Ўкраіне, заявіў спэцпрадстаўнік прэзыдэнта ЗША Стывен Уіткаф у інтэрвію блогеру Такеру Карлсану.
«Я думаю, што самая вялікая праблема ў гэтым канфлікце — гэта так званыя чатыры рэгіёны: Данбас, Крым, вы ведаеце назвы — Луганск і яшчэ два. Гэта расейскамоўныя рэгіёны, там праводзіліся рэфэрэндумы, на якіх пераважная большасьць людзей выказала жаданьне быць пад кантролем Расеі. Я думаю, што гэта ключавое пытаньне ў канфлікце», — сказаў Уіткаф, якога цытуе Ўкраінская служба Радыё Свабода.
Паводле яго слоў, гэтыя тэрыторыі дэ-факта знаходзяцца пад кантролем Расеі, і галоўная дыскусія ў тым, ці прызнае іх сьвет расейскімі. Украіна і краіны Захаду не прызналі маніпулятыўныя рэфэрэндумы на акупаваных Расеяй тэрыторыях.
«Гэта слон у пакоі. Гэта канстытуцыйныя пытаньні ўнутры Ўкраіны аб тым, што яны могуць саступіць, калі справа даходзіць да адмовы ад тэрыторый. Расейцы дэ-факта кантралююць гэтыя тэрыторыі. Пытаньне ў тым, ці прызнае сьвет, што гэта расейскія тэрыторыі? Ці зможа Зяленскі выжыць палітычна, калі прызнае гэта? Гэта цэнтральнае пытаньне канфлікту. Безумоўна», — лічыць ён.
У верасьні 2022 года Расея правяла так званыя рэфэрэндумы на акупаваных тэрыторыях Данецкай, Луганскай, Запароскай і Херсонскай абласьцей Украіны. Яны праходзілі пад кантролем расейскіх войскаў, без міжнароднага кантролю і са шматлікімі паведамленьнямі аб прымусе і фальсыфікацыях. Міжнародная супольнасьць, у тым ліку ААН і ЭЗ, прызнала гэтыя «рэфэрэндумы» незаконнымі і такімі якія не маюць юрыдычнай сілы.
У 2014 годзе Расея арганізавала рэфэрэндумы ў Крыме і на частцы Данбасу. Іх вынікі таксама не прызнаныя Ўкраінай і міжнароднай супольнасьцю.
Уіткаф таксама заявіў, што канчатковай мэтай цяперашняга этапу перамоваў паміж ЗША, Украінай і Расеяй зьяўляецца дасягненьне 30-дзённага спыненьня ваенных дзеяньняў. Паводле Ўіткафа, у гэты пэрыяд бакі плянуюць абмеркаваць умовы поўнага спыненьня вайны.
Уіткаф, які сустракаўся з Пуціным у Маскве, дадаў, што настроены аптымістычна і лічыць, што ЗША здольныя паспрыяць прымірэньню бакоў.
Прэзыдэнт Ўкраіны Зяленскі раней расказаў аб прынцыпах мірнага пляну, які прадставяць партнэрам у ЗША: «Украіна не прызнае акупацыю Расеяй тэрыторый».
Раней прэзыдэнт Украіны Ўладзімір Зяленскі паведаміў, што ў панядзелак, 24 сакавіка, у Саудаўскай Арабіі адбудзецца сустрэча дэлегацый Украіны і ЗША. Паводле яго слоў, гэтая сустрэча будзе прысьвечаная абмеркаваньню тэхнічных аспэктаў частковага спыненьня агню, у прыватнасьці, што тычыцца інфраструктуры, энэргетычнай і навігацыйнай бясьпекі.
Таксама вядома, што на 24 сакавіка ў Эр-Рыядзе заплянаваныя перамовы паміж дэлегацыямі Расеі і ЗША. Пра гэта паведаміў памочнік прэзыдэнта Расеі Юрый Ушакоў.
18 сакавіка лідэры ЗША і Расеі Дональд Трамп і Ўладзімір Пуцін правялі амаль двухгадзінныя тэлефонныя перамовы. Паводле Белага дома, бакі дамовіліся, што рух да міру пачнецца з «энэргетычнага і інфраструктурнага спыненьня агню, а таксама тэхнічных перамоваў аб выкананьні ваенна-марскога перамірʼя ў Чорным моры, поўнага спыненьня агню і ўсталяваньня пастаяннага міру».
На наступны дзень адбылася размова Трампа з Зяленскім. Пасьля перамоваў прэзыдэнта Ўкраіны Ўладзіміра Зяленскага і прэзыдэнта ЗША Дональда Трампа Вашынгтон абвясьціў аб сумесных намаганьнях па спыненьні вайны і дасягненьні міру.
Вайна Расеі супраць Украіны
- А 5-й гадзіне раніцы 24 лютага 2022 году кіраўнік Расеі Ўладзімір Пуцін заявіў пра пачатак ваеннай апэрацыі супраць Украіны на Данбасе па просьбе груповак «ДНР» і «ЛНР». 21 лютага падчас тэлезвароту да расейцаў Пуцін назваў так званыя «ДНР» і «ЛНР» незалежнымі дзяржавамі ў межах абласьцей. 22 лютага Савет Фэдэрацыі ратыфікаваў гэтае рашэньне.
- Расейскія войскі атакавалі ў тым ліку з тэрыторыі Беларусі, выкарыстоўваючы лётнішчы, базы і дарогі. Прадстаўнікі рэжыму Лукашэнкі апраўдваюць вайну, яго праціўнікі лічаць тэрыторыю Беларусі акупаванай, многія заклікаюць да супраціву расейскім захопнікам. Насуперак заявам Пуціна пра атакі выключна на вайсковыя аб'екты, расейцы пачалі бамбаваць школы, дзіцячыя садкі і жылыя кварталы ўкраінскіх гарадоў.
- 2 красавіка 2022 году, пасьля вызваленьня гораду Буча пад Кіевам, фотакарэспандэнты апублікавалі дзясяткі фотаздымкаў, на якіх відаць сотні нябожчыкаў, ахвяр масавых забойстваў, учыненых расейскімі войскамі. Многія пахаваныя ў стыхійных брацкіх магілах. Вялікія разбурэньні прынесла расейская акупацыя і Барадзянцы.
- З 24 лютага Расея захапіла толькі адзін абласны цэнтар — Херсон. Расейскія войскі адступілі зь яго і з правабярэжнай часткі Херсонскай вобласьці ў лістападзе 2022 году. Горад быў акупаваны расейскімі войскамі ў першыя дні вайны фактычна без баёў. Увосень 2022 году ўкраінскія войскі правялі маштабны контранаступ, у выніку якога расейскія сілы пакінулі большасьць сваіх пазыцый у Харкаўскай вобласьці.
- Нягледзячы на першапачатковыя заявы Пуціна пра тое, што акупацыя ўкраінскіх тэрыторыяў не ўваходзіць у пляны ўварваньня, 30 верасьня 2022 году была абвешчана анэксія чатырох вобласьцяў Украіны (Данецкай, Запароскай, Луганскай і Херсонскай), у тым ліку і тэрыторыяў, якія Расея не кантралявала.
- 21 верасьня 2022 году Пуцін заявіў пра мабілізацыю ў Расеі. Пасьля гэтай заявы тысячы расейцаў накіраваліся на памежныя пункты і пачалі выяжджаць у Грузію, Казахстан, Армэнію, Манголію, Фінляндыю і іншыя краіны. У самой Расеі праціўнікі вайны падпалілі некалькі вайсковых камісарыятаў.
- У 2023 годзе Лукашэнка і Пуцін заявілі пра разьмяшчэньне ў Беларусі расейскай ядзернай зброі. 13 чэрвеня Лукашэнка сказаў, што частка ядзернай зброі ўжо дастаўлена з РФ у Беларусь. 16 чэрвеня Пуцін таксама заявіў, што першыя ядзерныя зарады ўжо дастаўленыя на тэрыторыю Беларусі, а астатнюю частку перамесьцяць «да канца лета або да канца году».
- 3 верасьня ўкраінскі брыгадны генэрал Аляксандар Тарнаўскі заявіў, што Ўзброеныя сілы Ўкраіны прарвалі першую лінію абароны на запароскім кірунку, на якую расейцы выдаткавалі больш за ўсё рэсурсаў.
- У канцы 2023 і на пачатку 2024 расейцы працягвалі масавыя абстрэлы ўкраінскіх гарадоў: Дніпры, Кіеве, Харкаве, Адэсе і іншых месцах дзясяткі людзей загінулі і атрымалі раненьні. Украінскі бок у адказ абстрэльваў расейскі Белгарад, некалькі чалавек загінулі. Узброеныя сілы дзьвюх краін рэгулярна атакуюць падкантрольныя адна адной тэрыторыі бесьпілётнікамі.
- Агулам з пачатку 2024 году ўкраінскія дроны пашкодзілі 18 расейскіх НПЗ, што прывяло да скарачэньня вытворчасьці амаль на 14%. У сакавіку былі атакаваныя такія абʼекты, як Разанскі НПЗ «Раснафты» і завод «Лукойла» ў Кстове ў Ніжагародскай вобласьці. Абодва ўваходзяць у топ-10 найбуйнейшых НПЗ Расеі і забясьпечваюць бэнзінам Маскву.
- 6 жніўня 2024 году Ўкраіна пачала апэрацыю ў Курскай вобласьці. 19 жніўня прэзыдэнт Украіны Ўладзімір Зяленскі заявіў, што пад кантролем Украіны ў ходзе апэрацыі Ўзброеных сілаў Украіны знаходзяцца 92 паселішчы Курскай вобласьці Расеі. Галоўнакамандуючы Ўзброенымі сіламі Ўкраіны Аляксандар Сырскі ўдакладніў, што такіх населеных пунктаў 82. Улады Ўкраіны заявілі пра стварэньне ваенных камэндатураў і арганізацыі перадачы «гуманітарнай дапамогі ў населеныя пункты, якія знаходзяцца пад кантролем Украіны». Экспэрты Інстытуту вывучэньня вайны, прааналізаваўшы заявы і відэаматэрыялы з геалякацыяй, выказалі меркаваньне, што Ўкраіна кантралюе ў Курскай вобласьці ня ўсю тэрыторыю ў заяўленых межах прасоўваньня.
- 16-18 жніўня ўкраінскія сілы падарвалі тры масты, якія мелі стратэгічнае значэньне для матэрыяльна-тэхнічнага забесьпячэньня групоўкі расейскіх войскаў ва Ўкраіне і вайсковай авіяцыі, якая базуецца ў Курскай вобласьці.
- 17 лістапада Джо Байдэн зьняў абмежаваньні на нанясеньне ўдараў амэрыканскай дальнабойнай зброяй па тэрыторыі Расеі.
- З прыходам да ўлады ў ЗША Дональда Трампа рэзка актывізавалася тэма магчымых мірных перамоваў. Прэзыдэнт ЗША абнавіў свае патрабаваньні да эўрапейскіх краінаў-сяброў NATO павялічваць выдаткі на абарону. Таксама палітык заявіў, што хоча, каб Украіна дала Злучаным Штатам кантроль за сваімі радовішчамі рэдказямельных выкапняў у абмен на фінансавую падтрымку яе ваенных дзеяньняў супраць Расеі.
- У ноч на 14 лютага Расея бесьпілётнікам атакавала Чарнобыльскую АЭС, на саркафагу над разбураным у 1986-м пры чарнобыльскай катастрофе энэргаблёку пачаўся пажар, які ня могуць патушыць некалькі дзён.
- 12 лютага 2025 Трамп пагутарыў па тэлефоне з Пуціным, і 18 лютага 2025 году ў Эр-Рыядзе (Саудаўская Арабія) пачалася двухбаковая сустрэча з удзелам дзяржаўнага сакратара ЗША Марка Рубіё і кіраўніка МЗС Расеі Сяргея Лаўрова. Украіна на перамовы не запрошаная. Перад гэтым у Мюнхэне (Нямеччына) і Парыжы (Францыя) адбыліся, адпаведна, канфэрэнцыя па бясьпецы і саміт вядучых краінаў ЭЗ, але на іх так і ня выпрацавалі пляну доўгатэрміновай падтрымкі Ўкраіны. Акрамя таго, Вугоршчына — сябра Эўразьвязу, NATO і пры гэтым ляяльная да Расеі — дыстанцыявалася ад абмеркаваньня далейшай вайсковай дапамогі Кіеву, абвінаваціўшы іншыя краіны ў падбухторваньні далейшай вайны.
- Незалежная праверка інфармацыі пра ваенныя дзеяньні, якую даюць афіцыйныя асобы розных бакоў, не заўсёды магчымая.
