10 чэрвеня былы першы прэмʼер-міністар незалежнай Беларусі Вячаслаў Кебіч адзначае 80-гадовы юбілей.
Напярэдадні карэспандэнт Свабоды пагутарыў зь Вячаславам Францавічам праз тэлефон.
— Вячаслаў Францавіч, як будзеце адзначаць юбілей?
— Нічога я ня буду адзначаць. Які тут ужо юбілей? Гэта ўжо глыбокая старасьць.
— Але ў вас, відаць, многа ўнукаў?
— Не, з пункту гледжаньня ўнукаў у мяне нават няма каму працягнуць род. У нас жа па жаночай лініі род не працягваецца. У мяне адна ўнучка.
— Вы нядаўна выдалі новую кнігу — «Ці любім мы Расію?». У вас там ёсьць такі разьдзел: «Віскулі да і пасьля: храналёгія дзяржаўнага перавароту». Чаму ўсё ж «дзяржаўны пераварот»? Вы ж самі падпісвалі Белавескія пагадненьні.
— Я падпісаў эканамічную частку, дзе напісана, што армія, грашовая сыстэма, мяжа і ўсе эканамічныя падыходы зьяўляюцца адзінымі. Вось пад гэтай часткай я падпісаўся. Усе забыліся, што была палітычная частка Белавескага пагадненьня і эканамічная частка, дзе падпісаліся толькі прэмʼеры. Дагэтуль многія не дачыталі. А ў першай і другой маёй кнізе ёсьць дадатак — абодва дакумэнты, падпісаныя ў Белавежы.
А тое, што гэта пераварот, то гэта, канечне, пераварот. А інакш яго і назваць нельга.
— А чаму пераварот?
— Таму што дагэтуль быў праведзены рэфэрэндум, дзе жыхары ўсіх рэспублік, апроч Грузіі і прыбалтыйскіх рэспублік, выказаліся за адзінае існаваньне. Мы ня мелі права і ніякіх паўнамоцтваў не выконваць волю народа. Паколькі быў праведзены рэфэрэндум, які выказаўся за Саюз. Вось у сувязі з гэтым гэта ёсьць пераварот. З гледзішча дыпляматыі гэта насамрэч так.
— То бок вы лічыце, што ніякага ўдзелу ў гэтым перавароце не прымалі?
— Я ўдзельнічаў як гаспадар, які прымаў гасьцей. Спачатку быў падпісаны дакумэнт, які не прадугледжваў дэнансацыю дамовы 1922 году. А пасьля гэтага Бурбуліс ужо пад самы канец унёс вось гэты пункт. А з гледзішча падпісаньня... Калі мы падпісвалі, былі каўкаскія рэспублікі, а тады была адна краіна — Закаўказьзе, якая брала ўдзел у падпісаньні дамовы 1922 году. Гэта ўсё гісторыя, ад якой нікуды не падзенесься.
— Дарэчы, вы былі першым прэмʼерам незалежнай Беларусі...
— Ну добра, лічыце, што я ўдзельнік. А пасьля гэтага я, выступаючы перад афіцэрамі авіядэсантнай дывізіі ў Віцебску, сказаў, што так, гэта пераварот. І нам усім, удзельнікам гэтага перавароту, у тым ліку і мне, трэба было сядзець у «Матроскай цішыні». Я, бачыце, не адхрышчваюся ў пэўнай ступені ад свайго ўдзелу ў гэтай справе.
— А чаму менавіта ў «Матроскай цішыні»?
— Чаму? Таму што калі быў путч, усіх пасадзілі ў «Матроскую цішыню». Гэта ж таксама была спроба перавароту.
— А вы яшчэ пішаце ў кнізе, што няма ніякага рэзону асьцерагацца рускага міру. А як вы ставіцеся да таго, што ідэя «рускага міру» стала прычынай вайны ва Ўкраіне?
— Вы цікава падыходзіце да мяне з гэтым пытаньнем. Вы вырашылі мяне павіншаваць. А цяпер ад віншаваньня нічога не застанецца. Давайце мы на гэтым... Я ня ўдзельнічаў у вайне Расеі ва Ўкраіне. І беларускі народ ня мае да гэтага ніякага дачыненьня. І навошта мне камэнтаваць гэтыя падзеі?
— Вы бралі ўдзел у першых прэзыдэнцкіх выбарах — але чаму вы больш не выстаўлялі сваю кандыдатуру?
— Я зразумеў тое, што я не праходжу. У мяне няма завышаных амбіцыяў. А навошта лезьці кожнаму жуку і жабе? Калі кожны раз некаторыя выстаўляюць сваю кандыдатуру і пасьля гэтага здымаюцца — гэта ж дзяцінства і спроба паказаць, што ён ёсьць на арэне. Ня трэба.
Я сваё жыцьцё пражыў чэсна, пра мяне нармальныя людзі памятаюць, і мне больш ня трэба было паказваць сябе ні па радыё, ні па тэлебачаньні.
— Чым вы цяпер займаецеся?
— Я ўзначальваю гандлёва-фінансавы саюз. А слова «гандлёва-фінансавы саюз» гаворыць само за сябе. Я займаюся дапамогай заводам і фінансавым органам у збыце прадукцыі і атрыманьні крэдытных рэсурсаў. Гэта справа, якой я вучыўся ўсё жыцьцё. Я палітыцы не вучыўся. Я большую частку свайго жыцьця правёў на заводзе. Потым Дзяржплян, дзе я таксама займаўся эканомікай.
— То бок палітыкай вы не займаецеся?
— Не, я палітыкай, па ідэі, і не займаўся. Калі я быў у партыі, то я нідзе ня вёў палітычную лінію. Я заўсёды адказваў за прамысловасьць, энэргетыку, гандаль. І ніколі ідэалёгіяй не займаўся. Таму, хутчэй за ўсё, мяне і абралі старшынёй Савету міністраў.
— Тое, што была прынятая Дэклярацыя аб сувэрэнітэце Беларусі, як вы гэта ацэньваеце?
— Тут трэба доўга тлумачыць, бо адным словам ня скажаш. Калі Дэклярацыя аб сувэрэнітэце была прынятая, значыць, мы сталі незалежнай дзяржавай. А як гэта адбывалася і навошта гэта было патрэбна — гэта ўжо гісторыя. Гэта быў доўгі этап, які рыхтаваўся не адзін дзень. І праходзіў у вялікіх спрэчках і дыскусіях. Давайце мы ня будзем ні хваліць некага, ні крыўдзіць. Я цяпер заняў такую пазыцыю: для мяне ўсе людзі, якія жывуць у Беларусі, — гэта мае сябры.
— Вы лічыце, што гэта быў вельмі важны дакумэнт?
— Канечне.
— А чаму?
— Ну што такое незалежнасьць? Калі Гарбачоў кінуў усіх нас у бездань галечы і сам зьявіўся найперш роданачальнікам развалу Савецкага Саюзу і прапагандаваў гэта, то як мы можам інакш ставіцца? У нас на той час не было іншага выйсьця.
— Вы сказалі, што цяпер у гандлёва-фінансавым саюзе дапамагаеце заводам збываць прадукцыю. Але чаму ўвесь час кажуць, што склады забітыя гэтай прадукцыяй...
— Гэта таксама вельмі доўгае пытаньне. Гэта тэма асобнага інтэрвію. Таму давайце на гэтым скончым. Дзякуй.
