У 1989 годзе стала вядома, што Чэрвень стаўся другімі Курапатамі, бо вакол горада пахаваныя тысячы палітычных зьняволеных. Дагэтуль захаваліся камэры, дзе трымалі, катавалі, расстрэльвалі людзей розных нацыянальнасьцяў – беларусаў літоўцаў, палякаў. Гаворыць дачка рэпрэсаваных Валерыя Матусевіч:
(Спадарыня Матусевіч:) “Бацька мой быў арыштаваны, яму пагражала Камароўка. І маму арыштавалі. Я мела два месяцы”.
Менавіта ў такім узросьце спадарыня Валерыя Матусевіч патрапіла ў 1922 годзе ў Чэрвеньскую турму. Вязьням пашчасьціла выжыць, і яны неўзабаве ўцяклі ў Польшчу. Але пасьля 1939 году перасыльная турма напоўнілася палякамі, а пасьля 1940 году – літоўцамі.
Традыцыйна месца расстрэлу наведваюць прадстаўнікі літоўскага Саюзу ахвяраў рэпрэсіяў, а таксама прадстаўнікі польскай дзяржавы. Адным зь іх ёсьць генэральны консул Польшчы ў Беларусі спадар Бучэк.
(Бучэк: ) “Мы ня можам забыцца, што тут гінулі палякі, гінулі нявінныя людзі. Адсюль нашая прысутнасьць штогод у гэтым месцы”.
Ушанаваньне памяці забітых працягнулася ля помных крыжоў ва ўрочышчы Цагельня, дзе 26 чэрвеня 1941 году адбыўся расстрэл вязьняў. Сталым арганізатарам мерапрыемства ёсьць сябра партыі БНФ і гісторыка-асьветніцкага таварыства “Ігумен” Уладзімер Дарагуж.
(Дарагуж: ) “Я дзіўлюся з нашага паважанага чынавенства, якое стаіць воддаль і толькі ўсьміхаецца. Чамусьці яны ўявілі сябе нашчадкамі катаў”.
Уладзімер Дарагуж ня першы год прапануе зрабіць у Чэрвені музэй ахвяраў палітычных рэпрэсіяў. Намесьнік старшыні Чэрвеньскага райвыканкаму Міхаіл Рускевіч тлумачыць адмову ў стварэньні музэя адсутнасьцю фінансаў, а таксама адсутнасьцю дастатковых фактаў пра злачынствы савецкай ўлады.
(Рускевіч: ) “Гэта мусяць быць дакумэнты, якія афіцыйна пацьвярджаюць гэта ўсё”.
А вось для спадарыні Надзеі Дземідовіч не патрэбна болей дакумэнтаў, бо яна сама прайшла праз сталінскія канцлягеры.
(Дземідовіч: ) “Гэты дзень я заўсёды ўшаноўваю. І мне ў вачах стаяць усе тыя людзі, якіх я бачыла жывых, а пасьля мёртвых. Я напісала верш: “Вам сьнілася поле, і родныя хаты, дзе ў той час чужынцы нахалы жылі/ Убачылі б вы сваю моладзь, каб усталі, пачулі б, пачулі б званы, што паўсталі зь зямлі/ Іх разам з вамі маскалі стралялі, яны разам з вамі былі ў зямлі”.
У жальбінах узялі ўдзел каля сямі дзясяткаў чалавек. Большасьць склала дэлегацыя КХП БНФ на чале зь Юрасём Беленькім. Акцыя скончылася выкананьнем гімну “Магутны Божа” і ўскладаньнем кветак.
(Спадарыня Матусевіч:) “Бацька мой быў арыштаваны, яму пагражала Камароўка. І маму арыштавалі. Я мела два месяцы”.
Менавіта ў такім узросьце спадарыня Валерыя Матусевіч патрапіла ў 1922 годзе ў Чэрвеньскую турму. Вязьням пашчасьціла выжыць, і яны неўзабаве ўцяклі ў Польшчу. Але пасьля 1939 году перасыльная турма напоўнілася палякамі, а пасьля 1940 году – літоўцамі.
Традыцыйна месца расстрэлу наведваюць прадстаўнікі літоўскага Саюзу ахвяраў рэпрэсіяў, а таксама прадстаўнікі польскай дзяржавы. Адным зь іх ёсьць генэральны консул Польшчы ў Беларусі спадар Бучэк.
(Бучэк: ) “Мы ня можам забыцца, што тут гінулі палякі, гінулі нявінныя людзі. Адсюль нашая прысутнасьць штогод у гэтым месцы”.
Ушанаваньне памяці забітых працягнулася ля помных крыжоў ва ўрочышчы Цагельня, дзе 26 чэрвеня 1941 году адбыўся расстрэл вязьняў. Сталым арганізатарам мерапрыемства ёсьць сябра партыі БНФ і гісторыка-асьветніцкага таварыства “Ігумен” Уладзімер Дарагуж.
(Дарагуж: ) “Я дзіўлюся з нашага паважанага чынавенства, якое стаіць воддаль і толькі ўсьміхаецца. Чамусьці яны ўявілі сябе нашчадкамі катаў”.
Уладзімер Дарагуж ня першы год прапануе зрабіць у Чэрвені музэй ахвяраў палітычных рэпрэсіяў. Намесьнік старшыні Чэрвеньскага райвыканкаму Міхаіл Рускевіч тлумачыць адмову ў стварэньні музэя адсутнасьцю фінансаў, а таксама адсутнасьцю дастатковых фактаў пра злачынствы савецкай ўлады.
(Рускевіч: ) “Гэта мусяць быць дакумэнты, якія афіцыйна пацьвярджаюць гэта ўсё”.
А вось для спадарыні Надзеі Дземідовіч не патрэбна болей дакумэнтаў, бо яна сама прайшла праз сталінскія канцлягеры.
(Дземідовіч: ) “Гэты дзень я заўсёды ўшаноўваю. І мне ў вачах стаяць усе тыя людзі, якіх я бачыла жывых, а пасьля мёртвых. Я напісала верш: “Вам сьнілася поле, і родныя хаты, дзе ў той час чужынцы нахалы жылі/ Убачылі б вы сваю моладзь, каб усталі, пачулі б, пачулі б званы, што паўсталі зь зямлі/ Іх разам з вамі маскалі стралялі, яны разам з вамі былі ў зямлі”.
У жальбінах узялі ўдзел каля сямі дзясяткаў чалавек. Большасьць склала дэлегацыя КХП БНФ на чале зь Юрасём Беленькім. Акцыя скончылася выкананьнем гімну “Магутны Божа” і ўскладаньнем кветак.