Лінкі ўнівэрсальнага доступу

Беларускаму мовазнаўцу Генадзю Цыхуну споўнілася б 88 гадоў


Генадзь Цыхун, архіўнае фота
Генадзь Цыхун, архіўнае фота

Вядомы беларускі мовазнаўца, доктар філялягічных навук, прафэсар Генадзь Цыхун памёр 18 кастрычніка 2024 году. Яму было 87 гадоў.

Генадзь Цыхун нарадзіўся 30 кастрычніка 1936 году ў вёсцы Кунцаўшчына Горадзенскага раёну. Сын пісьменьніка і краязнаўцы Апанаса Цыхуна.

У 1958 годзе скончыў Ленінградзкі дзяржаўны ўнівэрсытэт па спэцыяльнасьці «Філёляг. Выкладнік баўгарскай мовы і літаратуры» і стаў навуковым супрацоўнікам Інстытуту мовазнаўства імя Якуба Коласа Акадэміі навук БССР. Вучыўся ў аспірантуры на катэдры славянскай філялёгіі Ленінградзкага ўнівэрсытэта, стажаваўся ў Сафійскім унівэрсытэце.

З 1966 году пачаў паралельна выкладаць у Беларускім дзяржаўным унівэрсытэце дыялекталёгію, арэальную лінгвістыку, балканістыку, баўгарскую і македонскую мовы. З 1968 году — старшы навуковы супрацоўнік Інстытуту мовазнаўства імя Якуба Коласа. У 1982 годзе ў Менску абараніў доктарскую дысэртацыю «Тыпалягічныя праблемы балкана-славянскага моўнага арэалу».

У 1991–1993 гадах быў старшынём Камісіі па ўдасканаленьні правапісу Таварыства беларускай мовы імя Францішка Скарыны. У 1993–1994 гадах працаваў у складзе Дзяржаўнай камісіі па ўдакладненьні правапісу беларускай мовы. З 1995 году — старшыня Тэрміналягічнай камісіі пры Міністэрстве адукацыі Беларусі.

Быў старшынём Таварыства «Беларусь—Баўгарыя» і намесьнікам старшыні Беларускага камітэту славістаў, акадэмікам Міжнароднай акадэміі Эўразіі, ганаровым доктарам Сафійскага ўнівэрсытэту, сябрам Македонскай акадэміі навук, ганаровым сябрам Міжнароднага камітэту славістаў.

У кола навуковых інтарэсаў Генадзя Цыхуна ўваходзілі этымалёгія, балканістыка, арэальная лінгвістыка, гісторыя славістыкі. Славістычныя інтарэсы спалучаў з дасьледаваньнямі ў галіне беларускай мовы. Ён суаўтар і рэдактар тамоў «Этымалягічнага слоўніка беларускай мовы».

Генадзь Цыхун зрабіў больш за 300 публікацыяў аб тыпалёгіі славянскіх моваў і іхных сувязях, праблеме праславянскай мовы, беларускай этымалёгіі, дыялектнай мове, у тым ліку гаворках Палесься, гісторыі і бібліяграфіі беларускай мовазнаўчай славістыкі.

«Генадзь Цыхун ніколі ня быў сухім аналітыкам моўных працэсаў, сярод ягоных галоўных каштоўнасьцяў заўсёды было права беларускае мовы на квітненьне й будучыню. Ён увёў у беларускую навуковую прастору паняцьце экалінгвістыкі, сьмела пісаў пра „моўны канфармізм“ і „моўную дывэрсію“, якімі характарызуецца і беларуская моўная сытуацыя.

Ён падтрымліваў сваім навуковым аўтарытэтам працэс адраджэньня беларускае мовы ў яе багацьці, вяртаньня гістарычных традыцыяў. Ён старшыняваў у Правапіснай камісіі ТБМ, якая мела задачай знайсьці паразуменьне ў сытуацыі двух правапісаў. А калі над беларускай прэсай, якая выкарыстоўвала тарашкевіцу, навісла пагроза закрыцьця за гэта, Генадзь Цыхун 12 жніўня 1998 году пайшоў у Гаспадарчы суд Беларусі — і суд прыняў аргумэнты прызнанага экспэрта, прызнаў права на жыцьцё клясычнага правапісу», — узгадвае Генадзя Цыхуна беларускі мовазнаўца Вінцук Вячорка.

Ігар Лосік Кацярына Андрэева Ірына Слаўнікава Марына Золатава Андрэй Кузьнечык
XS
SM
MD
LG