Чыноўнікі на Горадзеншчыне загаварылі пра тое, што польская мова ў касьцёлах недапушчальная. Мы паспрабавалі разабрацца, ці законна ў Беларусі моляцца па-польску і ці законна забараняць гэта рабіць.
З чаго ўсё пачалося
Чыноўнікі ў Іўі на Горадзеншчыне назвалі польскую мову ў касьцёле незаконнай падчас сустрэчы раённых уладаў з духавенствам, дзе абмяркоўвалі праблемныя пытаньні.
«Праблемным застаецца выкарыстаньне польскай мовы падчас службаў у каталіцкіх храмах раёна, што недапушчальна паводле Закона Рэспублікі Беларусь „Аб мовах у Рэспубліцы Беларусь“», — сказала загадчыца сэктарам ідэалягічнай працы і па справах моладзі Івейскага райвыканкама Вольга Борка.
Яе выказваньне трапіла ў раённую газэту «Іўеўскі край». Выглядае, што «наезд» на польскую мову ў рэлігійных справах — гэта працяг змаганьня фактычных уладаў Беларусі з усім польскім у краіне.
Днямі ў Солах Смаргонскага раёну зафарбавалі старую фрэску ў касьцёле. Яна ілюстравала бітву пад Варшавай 1920 году, вядомую ў польскай гістарыяграфіі як «Цуд над Віслай». Яе вынікам стаў скрышальны разгром бальшавікоў.
«Па-польску ніхто не гаварыў матных словаў»
Каталіцкія сьвятары, зь якімі пагаварыла Свабода, нязгодныя з тым, што польская мова ў беларускім касьцёле недапушчальная.
«Безумоўна, польская мова мае права быць у касьцёле. Біскуп у маёй дыяцэзіі казаў, што літургію трэба адпраўляць на такой мове, на якой народ хоча маліцца», — адказвае ксёндз Анджэй Бульчак з Польшчы, які 14 гадоў жыў і служыў у Беларусі, у Віцебскай вобласьці.
Ён сьцьвярджае, што польская мова — гэта сакральная мова для часткі вернікаў у Беларусі, як і лацінская.
«Не таму, што гэтыя людзі былі палякамі. Польская мова была ў касьцёле, і па-польску ніхто не гаварыў непрыгожых словаў, ня лаяўся», — тлумачыць сьвятар.
У Каталіцкай царкве Беларусі дзьве афіцыйныя мовы: беларуская і польская
Беларускі ксёндз Дзьмітры Прыступа, які служыў на Берасьцейшчыне, тлумачыць, што ў Каталіцкай царкве ў Беларусі дзьве афіцыйныя мовы: беларуская і польская.
Суразмоўцы Свабоды у каталіцкіх колах кажуць, што так склалася гістарычна, гэта традыцыя, паўплывала і тое, што тэрыторыя Беларусі была пад Польшчай, і тое, што пры расейскай акупацыі беларускую мову забаранялі больш, чым польскую.
Дзьве афіцыйныя мовы замацаваныя ў дакумэнтах Каталіцкай царквы ў Беларусі. Такое рашэньне прынялі падчас пасяджэньняў Сыноду 1996-2000 гадоў.
Ён дадае, што двумоўе ў Каталіцкай царкве зьявілася яшчэ перад гэтым.
«Гэта перш за ўсё зьвязана з гістарычнымі падзеямі, бо на тэрыторыі Заходняй Беларусі была Польшча. Па-другое, каталіцкія сьвятары зь ніякіх іншых месцаў не прыяжджалі прапаведаваць [у Беларусь], як толькі з Польшчы. Літаратуру прывозілі польскую для малітваў, бо беларускую не было як раздрукаваць, а расейская культура амаль заўсёды была акупанцкай, таму гістарычна так склалася», — тлумачыць сьвятар.
Прыступа ўспамінае, што калі адкрылі касьцёлы ў 1990-х, то большасьць сьвятароў у парафіях паходзілі з Польшчы. На ўвесь Савецкі Саюз тады была адна сэмінарыя, у Рызе. Саветы не дазвалялі беларусам вучыцца на сьвятароў, хаця тыя ўсё роўна знаходзілі магчымасьці і атрымлівалі духоўны сан.
«У Беларусі каталікі асацыююцца з Польшчай і з польскай мовай, бо амаль уся каталіцкая традыцыя, якая ёсьць у Беларусі, мае польскія карані. Напрыклад, традыцыі пятнічнага посту [які практыкуюць у Беларусі] нідзе ў Заходняй Эўропе няма, яна ёсьць толькі ў Польшчы», — працягвае ксёндз Дзьмітры.
Літургічных рэчаў, напрыклад сьвятарскага адзеньня і посуду для богаслужэньня, таксама ў Беларусі не выраблялі. Іх прывозілі з суседняй Польшчы. Нават існавала польская арганізацыя, якая фінансавала набыцьцё гэтых рэчаў касьцёламі «на Ўсходзе».
Закон аб мовах
Ці недзе прапісана, што беларускі касьцёл мае права самастойна выбіраць мову, на якой маліцца? Дакумэнту з такой фармулёўкай мы не знайшлі. У Беларусі існуе закон аб свабодзе сумленьня і рэлігійных арганізацый. Ён дазваляе кожнаму «свабодна выбіраць, мець, мяняць, выказваць і распаўсюджваць рэлігійныя перакананьні і дзейнічаць у адпаведнасьці зь імі, удзельнічаць у адпраўленьні рэлігійных культаў, рытуалаў, абрадаў, не забароненых законам». Пра мову малітваў там гаворкі няма.
У законе аб мовах, на які спасылалася чыноўніца зь Іўя, прапісана ня толькі тое, што дзяржаўнымі мовамі ў Беларусі зьяўляюцца беларуская і расейская, але і тое, што «Рэспубліка Беларусь праяўляе дзяржаўны клопат пра свабоднае разьвіцьцё і ўжываньне ўсіх нацыянальных моваў, якімі карыстаецца насельніцтва рэспублікі». Сярод нацыянальных меншасьцяў Беларусі ёсьць і палякі. Паводле перапісу насельніцтва 2019 году, яны складаюць другую ў колькасьці нацыянальную меншасьць, іх амаль 290 тысяч чалавек.
«У Беларусі жывуць людзі з польскім паходжаньнем. Мы ня маем права выразаць чалавеку карані ягонага паходжаньня», — кажа ксёндз Дзьмітры Прыступа.
