Свабода сабрала асноўныя лічбы першага году вайны.
Дзясяткі тысяч ракетных і авіяцыйных удараў
У Генэральным штабе Ўзброеных сіл Украіны сьцьвярджаюць, што за год Расея выпусьціла па Ўкраіне 5 тысяч ракет.
Агульная ж колькасьць ракетных, авіяцыйных і артылерыйскіх удараў, а таксама бесьпілётнікамі, складае дзясяткі тысяч. Паводле ўкраінскага боку, у большасьці выпадкаў аб’ектамі ўдараў былі цывільныя аб’екты.
Страты ў жывой сіле і тэхніцы
Ніводзін бок вайны не ўдакладняе свае страты ў жывой сіле і тэхніцы. Пры гэтым і Ўкраіна, і Расея вядуць узаемны падлік чужых стратаў.
Паводле вайсковай выведкі Вялікай Брытаніі, з пачатку ўварваньня ва Ўкраіну расейская армія разам з прыватнымі вайсковымі кампаніямі страцілі на вайне ад 175 да 200 тысяч вайскоўцаў, у тым ліку прыкладна 40-60 тысяч загінулых.
Украінскі бок падлічыў, што Расея страціла на вайне загінулымі і параненымі 145 850 вайскоўцаў, 3350 танкаў, 6593 браняваныя машыны, 2352 артылерыйскія сыстэмы, 244 сродкі супрацьпаветранай абароны, 299 самалётаў, 287 верталётаў, 18 караблёў і катэраў і 2029 бесьпілётнікаў.
Расейскі бок сьцьвярджае, што Ўкраіна страціла 387 самалётаў, 210 верталётаў, 3222 бесьпілётнікі, 405 зэнітных ракетных комплексаў, 7994 танкі і іншыя браняваныя машыны, 1038 баявых машын рэактыўных сыстэм залпавага агню, 4189 сродкаў палявой артылерыі і мінамётаў. Агульныя страты Ўкраіны ў жывой сіле Міністэрства абароны Расеі не паведамляе, але кожны дзень у зводках адзначае, што нібыта «зьнішчыла сотні ўкраінскіх нацыяналістаў і замежных наймітаў».
Замежныя выведкі сьцьвярджаюць, што страты бакоў, хутчэй за ўсё парытэтныя.
На расейска-ўкраінскай вайне загінулі 19 беларускіх добраахвотнікаў
Адразу пасьля расейскага ўварваньня грамадзяне Беларусі пачалі далучацца спачатку да тэрытарыяльнай абароны, а потым пераходзіць на службу ва Ўзброеныя сілы Ўкраіны.
Беларусы ваявалі на самых складаных участках лініі фронту — пад Лісічанскам, Бахмутам, Вуглядарам, у Мікалаеўскай і Херсонскай абласьцях. 19 беларусаў загінулі, яшчэ двое трапілі ў расейскі палон. Іх уключылі ў сьпісы для абмену, але пакуль аб іхным лёсе і месцы знаходжаньня нічога невядома.
За ўвесь час Ўкраіна змагла вярнуць на радзіму 738 палонных, вайскоўцаў і цывільных, але ў расейскім палоне яшчэ застаюцца тысячы ўкраінскіх грамадзян.
Ахвяры сярод цывільных
Як і ў выпадку з вайсковымі стратамі, колькасьць ахвяр сярод мірных жыхароў дакладна не вядомая — Расея працягвае абстрэлы населеных пунктаў.
Паводле Офісу Вярхоўнага камісара ў правах чалавека ААН, у часе абстрэлаў і баявых дзеяньняў ва Ўкраіне загінулі 7 199 грамадзян і яшчэ 11 756 атрымалі раненьні. Дакладнасьць падлікаў ускладняецца ад таго, што ўкраінскія ўлады ня маюць доступу да шэрагу гарадоў, якія Расея практычна зьнішчыла сваімі абстрэламі.
У прыватнасьці, толькі ў адным Марыюпалі маглі загінуць да 100 тысяч жыхароў. У жніўні 2022 году ўкраінскія журналісты атрымалі інфармацыю, што ў адным з моргаў задакумэнтавалі 87 тысяч загінулых.
Мільёны ўцекачоў
Свае будынкі ў зонах актыўных баявых дзеяньняў і інтэнсіўных абстрэлаў вымушаныя былі пакінуць мільёны ўкраінскіх грамадзян: статус унутрана перамешчаных асобаў атрымалі больш як 4,8 мільёна грамадзян.
Яшчэ каля 8 мільёнаў з пачатку расейскага ўварваньня выехалі з Украіны ў краіны Эўразьвязу, зь іх прыкладна 4,8 мільёна карыстаюцца адмысловымі праграмамі падтрымкі.
Расейцы зьнішчылі лякарні, школы і культурныя ўстановы
Украінскія вайскоўцы пераконваюць, што ў 97% аб’ектамі расейскіх абстрэлаў былі цывільныя аб’екты і інфраструктура.
Паводле афіцыйных органаў Украіны, расейцы пашкодзілі або цалкам разбурылі:
- больш як 2800 школ і іншых адукацыйных устаноў;
- 1218 лякарняў, зь якіх амаль 200 зьнішчылі цалкам;
- амаль 500 бібліятэк, у тым ліку 155 цалкам зруйнавалі;
- 63 музэі і галерэі, зь іх 22 цалкам зьнішчылі;
- 18 тэатраў і філярмоній, 9 зь іх зьнішчылі, у тым ліку і вядомы Драматычны тэатар у Марыюпалі;
- з пацярпелых ад расейскіх атак 320 спартовых аб’ектаў 87 цалкам зьнішчылі.
Але найбольш пацярпела энэргетычная інфраструктура. Аднак улады не называюць ні аб’ектаў, ні колькасьці іх.
Разбураныя храмы
Расейскія войскі зьнішчылі 307 рэлігійных збудаваньняў, у тым ліку 5 мусульманскіх, 5 габрэйскіх, астатнія хрысьціянскія.
Сярод хрысьціянскіх 30 храмаў належалі пратэстанцкім суполкам, 21 — Праваслаўнай царкве Ўкраіны, 5 — Рымска-каталіцкай царкве, 4 — Украінскай грэка-каталіцкай, 142 — Украінскай праваслаўнай царкве Маскоўскага патрыярхату.
Найбольшая колькасьць пашкоджаных і зьнішчаных рэлігійных збудаваньняў знаходзілася ў Данецкай (75), Луганскай (59), Кіеўскай (43) і Харкаўскай (38) абласьцях.
Дзясяткі тысяч ваенных злачынстваў
Праваахоўныя органы Ўкраіны задакумэнтавалі 71 095 ваенных злачынствах вайскоўцаў расейскай арміі.
Пасьля вызваленьня Кіеўскай вобласьці пачала зьяўляцца інфармацыя пра сэксуальны гвалт з боку расейскіх вайскоўцаў у дачыненьні да цывільных грамадзян Украіны — жанчын, мужчын, дзяцей і прадстаўнікоў ЛГБТ.
Цяпер вядома, што з сотняў пацярпелых ад расейцаў толькі 155 пагадзіліся, што іхныя справы перададуць у суд і самі яны выступяць сьведкамі. Сярод іх 106 жанчын, 38 мужчын і 11 непаўналетніх. Найбольшая колькасьць выпадкаў згвалтаваньняў адбылася ў Кіеўскай і Херсонскай абласьцях. У Херсонскай вобласьці найбольш спраў аб гвалце ў дачыненьні да мужчын — 37.
Рэкордныя аб’ёмы дапамогі з Захаду
З пачатку расейскага ўварваньня Ўкраіна атрымала больш як 30 мільярдаў даляраў міжнароднай дапамогі. Асноўныя донары — Эўразьвяз, Вялікая Брытанія, ЗША, Канада і Японія.
Эўракамісія плянуе ў 2023 годзе накіраваць Украіне да 18 мільярдаў эўра макрафінансавай падтрымкі, а ЗША — 37 мільярдаў даляраў экстранай дапамогі.
Цягам году, нягледзячы на абстрэлы і вайну, ва Ўкраіну прыяжджалі замежныя лідэры і палітыкі. Толькі на ўзроўні кіраўнікоў дзяржаў і ўрадаў адбылося 75 візытаў ва Ўкраіну, і яшчэ некалькі дзясяткаў візытаў міністраў замежных спраў, абароны, культуры, а таксама шматлікіх парлямэнцкіх дэлегацый.
Вайна Расеі супраць Украіны
- А 5-й гадзіне раніцы 24 лютага 2022 году кіраўнік Расеі Ўладзімір Пуцін заявіў пра пачатак ваеннай апэрацыі супраць Украіны на Данбасе па просьбе груповак «ДНР» і «ЛНР». 21 лютага падчас тэлезвароту да расейцаў Пуцін назваў так званыя «ДНР» і «ЛНР» незалежнымі дзяржавамі ў межах абласьцей. 22 лютага Савет Фэдэрацыі ратыфікаваў гэтае рашэньне.
- Расейскія войскі атакавалі ў тым ліку з тэрыторыі Беларусі, выкарыстоўваючы лётнішчы, базы і дарогі. Прадстаўнікі рэжыму Лукашэнкі апраўдваюць вайну, яго праціўнікі лічаць тэрыторыю Беларусі акупаванай, многія заклікаюць да супраціву расейскім захопнікам.
- Насуперак заявам Пуціна пра атакі выключна на вайсковыя аб'екты, расейцы бамбяць школы, дзіцячыя садкі і жылыя кварталы ўкраінскіх гарадоў.
- 2 красавіка 2022 году, пасьля вызваленьня гораду Буча пад Кіевам, фотакарэспандэнты апублікавалі дзясяткі фотаздымкаў, на якіх відаць сотні нябожчыкаў, ахвяр масавых забойстваў, учыненых расейскімі войскамі. Многія пахаваныя ў стыхійных брацкіх магілах. Вялікія разбурэньні прынесла расейская акупацыя і Барадзянцы.
- З 24 лютага Расея захапіла толькі адзін абласны цэнтар — Херсон. Расейскія войскі адступілі зь яго і з правабярэжнай часткі Херсонскай вобласьці ў лістападзе 2022 году. Горад быў акупаваны расейскімі войскамі ў першыя дні вайны фактычна без баёў. Увосень 2022 году ўкраінскія войскі правялі маштабны контранаступ, у выніку якога расейскія сілы пакінулі большасьць сваіх пазыцый у Харкаўскай вобласьці.
- Нягледзячы на першапачатковыя заявы Пуціна пра тое, што акупацыя ўкраінскіх тэрыторыяў не ўваходзіць у пляны ўварваньня, 30 верасьня 2022 году была абвешчана анэксія чатырох вобласьцяў Украіны (Данецкай, Запароскай, Луганскай і Херсонскай), у тым ліку і тэрыторыяў, якія Расея не кантралявала.
- 21 верасьня 2022 году Пуцін заявіў пра мабілізацыю ў Расеі. Пасьля гэтай заявы тысячы расейцаў накіраваліся на памежныя пункты і пачалі выяжджаць у Грузію, Казахстан, Армэнію, Манголію, Фінляндыю і іншыя краіны. У самой Расеі праціўнікі вайны падпалілі некалькі вайсковых камісарыятаў.
- У 2023 годзе Лукашэнка і Пуцін заявілі пра разьмяшчэньне ў Беларусі расейскай ядзернай зброі. 13 чэрвеня Лукашэнка сказаў, што частка ядзернай зброі ўжо дастаўлена з РФ у Беларусь. 16 чэрвеня Пуцін таксама заявіў, што першыя ядзерныя зарады ўжо дастаўленыя на тэрыторыю Беларусі, а астатнюю частку перамесьцяць «да канца лета або да канца году».
- 3 верасьня ўкраінскі брыгадны генэрал Аляксандар Тарнаўскі заявіў, што Ўзброеныя сілы Ўкраіны прарвалі першую лінію абароны на запароскім кірунку, на якую расейцы выдаткавалі больш за ўсё рэсурсаў.
- У канцы 2023 і на пачатку 2024 расейцы працягвалі масавыя абстрэлы ўкраінскіх гарадоў: Дніпры, Кіеве, Харкаве, Адэсе і іншых месцах дзясяткі людзей загінулі і атрымалі раненьні. Украінскі бок у адказ абстрэльваў расейскі Белгарад, некалькі чалавек загінулі. Узброеныя сілы дзьвюх краін рэгулярна атакуюць падкантрольныя адна адной тэрыторыі бесьпілётнікамі.
- Агулам з пачатку 2024 году ўкраінскія дроны пашкодзілі 18 расейскіх НПЗ, што прывяло да скарачэньня вытворчасьці амаль на 14%. У сакавіку былі атакаваныя такія абʼекты, як Разанскі НПЗ «Раснафты» і завод «Лукойла» ў Кстове ў Ніжагародскай вобласьці. Абодва ўваходзяць у топ-10 найбуйнейшых НПЗ Расеі і забясьпечваюць бэнзінам Маскву.
- 6 жніўня 2024 году Ўкраіна пачала апэрацыю ў Курскай вобласьці. 19 жніўня прэзыдэнт Украіны Ўладзімір Зяленскі заявіў, што пад кантролем Украіны ў ходзе апэрацыі Ўзброеных сілаў Украіны знаходзяцца 92 паселішчы Курскай вобласьці Расеі. Галоўнакамандуючы Ўзброенымі сіламі Ўкраіны Аляксандар Сырскі ўдакладніў, што такіх населеных пунктаў 82. Улады Ўкраіны заявілі пра стварэньне ваенных камэндатураў і арганізацыі перадачы «гуманітарнай дапамогі ў населеныя пункты, якія знаходзяцца пад кантролем Украіны». Экспэрты Інстытуту вывучэньня вайны, прааналізаваўшы заявы і відэаматэрыялы з геалякацыяй, выказалі меркаваньне, што Ўкраіна кантралюе ў Курскай вобласьці ня ўсю тэрыторыю ў заяўленых межах прасоўваньня.
- 16-18 жніўня ўкраінскія сілы падарвалі тры масты, якія мелі стратэгічнае значэньне для матэрыяльна-тэхнічнага забесьпячэньня групоўкі расейскіх войскаў ва Ўкраіне і вайсковай авіяцыі, якая базуецца ў Курскай вобласьці.
- Незалежная праверка інфармацыі пра ваенныя дзеяньні, якую даюць афіцыйныя асобы розных бакоў, не заўсёды магчымая.
