У тлумачальнай запісцы да законапраекту пазначана, што закон будзе тычыцца дзеяньняў у так званых «ДНР» і «ЛНР», а таксама ў Херсонскай і Запароскай абласьцях да 30 верасьня 2022 года — гэта значыць на тэрыторыях, аб анэксіі якіх 30 верасьня абвясьціла Расея.
Якія менавіта крымінальныя злачынствы павінны тлумачыцца як учыненыя ў інтарэсах Расеі, у дакумэнтах не пазначана.
Аўтары законапраекту — чалец Савета Фэдэрацыі Андрэй Клішас і дэпутат Павел Крашаніньнікаў. Канкрэтна ў законапраекце сказана:
«Не зьяўляецца злачынным і каральным дзеяньне, адказнасьць за зьдзяйсьненьне якога вызначана нарматыўнымі прававымі актамі Ўкраіны, калі яно зьмяшчае прыкметы злачынства, прадугледжанага Крымінальным кодэксам Расейскай Фэдэрацыі, але было накіравана на абарону інтарэсаў Расейскай Фэдэрацыі, Данецкай Народнай Рэспублікі, Луганскай Народнай Рэспублікі або інтарэсаў грамадзян або арганізацый Расейскай Фэдэрацыі, Данецкай Народнай Рэспублікі, Луганскай Народнай Рэспублікі, насельніцтва і арганізацый Запароскай вобласьці, Херсонскай вобласьці, якія ахоўваюцца законам».
На прыняцьце законапраекту ў першым чытаньні зьвярнула ўвагу юрыдычнае выданьне «Адвакацкая вуліца». Адзін зь яго экспэртаў, юрыст Міхаіл Беньяш, лічыць, што такая норма дазваляе судзьдзям вызваліць ад адказнасьці любога злачынцу і адкрывае вялізныя магчымасьці для карупцыйных схем.
«Краіна па сутнасьці заяўляе: „Рабіце любыя злачынствы ў абарону маіх інтарэсаў, я вам усё дарую“. Гэта проста дзікасьць», — сказаў Беньяш.
Выканаўчы дырэктар праваабарончага цэнтра «Мемориал» Анастасія Гарына падкрэсьліла, што ў законапраекце не ўдакладняецца, якія злачынствы могуць быць апраўданы дзяржаўнай карысьцю.
Акрамя таго, як паведамляе «Коммерсантъ», паводле законапраекту на анэксаваных тэрыторыях не прадугледжваецца дзеяньня судоў прысяжных як мінімум да 2027 году. Таксама Расея адмаўляецца ад кампэнсацыі шкоды, нанесенай жыхарамі тэрыторый да іх анэксіі.
Папраўкі да законапраекту будуць прымацца да 17 сьнежня.
Генэральная пракуратура Ўкраіны, Міжнародны крымінальны суд у Гаазе і праваабарончыя арганізацыі вядуць улік і расьсьледаваньне меркаваных ваенных злачынстваў у ходзе вайны ва Ўкраіне як з расейскага, так і з украінскага боку. Сярод іх — разбурэньне цывільнай інфраструктуры, катаваньні і забойствы мірных жыхароў, сэксуальны гвалт, рабаваньні, жорсткае абыходжаньне з ваеннапалоннымі і выкраданьні людзей.
Спроба расейскай анэксіі чатырох абласьцей Украіны не прызнаная Ўкраінай і пераважнай большасьцю краін сьвету. Частка тэрыторый, аб анэксіі якіх аб’явіла Расея, знаходзяцца пад кантролем Украіны.
Вайна Расеі супраць Украіны
- А 5-й гадзіне раніцы 24 лютага 2022 году кіраўнік Расеі Ўладзімір Пуцін заявіў пра пачатак ваеннай апэрацыі супраць Украіны на Данбасе па просьбе груповак «ДНР» і «ЛНР». 21 лютага падчас тэлезвароту да расейцаў Пуцін назваў так званыя «ДНР» і «ЛНР» незалежнымі дзяржавамі ў межах абласьцей. 22 лютага Савет Фэдэрацыі ратыфікаваў гэтае рашэньне.
- Расейскія войскі атакавалі ў тым ліку з тэрыторыі Беларусі, выкарыстоўваючы лётнішчы, базы і дарогі. Прадстаўнікі рэжыму Лукашэнкі апраўдваюць вайну, яго праціўнікі лічаць тэрыторыю Беларусі акупаванай, многія заклікаюць да супраціву расейскім захопнікам.
- Насуперак заявам Пуціна пра атакі выключна на вайсковыя аб'екты, расейцы бамбяць школы, дзіцячыя садкі і жылыя кварталы ўкраінскіх гарадоў.
- 2 красавіка 2022 году, пасьля вызваленьня гораду Буча пад Кіевам, фотакарэспандэнты апублікавалі дзясяткі фотаздымкаў, на якіх відаць сотні нябожчыкаў, ахвяр масавых забойстваў, учыненых расейскімі войскамі. Многія пахаваныя ў стыхійных брацкіх магілах. Вялікія разбурэньні прынесла расейская акупацыя і Барадзянцы.
- З 24 лютага Расея захапіла толькі адзін абласны цэнтар — Херсон. Расейскія войскі адступілі зь яго і з правабярэжнай часткі Херсонскай вобласьці ў лістападзе 2022 году. Горад быў акупаваны расейскімі войскамі ў першыя дні вайны фактычна без баёў. Увосень 2022 году ўкраінскія войскі правялі маштабны контранаступ, у выніку якога расейскія сілы пакінулі большасьць сваіх пазыцый у Харкаўскай вобласьці.
- Нягледзячы на першапачатковыя заявы Пуціна пра тое, што акупацыя ўкраінскіх тэрыторыяў не ўваходзіць у пляны ўварваньня, 30 верасьня 2022 году была абвешчана анэксія чатырох вобласьцяў Украіны (Данецкай, Запароскай, Луганскай і Херсонскай), у тым ліку і тэрыторыяў, якія Расея не кантралявала.
- 21 верасьня 2022 году Пуцін заявіў пра мабілізацыю ў Расеі. Пасьля гэтай заявы тысячы расейцаў накіраваліся на памежныя пункты і пачалі выяжджаць у Грузію, Казахстан, Армэнію, Манголію, Фінляндыю і іншыя краіны. У самой Расеі праціўнікі вайны падпалілі некалькі вайсковых камісарыятаў.
- У 2023 годзе Лукашэнка і Пуцін заявілі пра разьмяшчэньне ў Беларусі расейскай ядзернай зброі. 13 чэрвеня Лукашэнка сказаў, што частка ядзернай зброі ўжо дастаўлена з РФ у Беларусь. 16 чэрвеня Пуцін таксама заявіў, што першыя ядзерныя зарады ўжо дастаўленыя на тэрыторыю Беларусі, а астатнюю частку перамесьцяць «да канца лета або да канца году».
- 3 верасьня ўкраінскі брыгадны генэрал Аляксандар Тарнаўскі заявіў, што Ўзброеныя сілы Ўкраіны прарвалі першую лінію абароны на запароскім кірунку, на якую расейцы выдаткавалі больш за ўсё рэсурсаў.
- У канцы 2023 і на пачатку 2024 расейцы працягвалі масавыя абстрэлы ўкраінскіх гарадоў: Дніпры, Кіеве, Харкаве, Адэсе і іншых месцах дзясяткі людзей загінулі і атрымалі раненьні. Украінскі бок у адказ абстрэльваў расейскі Белгарад, некалькі чалавек загінулі. Узброеныя сілы дзьвюх краін рэгулярна атакуюць падкантрольныя адна адной тэрыторыі бесьпілётнікамі.
- Агулам з пачатку 2024 году ўкраінскія дроны пашкодзілі 18 расейскіх НПЗ, што прывяло да скарачэньня вытворчасьці амаль на 14%. У сакавіку былі атакаваныя такія абʼекты, як Разанскі НПЗ «Раснафты» і завод «Лукойла» ў Кстове ў Ніжагародскай вобласьці. Абодва ўваходзяць у топ-10 найбуйнейшых НПЗ Расеі і забясьпечваюць бэнзінам Маскву.
- 6 жніўня 2024 году Ўкраіна пачала апэрацыю ў Курскай вобласьці. 19 жніўня прэзыдэнт Украіны Ўладзімір Зяленскі заявіў, што пад кантролем Украіны ў ходзе апэрацыі Ўзброеных сілаў Украіны знаходзяцца 92 паселішчы Курскай вобласьці Расеі. Галоўнакамандуючы Ўзброенымі сіламі Ўкраіны Аляксандар Сырскі ўдакладніў, што такіх населеных пунктаў 82. Улады Ўкраіны заявілі пра стварэньне ваенных камэндатураў і арганізацыі перадачы «гуманітарнай дапамогі ў населеныя пункты, якія знаходзяцца пад кантролем Украіны». Экспэрты Інстытуту вывучэньня вайны, прааналізаваўшы заявы і відэаматэрыялы з геалякацыяй, выказалі меркаваньне, што Ўкраіна кантралюе ў Курскай вобласьці ня ўсю тэрыторыю ў заяўленых межах прасоўваньня.
- 16-18 жніўня ўкраінскія сілы падарвалі тры масты, якія мелі стратэгічнае значэньне для матэрыяльна-тэхнічнага забесьпячэньня групоўкі расейскіх войскаў ва Ўкраіне і вайсковай авіяцыі, якая базуецца ў Курскай вобласьці.
- Незалежная праверка інфармацыі пра ваенныя дзеяньні, якую даюць афіцыйныя асобы розных бакоў, не заўсёды магчымая.
