«Я сфатаграфаваў бы гэтых сіротак і даслаў Пуціну!»
На вакзале ў Пшэмысьлі ад самага 24 лютага — тлум людзей нон-стоп. Раней сюды толькі прыбывалі ўцекачы з Украіны, пераважна жанчыны зь дзецьмі. Цяпер многія зь іх вяртаюцца на радзіму. Цягнікі ў Кіеў, Адэсу ідуць бітком набітыя людзьмі. У кожным каля 500 чалавек. Усяго за дзень ва Ўкраіну адыходзяць чатыры цягнікі.
На вакзале працуюць валянтэры. З Польшчы, Украіны, ЗША, Паўднёвай Карэі, Францыі, Нямеччыны, Італіі. З сакавіка тут «штаб» і беларускіх валянтэраў. Яны штодзень дзяжураць на памежным пераходзе і на вакзале. У асноўным дапамагаюць уцекачам інфармацыяй (у людзей у чужой краіне — тысячы пытаньняў) і цягаюць цяжкія торбы і чамаданы.
Польскі чыгуначнік з болем назірае за тлумам людзей з торбамі. «Матка Боска. Чацьвёрты месяц я гляджу на гэта ўсё сваімі вачыма! Чацьвёрты месяц! Чаго толькі ня бачыў! Бедныя людзі. Хай бы вайскоўцы між сабой барукаліся. Дзеля чаго цывільных забіваць? Чаму гэтыя дзеткі пакутуюць? Я тут бачыў сіротак — вось тут сядзелі, на ганку. Я хацеў іх сфатаграфаваць і даслаць Пуціну. Можа, якая-небудзь літасьць абудзілася б у ім, як вы думаеце? Нешта чалавечае павінна ж быць у кожным! Няўжо не?», — разважае ён.
«Гэта ня наш кантынгент, гэта „бядроншчыцы“»
Беларус уводзіць мяне ў курс спраў на памежным пераходзе «Шэгіні-Мэдыка». «Цяпер тут уцекачоў ня так шмат, як раней. Пераважна ходзяць туды-сюды „бядроншчыцы“. Гэта такія, якія ідуць на закупы ў „Бядронку“ (папулярная сетка крамаў зь недарагімі таварамі. — РС), бяруць тут харчы і нясуць ва Ўкраіну, могуць і некалькі рэйсаў зрабіць. „Бядроншчыцы“ — ня наш кантынгент. Ім нічога ня трэба, самі ва ўсім разьбіраюцца», — кажа беларус.
Але і ў Польшчу людзі «пустымі» не ідуць. «Вы не скупляеце папяросы? Я танна аддам», — прапануе адна жанчына і дэманструе ўкраінскія папяросы. «Гарэлка, танна, ня трэба?» — пытаецца іншы чалавек. За дзень — дзясятак прапаноў набыць папяросы ці гарэлку. «Лепш бы вы сала прынесьлі на продаж», — жартую я. «Сала нельга, не прапусьцяць», — кажуць украінцы.
«Набадзяліся мы па белым сьвеце»
Уцекачы шыбуюць на аўтобус, едуць на Пшэмысьль, каб адтуль адправіцца літаральна па ўсім сьвеце. Многія застаюцца ў Польшчы. Але ёсьць тыя, хто едзе ў Францыю, Нямеччыну, Вялікую Брытанію.
Іншыя — вяртаюцца з чужых краёў. Часам расчараваныя. Некаторых заеў сум па Радзіме.
«Набадзялася я па белым сьвеце. Так хачу дахаты, ва Ўкраіну! З малой было цяжка — тут і зубы палезьлі, і хваробы ўсялякія. Мой муж — вайсковец. Сказаў, што ў Кіеў я магу вярнуцца, там цяпер бясьпечна. Хутчэй бы дахаты, там жа ўсё сваё! Тут, як бы добра ні прымалі, — чужына», — тлумачыць маладая маці.
«У Нямеччыне ўсё складана. Па-першае — мова. Па-другое — бюракратыя. Каб дабіцца якой дапамогі — трэба даведка, на якую яшчэ тры даведкі. Дый з самімі немцамі нялёгка — такі яны народ», — кажа ўкраінка, якая вяртаецца дахаты.
Пара сталага веку шукае транспарт да Львова. На цягнік ужо няма квіткоў. Хочуць ехаць на памежны пераход, пераходзіць мяжу пешкі. Тым часам цямнее. «Можа, ня едзьце цяпер на памежны пераход? Пакуль мяжу пяройдзеце — там у Львове камэнданцкая гадзіна пачнецца», — прапаноўваю ім. Жанчына пагаджаецца, мужчына аж кіпіць: «Нам тэрмінова трэба дахаты! Хоць пешшу, хоць як! Тэрмінова! Ну як вы не разумееце? Мы ж пяройдзем мяжу — а там Украіна!». Ён вымаўляе назву сваёй краіны з такой лагоднай інтанацыяй, нібы там рай на зямлі.
«Вы, чорныя, спачатку вошай выведзіце, тады на Нямеччыну едзьце!»
На вакзале шмат цыганоў, якія ратуюцца ад вайны. Іх «неадназначна» трактуюць як палякі, так і ўкраінцы. Некаторыя абураюцца: «Адкуль тут столькі цыганоў? Мы з цыганамі не паедзем. Мы ня будзем зь імі жыць, мы ня будзем зь імі на вакзале сядзець». Іх неахвотна прымаюць у цэнтры для ўцекачоў. Супрацоўнікі вакзалу таксама часам незадаволеныя. «Перакладзіце ім, што яны ня могуць тут сядзець увесь час», — просяць мяне. Але куды ім падзецца?
Частка едзе на Чэхію, Нямеччыну. Але і там іх прымаюць, мякка кажучы, неахвотна.
Украінкі (каторыя не смуглявыя, зь «белымі» тварамі) усчалі канфлікт з сваімі ж суграмадзянамі (са смуглявымі тварамі) на падыходзе да эвакуацыйнага цягніка на нямецкі Гановэр. «Куды вы лезеце, чорныя! Мы з вамі не паедзем! Вы спачатку вошай выведзіце, потым паедзеце!» — крычаць яны на цыганак. «Ты сама з вошамі, няма ў нас вошай!» — адгукаюцца тыя.
Дапамагаю данесьці рэчы да нямецкага цягніка сталай пары. Стары мае інваліднасьць, ледзьве ідзе. Немец-праваднік праводзіць нас у апошні вагон, дапамагае ўладкавацца ў купэ. Ня ўсім так шчасьціць. У другі вагон літаральна «напхалі» цыганоў. Жанчыны з роспаччу крычаць мне: «Дапамажыце нам як-небудзь! Нас тут пятнаццаць чалавек у калідоры на падлозе, у нас дзеці малыя, як мы будзем ехаць пятнаццаць гадзін да Гановэра?!». Тлумачу праблему правадніку, ён і слухаць ня хоча, толькі адказвае: «Момант, момант» і кудысьці ўцякае.
«Чаму да нас такое стаўленьне? Мы таксама хочам ехаць!»
Ля апошняга вагона стаіць сям’я з шасьці чалавек «цыганскай нацыянальнасьці». Мужчына голасна абураецца: «Патлумач мне, што адбываецца? Гэты немец ссадзіў нас зь першага вагона, прывёў у апошні, але не пасадзіў, сказаў тут чакаць, сам зьбег! Чаму да нас такое стаўленьне? Мы таксама хочам ехаць!». Іду па правадніка, тлумачу сытуацыю, той і слухаць ня хоча, сыходзіць. Больш за тое — зь іншага вагона прыводзіць «белых» людзей, акурат шэсьць чалавек, і спакойна ўладкоўвае на месцы, якія раней абяцаў цыганам. «Ты бачыш, што ён творыць? За што ён так з намі? Я яго ці паб’ю зараз, ці заб’ю, гэтага немца, і сяду тут у польскую турму», — крычыць мужчына. Цягнік рыхтуецца да адпраўкі, цыганы клянуць праваднікоў і неяк уціскваюцца ў тамбур.
Ля іншага вагона стаяць яшчэ чалавек дзесяць разгубленых цыганоў. Выхопліваю вачыма хлопчыка з інваліднасьцю. Вырашаю пабарукацца зь немцам-правадніком, які садзіў людзей з інваліднасьцю на асобныя месцы. Вяду хлопчыка (а за ім ідуць шматлікія сваякі) да правадніка. Тлумачу, што хлопчык мае інваліднасьць. Немец вядзе яго ў вагон. За хлопчыкам я цішком запрашаю ісьці ўсю ягоную радню. Задаволеная сваёй тактычнай хітрасьцю. Але немца цяжка перамагчы. Ён усё-ткі выводзіць радню на пэрон, з хлопчыкам пакідае толькі маці. Угаворваю немца пусьціць хоць брата яшчэ ў суправаджэньне.
«Мы ехалі з Кіева са сьлязьмі на вачах»
Цягнік на Гановэр паехаў. Ідзём сустракаць кіеўскі. «Дзе вакзал? Дзе другі пэрон? Дзе памяняць грошы? Дзе можна ўзяць вазок для інваліда? Дзе тут паесьці?» — пасыпаліся, як зь меха, пытаньні.
І ў тых, хто вяртаецца, і ў тых, хто прыехаў, — цяжкія торбы. Валянтэры цягаюць іх дзясяткамі за дзень з пэрона на вакзал і назад.
Дзеці, цяжарныя, людзі з інваліднасьцю, сабакі, каты ў пераносках, сотні чамаданаў. За дзень усё мільгае ў вачах. Ноччу здаецца, што недзе побач стукаюць коламі цягнікі, стукаюць колы ад чамаданаў па вакзальнай плітцы.
Часам на вакзале можна сустрэць людзей у жалобе. Едуць хаваць блізкіх ва Ўкраіну. Вакзал — месца канцэнтрацыі чалавечых гісторый і гора.
«Перакладзіце, калі ласка, супрацоўнікам вакзалу і валянтэрам, што я прыехала з Украіны. Раней сюды прыехалі мае дзеці, і іх так сустрэлі тут добра, што я бязьмежна ўдзячная палякам», — просіць адна жанчына.
Палякі радасна ўсьміхаюцца ў адказ. Мне яны кажуць, што калі б вайна прыйшла ў Польшчу і давялося б уцякаць некуды палякам, то «наўрад ці іншыя суседзі паставіліся б так добра да нас».
Сустрэла сям’ю беларусаў. Іх «выкінулі» з Украіны і не далі від на жыхарства. Бо маюць беларускія пашпарты. Абавязалі на працягу дзесяці дзён пакінуць краіну.
«Мы ехалі з Кіева сюды і проста плакалі. Бо мы прыжыліся ў Кіеве, любілі Ўкраіну, мелі там працу, дапамагалі войску! Зь Беларусі ўцяклі ад турмы, цяпер з Украіны нас вытурылі», — расказалі яны.
Мой напарнік па валянтэрстве — таксама беларус. Яго таксама «выкінулі» з Украіны. Цяпер ён валянтэрыць тут, на Пшэмысьлі. Шкадуе, што стаў «непажаданай» асобай ва Ўкраіне, бо яму яшчэ і забаранілі ўезд туды. Але не крыўдуе ні на кога.
Такое жыцьцё ў розных, часам вар’яцкіх, ягоных праявах.
Думкі, выказаныя ў блогах, перадаюць погляды саміх аўтараў і не абавязкова адлюстроўваюць пазыцыю рэдакцыі.
