Пра сорам
Уласна, тады, у 2020-м, з Макея гэтая вайна і пачалася так і там, дзе яна пачалася — з падрыхтоўкі пляцдарму, прыдатнага для нападу на Ўкраіну. Ніякага іншага сэнсу ў словах і дзеяньнях Макея не было і не магло быць.
Бо грамадзянская супольнасьць — гэта і ёсьць беларускі народ у тым гучаньні, у якім ён, паводле Канстытуцыі, зьяўляецца крыніцай улады. Фактычна Макей калі ня зьнішчыў, дык паралізаваў беларускі народ, адкінуў яго ад удзелу ў палітычных працэсах на сваёй зямлі.
Слова мае сілу. І колькі б ні было заклікаў не называць гэтую ўладу беларускай, — называлі. Недзяржаўныя СМІ, пакуль існавалі, грашылі гэтым дысанансам («Беларусь прыгразіла NATO»!) на працягу амаль 30 гадоў. А што як называецца, так і адбываецца, прынамсі так успрымаецца. І вось ужо замежныя СМІ кажуць, што «Беларусь стала саўдзельніцай расейскай агрэсіі. Беларусь — агрэсар». Вы быццам бы кажаце: раней гэтая ўлада была беларускай, а цяпер стала акупацыйнай. (Хоць сама яна ні разу, ні на каліва не зьмянілася; ні разу, ні на каліва не была беларускай; ні разу, ні на каліва ня дбала пра Беларусь як такую.) І таму — прабачце нас, украінцы, мы пад акупацыяй. Нам сорамна.
Гэтаксама, як сорамна пратэстоўцам у Расеі, бо мы ж разам, праўда? Але ёсьць нюанс.
Расейцам сорамна за вялікую Расею. Антон Долін так і напісаў, пакідаючы яе, што яму сорамна заставацца ў краіне-агрэсарцы. Заўважце, аніводзін беларускі ўцякач не назваў такой прычыны сваіх уцёкаў, такога матыву. Уцёкі ад уласнага сораму. І тут вялікая сьветапоглядная розьніца. Расейцу сорамна за паводзіны сваёй вялікай Радзімы, як за свае. Ён адчувае сябе саўдзельнікам. Беларусу за радзіму (за Беларусь як такую) ня сорамна, наадварот. Яму сорамна бачыць і ўсьведамляць подласьць, зь якой ён ніякім чынам сябе не атаясамлівае. Звычайная рэакцыя прыстойнага чалавека з сэрцам. Ён не пачуваецца саўдзельнікам. Ён спрабуе разабрацца ў сабе, хоць насамрэч гэты працэс — аб’ектыўны распад закарэлай ідэалягемы пра «мы адзін народ». Мы не адзін народ. І ў нас розныя матывы сораму, і сам сорам розны. І, натуральна, у гэтай вайне мы былі, ёсьць і будзем разам з украінцамі.
У 2018-м пра сваё «саўдзельніцтва» з нагоды галадоўкі рэжысэра Сянцова выказаўся расейскі пісьменьнік Дзьмітры Быкаў. Мне тады ў ягоным самабічаваньні ўбачылася нават пэўная асалода, нешта такое зусім ужо дастаеўскае. А яшчэ — ВасільБыкаўскае — пра Рыбака, які ад сораму спрабуе павесіцца ў прыбіральні. Але Рыбак сапраўды саўдзельнік і нават удзельнік злачынства. З чаго б гэта Дзьмітрыю Быкаву адчуваць сябе Рыбаком, перажываць рыбакоўскі сорам?
Але — помніце? — што як называецца, так і адбываецца. Калі ж не выходзіць у мэтафізычную расейскую смугу зь яснае рэальнасьці, дык кожнаму зразумела, што Дзьмітры Быкаў ніякі не саўдзельнік. Як і Антон Долін. Ужо сваімі выказваньнямі яны дэкляруюць ня тое, што яны па сутнасьці дэкляруюць (пратэст), а нейкі невядома адкуль падхоплены «грёбаный стыд», для якога, на здаровы розум, ніякіх падставаў няма. Чалавеку будзь якой нацыі ўласьціва вагацца, але гэтае ваганьне ня з чорнага ў белае і наадварот (салжаніцынская традыцыя). Гэтае ваганьне ў сучасным сьвеце сфармуляваў яшчэ адзін расейскі, але нярускі пісьменьнік (сын абхазкі і пэрса — тут гэта важна) Фазіль Іскандэр:
«Чалавек павінен быць прыстойным, гэта магчыма ў хоць якіх умовах пры хоць якой уладзе. Прыстойнасьць ня мае на ўвазе гераічнасьці, яна мае на ўвазе няўдзел у подласьці».
Дбаць пра сваю прыстойнасьць — з гледзішча іншых, нярускіх народаў, — важней, чым абслугоўваць свой беспрычынны сорам і любавацца сабою такім. Дбаць пра сваю прыстойнасьць — аснова традыцыйнага беларускага выхаваньня. Альбо скажам так: будзь чалавекам, а ўжо кім ты там будзеш пасьля, дзясятая справа. А калі за іх сорамна табе, дык паглядзі рэйтынгі Пуціна, паглядзі, як тлумачыць вайну патрыярх Кірыл, паслухай тэлепрапаганду, адчуй сорам ад гэтага ўсяго (не за сябе) і пераканайся, што ніхто там пра «быць чалавекам» і прыстойнасьць ня дбае і ніякага сораму не адчувае. Яны ўсе адплываюць ад нас кудысьці ў мора бесчалавечнасьці і глупства, як той «расейскі ваенны карабель», і ў нас няма ніякіх прычын, крый Божа, адплываць разам зь імі.
Трапна ў фэйсбуку акрэсьліў сваю пазыцыю калега Сяргей Шупа:
«Загадзя і наперад прабачаю ўсім украінцам — што б яны ні сказалі ці напісалі пра беларусаў. Слава Україні! Жыве Беларусь!».
Героям слава!
Думкі, выказаныя ў блогах, перадаюць погляды саміх аўтараў і не абавязкова адлюстроўваюць пазыцыю рэдакцыі.
Вайна Расеі супраць Украіны
- А 5-й гадзіне раніцы 24 лютага 2022 году кіраўнік Расеі Ўладзімір Пуцін заявіў пра пачатак ваеннай апэрацыі супраць Украіны на Данбасе па просьбе груповак «ДНР» і «ЛНР». 21 лютага падчас тэлезвароту да расейцаў Пуцін назваў так званыя «ДНР» і «ЛНР» незалежнымі дзяржавамі ў межах абласьцей. 22 лютага Савет Фэдэрацыі ратыфікаваў гэтае рашэньне.
- Расейскія войскі атакавалі ў тым ліку з тэрыторыі Беларусі, выкарыстоўваючы лётнішчы, базы і дарогі. Прадстаўнікі рэжыму Лукашэнкі апраўдваюць вайну, яго праціўнікі лічаць тэрыторыю Беларусі акупаванай, многія заклікаюць да супраціву расейскім захопнікам.
- Насуперак заявам Пуціна пра атакі выключна на вайсковыя аб'екты, расейцы бамбяць школы, дзіцячыя садкі і жылыя кварталы ўкраінскіх гарадоў.
- 2 красавіка 2022 году, пасьля вызваленьня гораду Буча пад Кіевам, фотакарэспандэнты апублікавалі дзясяткі фотаздымкаў, на якіх відаць сотні нябожчыкаў, ахвяр масавых забойстваў, учыненых расейскімі войскамі. Многія пахаваныя ў стыхійных брацкіх магілах. Вялікія разбурэньні прынесла расейская акупацыя і Барадзянцы.
- З 24 лютага Расея захапіла толькі адзін абласны цэнтар — Херсон. Расейскія войскі адступілі зь яго і з правабярэжнай часткі Херсонскай вобласьці ў лістападзе 2022 году. Горад быў акупаваны расейскімі войскамі ў першыя дні вайны фактычна без баёў. Увосень 2022 году ўкраінскія войскі правялі маштабны контранаступ, у выніку якога расейскія сілы пакінулі большасьць сваіх пазыцый у Харкаўскай вобласьці.
- Нягледзячы на першапачатковыя заявы Пуціна пра тое, што акупацыя ўкраінскіх тэрыторыяў не ўваходзіць у пляны ўварваньня, 30 верасьня 2022 году была абвешчана анэксія чатырох вобласьцяў Украіны (Данецкай, Запароскай, Луганскай і Херсонскай), у тым ліку і тэрыторыяў, якія Расея не кантралявала.
- 21 верасьня 2022 году Пуцін заявіў пра мабілізацыю ў Расеі. Пасьля гэтай заявы тысячы расейцаў накіраваліся на памежныя пункты і пачалі выяжджаць у Грузію, Казахстан, Армэнію, Манголію, Фінляндыю і іншыя краіны. У самой Расеі праціўнікі вайны падпалілі некалькі вайсковых камісарыятаў.
- У 2023 годзе Лукашэнка і Пуцін заявілі пра разьмяшчэньне ў Беларусі расейскай ядзернай зброі. 13 чэрвеня Лукашэнка сказаў, што частка ядзернай зброі ўжо дастаўлена з РФ у Беларусь. 16 чэрвеня Пуцін таксама заявіў, што першыя ядзерныя зарады ўжо дастаўленыя на тэрыторыю Беларусі, а астатнюю частку перамесьцяць «да канца лета або да канца году».
- 3 верасьня ўкраінскі брыгадны генэрал Аляксандар Тарнаўскі заявіў, што Ўзброеныя сілы Ўкраіны прарвалі першую лінію абароны на запароскім кірунку, на якую расейцы выдаткавалі больш за ўсё рэсурсаў.
- У канцы 2023 і на пачатку 2024 расейцы працягвалі масавыя абстрэлы ўкраінскіх гарадоў: Дніпры, Кіеве, Харкаве, Адэсе і іншых месцах дзясяткі людзей загінулі і атрымалі раненьні. Украінскі бок у адказ абстрэльваў расейскі Белгарад, некалькі чалавек загінулі. Узброеныя сілы дзьвюх краін рэгулярна атакуюць падкантрольныя адна адной тэрыторыі бесьпілётнікамі.
- Агулам з пачатку 2024 году ўкраінскія дроны пашкодзілі 18 расейскіх НПЗ, што прывяло да скарачэньня вытворчасьці амаль на 14%. У сакавіку былі атакаваныя такія абʼекты, як Разанскі НПЗ «Раснафты» і завод «Лукойла» ў Кстове ў Ніжагародскай вобласьці. Абодва ўваходзяць у топ-10 найбуйнейшых НПЗ Расеі і забясьпечваюць бэнзінам Маскву.
- 6 жніўня 2024 году Ўкраіна пачала апэрацыю ў Курскай вобласьці. 19 жніўня прэзыдэнт Украіны Ўладзімір Зяленскі заявіў, што пад кантролем Украіны ў ходзе апэрацыі Ўзброеных сілаў Украіны знаходзяцца 92 паселішчы Курскай вобласьці Расеі. Галоўнакамандуючы Ўзброенымі сіламі Ўкраіны Аляксандар Сырскі ўдакладніў, што такіх населеных пунктаў 82. Улады Ўкраіны заявілі пра стварэньне ваенных камэндатураў і арганізацыі перадачы «гуманітарнай дапамогі ў населеныя пункты, якія знаходзяцца пад кантролем Украіны». Экспэрты Інстытуту вывучэньня вайны, прааналізаваўшы заявы і відэаматэрыялы з геалякацыяй, выказалі меркаваньне, што Ўкраіна кантралюе ў Курскай вобласьці ня ўсю тэрыторыю ў заяўленых межах прасоўваньня.
- 16-18 жніўня ўкраінскія сілы падарвалі тры масты, якія мелі стратэгічнае значэньне для матэрыяльна-тэхнічнага забесьпячэньня групоўкі расейскіх войскаў ва Ўкраіне і вайсковай авіяцыі, якая базуецца ў Курскай вобласьці.
- Незалежная праверка інфармацыі пра ваенныя дзеяньні, якую даюць афіцыйныя асобы розных бакоў, не заўсёды магчымая.
