Лінкі ўнівэрсальнага доступу

Чаму расейцы ладнай часткай ухваляюць вайну, а беларусы — не? Аналіз палітоляга


Беларускія дэсантнікі на рэпэтыцыі параду да Дня Рэспублікі, 1 ліпеня 2019
Беларускія дэсантнікі на рэпэтыцыі параду да Дня Рэспублікі, 1 ліпеня 2019

Чаму расейцы значнай ці пераважнай часткай падтрымліваюць напад на Ўкраіну? Як беларусы ставяцца да вайны з Украінай і да ўдзелу ў ёй беларускіх вайскоўцаў? Ці адказныя звычайныя беларусы і расейцы за напад на Ўкраіну?

На гэтыя пытаньні Юрыя Дракахруста на канале Свабода Premium адказвае акадэмічны дырэктар Беларускага інстытуту стратэгічных дасьледаваньняў Пётр Рудкоўскі.

Рудкоўскі

Пётр Рудкоўскі
Пётр Рудкоўскі
  • Як мінімум тры апытаньні грамадзкай думкі ў Расеі былі праведзеныя з моманту агрэсіі супраць Украіны. Падтрымка вайны вар’юецца ў залежнасьці ад апытаньня ад 59% да 70%.
  • Праціўнікаў — паміж 22% і 34%. Сярод маладых расейцаў (да 30 гадоў) колькасьць праціўнікаў вайны сягае 50%.
  • Прычына такой вялікай колькасьці прыхільнікаў агрэсіі — у інфармацыйным узьдзеяньні. Расейская прапаганда кажа пра амаль бяскроўную апэрацыю «абяззбройваньня варожай дзяржавы», пра «гарантаваньне бясьпекі Расеі ад NATO».
  • Незалежныя СМІ Расеі зазналі ціск і перасьлед, на іх вешаюць цэтлік «замежнага агента». Гэта зьмяншае іх аўдыторыі і ўзмацняе ўзьдзеяньне прапаганды. Аднак я лічу, што гэтае прапагандысцкае ўзьдзеяньне кароткачасовае.
  • Я ня зводжу ўсё да ўплыву прапаганды. Але невядома, ці быў бы такім вынік, калі б была канкурэнцыя з боку незалежных СМІ ў Расеі, калі б незалежныя СМІ не падаўляліся.
  • Але прапаганда кладзецца на пэўны культурны і сьветапоглядны грунт. Адпаведныя перадумовы для эфэктыўнасьці прапаганды ёсьць.
  • Расейцам цяжка прымерыць на сябе ролю агрэсара, атаясаміць сябе з нацысцкімі агрэсарамі, якія таксама бамбавалі Кіеў. Гэта псыхалягічна немагчыма для большай часткі грамадзтва. Ды гэта і непатрэбна. Дастаткова таго, каб значная частка расейцаў усьвядоміла трагедыю мноства ўкраінскіх семʼяў, зь якімі ў расейцаў былі і ёсьць шчыльныя сувязі, у тым ліку і сямейныя.
  • Не выпадае чакаць, што расейскае грамадзтва перажыве пакаяньне, як гэта было зь нямецкім грамадзтвам пасьля Другой сусьветнай вайны. Але можа прыйсьці адчуваньне, што адбылося нешта анамальнае, ненармальнае. І зьмена стаўленьня хутчэй за ўсё будзе адбывацца праз прамежкавыя формы стаўленьня, кшталту «абодва бакі вінаватыя».
  • Стаўленьне беларускага грамадзтва да вайны можна вызначыць і без сацыялягічных апытаньняў. У ім заўсёды было вельмі моцнае непрыняцьцё вайны. Але можна ўявіць сабе сытуацыю, што Лукашэнка здасца і дазволіць ня толькі выкарыстоўваць беларускую тэрыторыю для нападу, але і пашле беларускае войска ваяваць. Калі ён гэта зробіць, ён паспрабуе пераканаць беларусаў, што на нас напалі.
  • Украінцам цяпер не да тонкасьцяў, што ёсьць дыктатар Лукашэнка і ёсьць асобна ад яго беларусы. Гэта балюча, але гэта так. Украінцы ўспрымаюць гэта так, што Беларусь іх атакуе.
  • Прыйдзе ўсьведамленьне, што Беларусь была ўцягнутая ў вайну, што яна на зло беларускаму народу. І найперш гэтае ўсьведамленьне можа прыйсьці праз вайскоўцаў, якія будуць лепш разумець сытуацыю.
  • Віна беларусаў перад украінцамі, калі яна тут і ёсьць, то яна няроўная. Яе можна бачыць у тым, што дапусьцілі, што дазвалялі існаваць дыктатуры, што трэба было яшчэ з 90-х гадоў мацней зь ёй змагацца. Тое, што адбываецца спрашчэньне, зьвядзеньне да формулы «Беларусь — хаўрусьнік агрэсара» ці нават «Беларусь- агрэсар» — гэта непазьбежна. З улікам таго, што ўкраінцы церпяць нашмат больш, варта ўзяць на сябе гэты, магчыма несправядлівы цэтлік.
  • Вілі Брандт устаў на калені ў Варшаве, выбачаючыся за віну ўсіх немцаў за агрэсію. Магчыма, і нам варта будзе зрабіць нешта падобнае, ня лічачы, колькі там нашай віны было. Варта добраахвотна ўзяць на сябе гэтую адказнасьць, каб у будучыні больш энэргічна змагацца супраць дыктатураў і патэнцыйных агрэсараў.

Напад Расеі на Ўкраіну

  • А 5-й гадзіне раніцы 24 лютага 2022 году кіраўнік Расеі Ўладзімір Пуцін заявіў пра пачатак ваеннай апэрацыі супраць Украіны на Данбасе па просьбе груповак «ДНР» і «ЛНР». 21 лютага падчас тэлезвароту да расейцаў Пуцін назваў так званыя «ДНР» і «ЛНР» незалежнымі дзяржавамі ў межах абласьцей. 22 лютага Савет Фэдэрацыі ратыфікаваў гэтае рашэньне.
  • Расейскія войскі атакавалі ў тым ліку з тэрыторыі Беларусі, выкарыстоўваючы лётнішчы, базы і дарогі. Прадстаўнікі рэжыму Лукашэнкі апраўдваюць вайну, яго праціўнікі лічаць тэрыторыю Беларусі акупаванай, многія заклікаюць да супраціву расейскім захопнікам. Насуперак заявам Пуціна пра атакі выключна на вайсковыя аб'екты, расейцы пачалі бамбаваць школы, дзіцячыя садкі і жылыя кварталы ўкраінскіх гарадоў.
  • 2 красавіка 2022 году, пасьля вызваленьня гораду Буча пад Кіевам, фотакарэспандэнты апублікавалі дзясяткі фотаздымкаў, на якіх відаць сотні нябожчыкаў, ахвяр масавых забойстваў, учыненых расейскімі войскамі. Многія пахаваныя ў стыхійных брацкіх магілах. Вялікія разбурэньні прынесла расейская акупацыя і Барадзянцы.
  • З 24 лютага Расея захапіла толькі адзін абласны цэнтар — Херсон. Расейскія войскі адступілі зь яго і з правабярэжнай часткі Херсонскай вобласьці ў лістападзе 2022 году. Горад быў акупаваны расейскімі войскамі ў першыя дні вайны фактычна без баёў. Увосень 2022 году ўкраінскія войскі правялі маштабны контранаступ, у выніку якога расейскія сілы пакінулі большасьць сваіх пазыцый у Харкаўскай вобласьці.
  • Нягледзячы на першапачатковыя заявы Пуціна пра тое, што акупацыя ўкраінскіх тэрыторыяў не ўваходзіць у пляны ўварваньня, 30 верасьня 2022 году была абвешчана анэксія чатырох вобласьцяў Украіны (Данецкай, Запароскай, Луганскай і Херсонскай), у тым ліку і тэрыторыяў, якія Расея не кантралявала.
  • 21 верасьня 2022 году Пуцін заявіў пра мабілізацыю ў Расеі. Пасьля гэтай заявы тысячы расейцаў накіраваліся на памежныя пункты і пачалі выяжджаць у Грузію, Казахстан, Армэнію, Манголію, Фінляндыю і іншыя краіны. У самой Расеі праціўнікі вайны падпалілі некалькі вайсковых камісарыятаў.
  • У 2023 годзе Лукашэнка і Пуцін заявілі пра разьмяшчэньне ў Беларусі расейскай ядзернай зброі. 13 чэрвеня Лукашэнка сказаў, што частка ядзернай зброі ўжо дастаўлена з РФ у Беларусь. 16 чэрвеня Пуцін таксама заявіў, што першыя ядзерныя зарады ўжо дастаўленыя на тэрыторыю Беларусі, а астатнюю частку перамесьцяць «да канца лета або да канца году».
  • 3 верасьня ўкраінскі брыгадны генэрал Аляксандар Тарнаўскі заявіў, што Ўзброеныя сілы Ўкраіны прарвалі першую лінію абароны на запароскім кірунку, на якую расейцы выдаткавалі больш за ўсё рэсурсаў.
  • У канцы 2023 і на пачатку 2024 расейцы працягвалі масавыя абстрэлы ўкраінскіх гарадоў: Дніпры, Кіеве, Харкаве, Адэсе і іншых месцах дзясяткі людзей загінулі і атрымалі раненьні. Украінскі бок у адказ абстрэльваў расейскі Белгарад, некалькі чалавек загінулі. Узброеныя сілы дзьвюх краін рэгулярна атакуюць падкантрольныя адна адной тэрыторыі бесьпілётнікамі.
  • Агулам з пачатку 2024 году ўкраінскія дроны пашкодзілі 18 расейскіх НПЗ, што прывяло да скарачэньня вытворчасьці амаль на 14%. У сакавіку былі атакаваныя такія абʼекты, як Разанскі НПЗ «Раснафты» і завод «Лукойла» ў Кстове ў Ніжагародскай вобласьці. Абодва ўваходзяць у топ-10 найбуйнейшых НПЗ Расеі і забясьпечваюць бэнзінам Маскву.
  • 6 жніўня 2024 году Ўкраіна пачала апэрацыю ў Курскай вобласьці. 19 жніўня прэзыдэнт Украіны Ўладзімір Зяленскі заявіў, што пад кантролем Украіны ў ходзе апэрацыі Ўзброеных сілаў Украіны знаходзяцца 92 паселішчы Курскай вобласьці Расеі. Галоўнакамандуючы Ўзброенымі сіламі Ўкраіны Аляксандар Сырскі ўдакладніў, што такіх населеных пунктаў 82. Улады Ўкраіны заявілі пра стварэньне ваенных камэндатураў і арганізацыі перадачы «гуманітарнай дапамогі ў населеныя пункты, якія знаходзяцца пад кантролем Украіны». Экспэрты Інстытуту вывучэньня вайны, прааналізаваўшы заявы і відэаматэрыялы з геалякацыяй, выказалі меркаваньне, што Ўкраіна кантралюе ў Курскай вобласьці ня ўсю тэрыторыю ў заяўленых межах прасоўваньня.
  • 16-18 жніўня ўкраінскія сілы падарвалі тры масты, якія мелі стратэгічнае значэньне для матэрыяльна-тэхнічнага забесьпячэньня групоўкі расейскіх войскаў ва Ўкраіне і вайсковай авіяцыі, якая базуецца ў Курскай вобласьці.
  • 17 лістапада Джо Байдэн зьняў абмежаваньні на нанясеньне ўдараў амэрыканскай дальнабойнай зброяй па тэрыторыі Расеі.
  • З прыходам да ўлады ў ЗША Дональда Трампа рэзка актывізавалася тэма магчымых мірных перамоваў. Прэзыдэнт ЗША абнавіў свае патрабаваньні да эўрапейскіх краінаў-сяброў NATO павялічваць выдаткі на абарону. Таксама палітык заявіў, што хоча, каб Украіна дала Злучаным Штатам кантроль за сваімі радовішчамі рэдказямельных выкапняў у абмен на фінансавую падтрымку яе ваенных дзеяньняў супраць Расеі.
  • У ноч на 14 лютага Расея бесьпілётнікам атакавала Чарнобыльскую АЭС, на саркафагу над разбураным у 1986-м пры чарнобыльскай катастрофе энэргаблёку пачаўся пажар, які ня могуць патушыць некалькі дзён.
  • 12 лютага 2025 Трамп пагутарыў па тэлефоне з Пуціным, і 18 лютага 2025 году ў Эр-Рыядзе (Саудаўская Арабія) пачалася двухбаковая сустрэча з удзелам дзяржаўнага сакратара ЗША Марка Рубіё і кіраўніка МЗС Расеі Сяргея Лаўрова. Украіна на перамовы не запрошаная. Перад гэтым у Мюнхэне (Нямеччына) і Парыжы (Францыя) адбыліся, адпаведна, канфэрэнцыя па бясьпецы і саміт вядучых краінаў ЭЗ, але на іх так і ня выпрацавалі пляну доўгатэрміновай падтрымкі Ўкраіны. Акрамя таго, Вугоршчына — сябра Эўразьвязу, NATO і пры гэтым ляяльная да Расеі — дыстанцыявалася ад абмеркаваньня далейшай вайсковай дапамогі Кіеву, абвінаваціўшы іншыя краіны ў падбухторваньні далейшай вайны.
  • Незалежная праверка інфармацыі пра ваенныя дзеяньні, якую даюць афіцыйныя асобы розных бакоў, не заўсёды магчымая.

Ігар Лосік Кацярына Андрэева Ірына Слаўнікава Марына Золатава
XS
SM
MD
LG