На гэтыя пытаньні Юрыя Дракахруста адказваюць дырэктар па дасьледаваньнях Цэнтру новых ідэяў, кіраўнік праграмы па Беларусі брытанскага Chatham House Рыгор Астапеня і палітычны аналітык Валер Карбалевіч.
Астапеня
- Людзі, якія аддаюць перавагу Бабарыку, гэта пераважна тыя, хто падтрымлівае пратэст.
- Характарыстыкі яго электарату падобныя да характарыстык прыхільнікаў пратэсту: гэта пераважна жыхары Менску і буйных гарадоў, яны часьцей маюць вышэйшую адукацыю, ім у большай ступені, чым апытаным у цэлым, уласьцівыя лібэральныя эканамічныя погляды, яны часьцей працуюць на прыватных прадпрыемствах.
- Гэта тое пакаленьне, якое прыходзіць, ужо прыйшло ў Беларусі.
- Гадоў 10 назад такога электарату было проста менш, чым ёсьць цяпер.
- Паводле апытаньняў, Бабарыка мае падтрымку і сярод абыякавых да палітыкі, і нават сярод прыхільнікаў Лукашэнкі.
- Частка «бастыёну Лукашэнкі» гатовая прагаласаваць за Бабарыку, калі б Лукашэнка сышоў з кіроўнай пасады.
- Ёсьць разуменьне, што з усіх палітыкаў, прынамсі, альтэрнатыўных, ён найлепш разумее, як працуе эканоміка.
- Ён успрымаецца як чалавек, які здольны кіраваць дзяржавай. Выбар на яго карысьць — гэта выбар ня толькі этычны, але і прагматычны.
- Як ні парадаксальна, на яго рэйтынг працуе і штучна створаны яму вобраз, што ён прамаскоўскі, газпрамаўскі.
- Для многіх гэта сьведчаньне таго, што ён можа дамаўляцца, можа дамаўляцца і з Захадам, і з Расеяй.
- Паводле нашых дасьледаваньняў, беларусы хочуць добрых адносін і з Захадам, і з Расеяй. А хто можа гэта гарантаваць? Той, хто здольны дамаўляцца і з аднымі, і з другімі.
- Калі Лукашэнка прыяжджаў у СІЗА КДБ, усім было зразумела, што ён прыяжджаў найперш да Бабарыкі.
- І прысуд у 14 гадоў зьняволеньня — гэта таксама своеасаблівае прызнаньне.
- У Бабарыкі даволі нізкі антырэйтынг — каля 20%, ён у яго ніжэйшы, чым у іншых апазыцыйных палітыкаў, нягледзячы на яго вельмі вялікую пазнавальнасьць.
- Варта сказаць, што ён не зрабіў вялікіх памылак.
- Трапіўшы ў турму, ён проста ня меў магчымасьці рабіць складаныя выбары, якія іншыя палітыкі, якія на волі, цяпер абавязаныя рабіць.
- Напрыклад, Бабарыку не давялося выказаць сваё стаўленьне да пытаньня эканамічных санкцыяў адносна Беларусі.
- Яму не давялося рабіць выбар паміж бел-чырвона-белым і чырвона-зялёным сьцягамі.
- Ён ніяк не дыскрэдытаваў свой вобраз палітыка, здольнага дамаўляцца, ён ні ў якіх звадах ня ўдзельнічаў.
- Часткова праз гэта ў яго нізкі антырэйтынг.
- Мы ўваходзім у вельмі цёмныя часы. І вобраз мужнага, моцнага чалавека можа ўспрымацца як той, хто, выйшаўшы з турмы, можа нешта зрабіць.
- Бабарыка мужнасьцю не саступае Статкевічу і Севярынцу.
- Ён мае шанец застацца буйным палітыкам, калібру прэзыдэнта ці прэм’ер-міністра.
- Пытаньне праграмы для пэўных мэтавых аўдыторыяў было вельмі важным.
- Для грамадзтва ў цэлым была важная проста магчымасьць уплываць, стварэньне сыстэмы, калі твой голас ня скрадуць.
- Але для мэтавых аўдыторыяў было і ёсьць важным, што ж будзе — выйграюць яны ці прайграюць у выніку палітычнай і эканамічнай трансфармацыі.
- Найперш гэта чыноўнікі. І Ігар Ляшчэня агучыў памкненьні гэтай аўдыторыі.
- Бізнэсоўцы ў некаторай ступені зьяўляюцца такой мэтавай групай, для якой пытаньне праграмы неабыякавае.
- Расея таксама зьяўляецца такой выразнай аўдыторыяй, якая хацела б пачуць, а што будзе, калі не Лукашэнка.
- Яны таксама не ў захапленьні ад Лукашэнкі, але яны ня маюць уяўленьня пра тое, што будзе пасьля яго.
- Таму яны прыходзяць да высновы — давайце пакінем Лукашэнку, ён больш ці менш вядомы.
- Так што значэньне праграмы вялікае. Але цяпер, як той казаў, не сэзон.
Карбалевіч
- Аляксандар Казулін, Павал Севярынец, Мікола Статкевіч ня мелі высокага рэйтынгу, калі іх пасадзілі ў турму.
- І турма ім рэйтынгу не дадала.
- Тады не было такой моцнай і маштабнай палітызацыі грамадзтва, якую мы назіралі і назіраем летась і сёлета.
- Бабарыка, калі яго арыштавалі, меў вялікі рэйтынг, і ён ішоў на падʼём.
- Грамадзтва тады шукала альтэрнатыву і знайшло яе ў яго асобе.
- Ён стварыў сабе вобраз эфэктыўнага мэнэджара, што цяжка сказаць пра прадстаўнікоў тытульнай апазыцыі, якія раней спрабавалі ўдзельнічаць у прэзыдэнцкіх выбарах.
- Мяркую, што нават прыхільнікі Лукашэнкі шчыра ня вераць у сапраўднасьць абвінавачаньняў, якія прадʼяўляліся Бабарыку.
- Усё пралічыць немагчыма — і ў палітыцы, і ў бізнэсе.
- Таго, што здарылася ў Беларусі летам 2020 году, ніхто не пралічваў, ніхто не прадказваў рэвалюцыйны выбух такой моцы.
- Бабарыка, калі ішоў на выбары, казаў, што разумее, у якой краіне ён жыве.
- Але ён спадзяваўся, што сытуацыя памянялася, што падтрымка Лукашэнкі ў грамадзтве рэзка зьменшылася, што зьявіўся запыт на альтэрнатыву.
- І тут ён не памыліўся.
- Ён спадзяваўся, што пры моцнай падтрымцы альтэрнатывы дзяржаўны апарат пачне вагацца, а грамадзтва стане субʼектам палітычнага працэсу.
- З апошнім ён не памыліўся, наконт дзяржапарату памыліўся.
- Ён не разьлічваў на тое, што будзе арыштаваны ледзь не адразу пасьля пачатку кампаніі.
- Ён разьлічваў на тое, што будзе як падчас папярэдніх прэзыдэнцкіх кампаніяў, калі моцных кандыдатаў дапускалі да выбараў.
- Лукашэнка рэзка зламаў звыклы сцэнар і нэўтралізаваў моцных кандыдатаў задоўга да галасаваньня.
- На гэта не разьлічвала і значная частка прыхільнікаў Бабарыкі, тыя, хто толькі летась прыйшлі ў палітыку. Для іх гэта таксама стала шокам.
- Летам 2020 году людзі абʼядналіся вакол альтэрнатыўных кандыдатаў не як увасабленьняў нейкіх праграмаў, а як вобразаў.
- Галоўны тэзіс быў — хто заўгодна, абы не Лукашэнка.
- У пратэставым руху абʼядналіся людзі з рознымі сьветапоглядамі, каштоўнасьцямі, геапалітычнымі арыентацыямі.
- І ў такіх умовах праграма была ня надта і патрэбная.
- Я ня думаю, што цяпер сытуацыя памянялася.
- Некаторыя, скажам, былы дыплямат Ігар Ляшчэня, кажуць, што трэба, каб апазыцыя сфармулявала, прапанавала праграму, прымальную для людзей, якія працуюць у дзяржапараце.
- У ранейшыя гады ў апазыцыі было шмат праграмаў, і яны былі някепскія.
- Але як гэта ўплывала на грамадзтва? Ніяк. Мала хто на іх зьвяртаў увагу.
- Калі зараз нейкая новая праграма зьявіцца, то наўрад ці яна будзе цудадзейным сродкам перацягваньня на бок апанэнтаў рэжыму людзей дзяржапарату.
Што было раней
- 6 ліпеня Вярхоўны суд агучыў вырак палітвязьню, экс-старшыні «Белгазпрамбанку» Віктару Бабарыку — 14 год зьняволеньня. Суд прызнаў яго вінаватым у атрыманьні хабару ў асабліва буйным памеры (ч. 3 арт. 430 КК) і ў легалізацыі сродкаў, атрыманых злачынным шляхам (ч. 2 арт. 235 КК).
- Віктар Бабарыка мае выплаціць штраф у памеры 5 тысяч базавых велічынь — 145 тысяч рублёў. Паколькі вырак вынес суд найвышэйшай інстанцыі, Бабарыка ня мае права абскардзіць прысуд.
- Паводле чатырох апытаньняў, якія правёў у Беларусі брытанскі дасьледны цэнтар Chatham House зь верасьня 2020 году па красавік 2021 году, Віктар Бабарыка — самы папулярны кандыдат у прэзыдэнты сярод гарадзкіх жыхароў Беларусі.
- Паводле красавіцкага 2021 году апытаньня Chatham House, 34% рэспандэнтаў лічаць, што Віктар Бабарыка быў бы годным прэзыдэнтам, 25% — найбольш годным.
