У 28-гадовага дызайнэра з Магілёва Сяргея Пехцерава незвычайнае хобі — актывізм. У свой вольны час ён працуе над тым, каб у горадзе жылося камфортней.
Сьцісла пра Сяргея Пехцерава
Нарадзіўся ў Магілёве. Скончыў фізыка-матэматычны факультэт Магілёўскага ўнівэрсытэту імя Куляшова. Жанаты. Працуе дызайнэрам, супрацоўнічае з замежнымі кампаніямі. Індывідуальны прадпрымальнік. Стварыў на Youtube і ў Telegram каналы пад назвай Losque, дзе абмяркоўваюцца праблемы Магілёва. Распрацаваў сыстэму маніторынгу забруджанасьці паветра і паказаў гарвыканкаму, дзе той памыліўся, прымаючы пастанову аб парадку правядзеньня грамадзянамі масавых мерапрыемстваў.
«Выпраўленьне памылак спрыяе руху наперад»
Пехцераў захапіўся актывізмам у 2016 годзе, калі дапамагаў арганізаваць першую магілёўскую канфэрэнцыю TEDxMahilyow. Зь цягам часу ўсё болей уцягваўся ў грамадзкую дзейнасьць. Цяпер аддае ёй 20–30 гадзін у месяц.
«Адносна свабоднага часу — гэта шмат. А для вырашэньня праблемаў, якія ёсьць у горадзе, — замала», — кажа ён.
Пехцераў кажа, што «бярэцца за вырашэньне тых праблемаў, дзе мінімум бюракратыі, меней стасункаў зь іншымі людзьмі і ёсьць магчымасьць аднаасобна праявіць сябе».
Мэту сваіх дзеяньняў бачыць у прасоўваньні ідэй, якія робяць жыцьцё камфортным.
Паводле суразмоўцы, яго прафэсійны занятак патрабуе ўвесь час шукаць выйсьця з складаных сытуацый, і гэта блізка яму як творцу. Пехцераў кажа, што за апошнія 10 гадоў тройчы «мяняў вэктар свайго разьвіцьця», бо таго патрабаваў час. Цяперашнюю сваю прафэсію асвоіў «мэтадам спробаў і памылак з дапамогаю інтэрнэту». Лічыць, што выпраўленьне памылак спрыяе руху наперад.
«У дызайнэраў працуюць абедзьве часткі мозгу, бо трэба шукаць разьвязаньня задач і з тэхнічнага, і з крэатыўнага гледзішча, — тлумачыць ён. — Так і з актывізмам. Ён патрабуе новых падыходаў, каб захапіць іншых сваёй ідэяй».
«Датчык Пехцерава»
У 2019 годзе Сяргей Пехцераў зь сябрамі распрацаваў праект Pavetra.online, каб сабраць зьвесткі пра ўзровень забруджанасьці магілёўскага паветра. Сыстэма, якую прыдумала каманда Пехцерава, вымярае ў атмасфэры канцэнтрацыю дробных часьцінак і зьбірае дадзеныя з розных месцаў на адзін сэрвэр. Ідэя зьявілася пасьля выкіду сажы прадпрыемствам «Омск Карбон» у лістападзе 2018 году.
Паводле распрацоўшчыкаў, сыстэма паказвае ўзровень забруджанасьці паветра пылам у розных месцах гораду, і людзі могуць улічваць гэта, выбіраючы маршрут перасоўваньня. Зьвесткі абнаўляюцца кожныя 20 хвілін.
Праект Pavetra.online удзельнічаў у конкурсе Socialweekend і выйшаў у фінал, але фінансаваньня не атрымаў. Тым ня менш сыстэма працуе. У ёй задзейнічана 7 прыстасаваньняў, расстаўленых па спальных раёнах у Магілёве. Пехцераў запрашае далучацца ўсіх ахвотных: трэба за свае грошы купіць дэталі (кошт аднаго прыстасаваньня — 25 даляраў), сабраць датчык і падключыць да сыстэмы. Чым больш удзельнікаў, кажа Пехцераў, тым лепш будзе горад ахоплены экалягічным маніторынгам.
Па словах Пехцерава, улада на праект не адрэагавала, а «кіраўніцтва асобных хімічных прадпрыемстваў» паставілася да яго з насьцярогай.
«Мы ніколі не заяўлялі, што імкнёмся закрыць нейкае прадпрыемства, — згадвае рэакцыю „апанэнтаў“ Пехцераў. — Яны ганілі ды абражалі нас у інтэрнэце. Выставілі ў ютубе зьняважлівы ролік. Давялося скардзіцца, і яго заблякавалі».
«Улада ўспрымае грамадзкую актыўнасьць стэрэатыпна»
У 2020 годзе Сяргей Пехцераў знайшоў памылку ў пастанове гарвыканкаму, якая рэглямэнтуе правядзеньне масавых мерапрыемстваў. У Магілёве дазволена зьбірацца толькі ў адным месцы — на стадыёне, што на вуліцы Чалюскінцаў. Гэта 15 хвілін ад цэнтру грамадзкім транспартам.
Пехцераў выявіў, што стадыён менш як за 100 мэтраў ад паліклінікі, а гэта парушэньне закону «Аб масавых мерапрыемствах». Актывіст прапанаваў тры альтэрнатыўныя пляцоўкі ў цэнтры гораду, склаў пэтыцыю і чакае на яе адказу. На ягоную думку, калі пляцовак для масавых мерапрыемстваў будзе больш, гэта дасьць гарвыканкаму дадатковыя каналы зваротнай сувязі з насельніцтвам, асабліва з грамадзка актыўнай яго часткай.
«За чыноўнікаў я зрабіў працу. Ім трэба проста цяпер прыняць новую пастанову з улікам майго аналізу. Я даю шанец уладам праявіць сябе з добрага боку і пайсьці насустрач грамадзтву», — кажа ён.
Паводле Сяргея Пехцерава, беларускія ўлады ўспрымаюць незалежную ад іх грамадзкую актыўнасьць стэрэатыпна. Чыноўнікам складана правесьці мяжу «паміж актывізмам і апазыцыйнай палітычнай дзейнасьцю», таму яны зь недаверам ставіцца да такіх актывістаў, як Сяргей.
«Прыярытэт зьмяніўся: грамадзка актыўныя беларусы хочуць зрабіць добра, не мяняючы ўлады»
Сяргей Пехцераў лічыць, што беларусы пакуль назапашваюць досьвед грамадзкай актыўнасьці і прыходзяць да разуменьня: перамены надыдуць, калі актыўных будзе больш. Хоць і цяпер ужо, кажа, у актывізм уцягнута нямала людзей. Спасылаецца на статыстыку конкурсу Socialweekend, на якім штогод з 400 праектаў адбіраюць 50 найлепшых. Летась у фінале 13 праектаў атрымалі сама менш па 2 тысячы рублёў, а некаторыя па 8 тысяч. Той леташні конкурс быў па ліку 15-ты.
«Раней усе дзеяньні былі скіраваныя найперш на зьмену ўлады і ўжо потым на тое, каб зрабіць добра. Цяпер прыярытэт зьмяніўся: грамадзка актыўныя беларусы хочуць зрабіць добра, не мяняючы ўлады», — кажа актывіст.
Ён прыводзіць прыклад: за апошні год адзначылася адукацыйнымі і асьветніцкімі праграмамі ініцыятыва «Новыя рэгіёны», якая гуртуе ў Магілёве супольнасьць ЛГБТ+. Паводле яго, дзейнасьць ініцыятывы трымаецца на энтузіязьме. Свае лекцыі «Новыя рэгіёны» ладзяць бясплатна, а культуру самавызначэньня прасоўваюць сваімі сіламі.
Ён кажа, што шмат каму ў Магілёве падабаюцца адукацыйныя праграмы праваабаронцаў зь мясцовага аддзяленьня цэнтру «Вясна». На апошнюю імпрэзу, прысьвечаную экстрэмізму, у невялікі вясноўскі офіс прыйшло больш за 30 чалавек.
Суразмоўца прызнае: большасьць беларусаў не знаёмыя з паняцьцем «актывізм». Вялікі пласт насельніцтва заклапочаны тым, «як пракарміць сем’і».
«Хуткай зьмены ладу чакаць ня варта»
Народжаны ў год абвяшчэньня незалежнасьці Беларусі, Сяргей Пехцераў не ўяўляе, як яго радзіма можа існаваць у складзе іншай дзяржавы. Для яго «Беларусь — эўрапейская краіна, а магчымасьці інтэрнэту дазваляюць яе грамадзянам свабодна абменьвацца з суседзямі ведамі і досьведам, як рабіць жыцьцё лепшым».
Пра Аляксандра Лукашэнку, на час прэзыдэнцтва якога прыпала станаўленьне актывіста, кажа: «Акрамя радзімы, у мяне зь ім нічога агульнага няма».
Пехцераў лічыць, што ўплыў цяперашняга кіраўніка дзяржавы на беларусаў менее, бо ад яго «нечага новага ўжо не чакаюць», аднак калі яго ня стане, то «палітычнае жыцьцё ня хутка зьменіцца».
«Ён выбудаваў трывалую сыстэму намэнклятуры, — тлумачыць ён. — І калі зьнікне Лукашэнка, то ягоны апарат кіраваньня застанецца і будзе існаваць пэўны час дзякуючы ператасоўкам. Таму хуткай зьмены ладу ў краіне чакаць ня варта».
