Ці ёсьць сувязь паміж выхадам інтэрвію з прызнаньнем у забойствах беларускіх апазыцыянэраў і тым, што неўзабаве адбудзецца чарговая сустрэча Лукашэнкі і Пуціна і хадой перамоваў аб паглыбленай інтэграцыі Беларусі і Расеі? Пра гэта ў тэлеэфіры «Настоящего времени» вядучай Ірыне Рамалійскай распавёў расейскі экспэрт, дырэктар Цэнтру вывучэньня крызіснага грамадзтва Максім Вілісаў.
— Камусьці патрэбна, каб гэтая сувязь была абазначаная, і грамадзкасьць падумала, што яна ёсьць. Насамрэч тут усё вельмі складана. Ёсьць палітычны кантэкст. Я пагаджуся з тым, што проста так такія матэрыялы не ўсплываюць. Па сутнасьці ніякіх новых фактаў не даведаліся, тым больш фактаў, карысных для расьсьледаваньня гэтай крымінальнай справы.
— А які палітычны кантэкст?
— Розны. Я б не факусаваўся толькі на расейска-беларускіх перамовах. Трэба разглядаць і беларускую ўнутрыпалітычную сытуацыю ў тым ліку. Хаця цяпер вонкава яна выглядае адносна стабільнай, але ўсё ж ёсьць перадумовы, каб амплітуда ўнутраных хістаньняў раскачвалася. Мы бачылі пратэсты супраць паглыбленай інтэграцыі Расеі і Беларусі. Мы ведаем, што насьпяваюць у асяродку пэўных прадстаўнікоў грамадзянскай супольнасьці і актывістаў розныя адносіны да далейшага разьвіцьця Беларусі. Будзе ціск на прэзыдэнта Лукашэнкі ў тым ліку і ў сувязі з выбарамі. Калі мы возьмем вонкавую палітыку і накладзем яе на ўнутраную, то ў шматвэктарнай беларускай палітыцы таксама могуць быць розныя вонкавыя фактары, якія зацікаўленыя ў зьмене стасут кво ці ў аказаньні ціску на ўнутрыпалітычную сытуацыю.
— А калі сыходзіць з канспіралягічнай тэорыі, то як гэта ажыцьцявілі?
— Я б цяпер да канспіралягічных тэорый не зьвяртаўся. Мы кажам пра факты. Першы факт — зьявілася паведамленьне ў эўрапейскім СМІ, якое прыцягвае грамадзкую ўвагу да гэтай праблемы і ў Беларусі, і ў Эўропе, і ў Расеі. Далей пытаньні, чаму менавіта цяпер гэта зьявілася, праўда гэта ці не, і якое разьвіцьцё атрымае сытуацыя. З пункту гледжаньня ўнутрыбеларускай сытуацыі праваахоўныя органы павінны на падставе факту, апублікаванага ў СМІ, распачаць праводзіць сьледчыя дзеяньні. Вынікі мы атрымаем альбо вельмі хутка альбо мы не атрымаем ніколі. Калі гэта застанецца ў фармаце руцінных прававых працэдураў, значыць гэта выпадковае супадзеньне.
Калі ў публічнай прасторы на падставе гэтага будуць узьнікаць ва ўнутранай ці вонкавай палітыцы дадатковыя патрабаваньні і прэтэнзіі да беларускага кіраўніцтва, да прэзыдэнта з мэтай праўдзівага адкрытага расьсьледаваньня, прыцягненьня вінаватых да адказнасьці, то трэба глядзець, хто будзе апэляваць да гэтых падзеі і ў якім кантэксьце. Гульцоў вакол Беларусі дастаткова шмат.
— Ці вы дапускаеце, што гэта проста добра зробленая журналісцкая праца, і яна супала проста з гэтымі палітычнымі момантамі ўнутры Беларусі і звонку?
— Такога факта ніколі ня трэба выключаць. Мы заўсёды гатовыя паверыць у невыпадковыя супадзеньні. Канспіралёгія, пра якую вы кажаце, на жаль, гэта асаблівасьць чалавечага мысьленьня. І тыя, хто намерана спрабуюць рабіць укіды, да гэтага вельмі часта і апэлююць. Таму для таго, каб зрабіць больш узважаныя высновы, трэба паглядзець на некалькі бліжэйшых дзён, якое разьвіцьцё атрымае гэтая гісторыя.
Што важна ведаць пра зьнікненьне беларускіх палітыкаў
- 7 траўня 1999 году быў выкрадзены і імаверна забіты былы міністар унутраных справаў Беларусі, дзяяч апазыцыі генэрал Юры Захаранка.
- 16 верасьня 1999 году зьніклі бязь зьвестак былы старшыня Цэнтравыбаркаму і віцэ-сьпікер Вярхоўнага Савету Беларусі Віктар Ганчар, які рыхтаваў імпічмэнт Аляксандру Лукашэнку, і ягоны сябра, бізнэсоўца Анатоль Красоўскі. Пазьней на менскай вуліцы Фабрычнай, дзе меркавана адбылося выкраданьне, былі знойдзеныя аскепкі аўтамабільнага шкла і сьляды крыві.
- Прадстаўнікі беларускай апазыцыі, родныя зьніклых і міжнародная супольнасьць лічаць, што яны былі выкрадзеныя па палітычных матывах. У датычнасьці да іх зьнікненьняў падазраюцца Віктар Шэйман (былы кіраўнік Адміністрацыі прэзыдэнта), Уладзімер Навумаў (былы міністар унутраных спраў), Юры Сівакоў (займаў пасаду кіраўніка МУС) і Дзьмітры Паўлічэнка (на той момант камандзір брыгады спэцназу ўнутраных войскаў МУС), адносна якіх з 2004 году дзейнічаюць санкцыі Эўразьвязу і ЗША.
- У верасьні 2004 году Аляксандар Лукашэнка ахарактарызаваў Шэймана, Навумава, Сівакова і Паўлічэнку – як «самых сумленных, надзейных, адданых народу й дзяржаве людзей».
- На пачатку 2019 году Сьледчы камітэт паведаміў аб прыпыненьні расьсьледаваньня спраў аб зьнікненьні Захаранкі, Ганчара і Красоўскага. У сьнежні 2019 году справу аб зьнікненьні Захаранкі аднавілі.
- 16 сьнежня 2019 году нямецкае выданьне Deutsche Welle апублікавала інтэрвію, у якім Юры Гараўскі, які назваў сябе байцом беларускага «эскадрону сьмерці», расказаў, як удзельнічаў у выкраданьні і забойстве праціўнікаў Аляксандра Лукашэнкі 20 гадоў таму пад камандаваньнем Дзьмітрыя Паўлічэнкі.
- 24 сьнежня 2019 году ў інтэрвію «Эхо Москвы» Лукашэнка заявіў, што ніхто акрамя яго ня мог даць каманду аб выкраданьні і забойстве палітыкаў, а ён «ніколі ў жыцьці не аддаваў такую каманду» і ня дасьць цяпер. Ён запытаў, навошта яму было б такое патрэбна і «што зьмянілася, калі ў Беларусі ня стала двух ці трох чалавек», і дадаў, што «Дзіма Завадзкі з-за Чачні Шарамета загінуў». Лукашэнка зьвязаў заявы Гараўскага з тым, што «заўтра прэзыдэнцкія выбары».
- 19 верасьня 2023 году ў Швайцарыі ў крымінальным судзе у Санкт-Галене пачаўся працэс Юрыя Гараўскага па справе аб зьнікненьнях апанэнтаў Лукашэнкі. Суд стаў прэцэдэнтам.
- Акруговы суд горада Роршах (кантон Санкт-Гален, Швайцарыя) апраўдаў Юрыя Гараўскага па абвінавачваньні ў гвалтоўных зьнікненьнях, нягледзячы на тое, што ён публічна і некалькі разоў прызнаваўся ў выкраданьні і забойствах Юрыя Захаранкі, Віктара Ганчара і Анатоля Красоўскага — трох выдатных дзеячаў апазыцыі рэжыму Аляксандра Лукашэнкі — у Беларусі ў 1999 годзе.
Публікацыі па тэме:
Што былы спэцназавец расказаў пра забойствы апанэнтаў Лукашэнкі. Сьцісла
Ад Алкаева да Шэймана. Сьпіс ключавых асобаў у справе зьніклых
Як выглядае месца магчымага забойства Ганчара і Красоўскага пад Бегамляй. ФОТА
«Небясьпечна. Вельмі». Што менчукі кажуць пра зьніклых Ганчара, Захаранку і Красоўскага. ВІДЭА
Ад «яму можна верыць» да «расейскага ўкіду». Рэакцыі на сэнсацыйнае прызнаньне ў забойстве апазыцыянэраў
«Машына была на глыбіні аднаго мэтра». Як у 2001 годзе раскапалі джып Красоўскага
Гараўскі адказаў Паўлічэнку, — удзельнік падрыхтоўкі фільму пра забойствы апанэнтаў Лукашэнкі
Каму выгадны фільм пра ўдзельніка «эскадрону сьмерці» і ці ёсьць у ім «расейскі сьлед»?
Сьледчы, які расказаў пра «эскадроны сьмерці», ня верыць сэнсацыйным прызнаньням былога спэцназаўца
Спэцназаўца, які расказаў пра забойствы апазыцыянэраў, паказвалі на БТ 20 гадоў таму. Архіўнае відэа
