Былая дэпутатка Вольга Абрамава выйгравала выбары ў Палату прадстаўнікоў у 2000 і 2004 гадах. А ў 2008 годзе яна ня стала дэпутаткай. Аналітыкі пісалі, што яе «не прызначылі», а Вольга Абрамава заявіла пра фальсыфікацыі.
Ці падобны выпадак Анісім і Канапацкай да сытуацыі з Абрамавай 2008 году
Як Вольга Абрамава ставіцца да таго, што Алену Анісім і Ганну Канапацкую сёлета не зарэгістравалі кандыдатамі ў дэпутаты? Ці нагадвае гэта яе сытуацыю ў 2008 годзе?
«Чаму? Мяне зарэгістравалі. Па экзыт-полу ў мяне было 75%. У мяне было зусім іншае. Я зрабіла ў гарвыканкаме вялікі скандал, калі сказалі пра ратацыю праз два тэрміны дэпутатаў. Я сказала, што раціруюць толькі прэзыдэнтаў праз два тэрміны. А дэпутатаў раціруюць толькі выбаршчыкі, і дэпутат можа абірацца столькі разоў, колькі пажадае і наколькі ў яго ёсьць сіл і магчымасьцей. І задала пры ўсіх пытаньне пра гэта тагачаснаму мэру Паўлаву.
І калі ён заявіў, што будзе так, як яны кажуць, я спытала: а вы будзеце здымаць з выбараў тых, хто ня згодны з канцэпцыяй двух тэрмінаў? Паўлаў літаральна закрычаў: „Што вы сабе дазваляеце, Вольга Міхайлаўна?!“ Гэта было вельмі дзіўна. Я сказала: дазваляю тое, што лічу патрэбным. „Не, канечне, ня будзем здымаць“. І мяне не зьнялі».
Вольга Абрамава кажа, што зрабіла выбары за паўгода да дня галасаваньня, і гэтага «ўлада ня ведала». Яна працавала з 14 грамадзкімі арганізацыямі ў сваім раёне, і яе асноўнае абяцаньне — што «дзьверы дэпутата Абрамавай заўсёды будуць адчыненыя для яе выбарцаў».
Яна кажа, што ў яе была прамая пастаянная сувязь з выбарцамі, у тым ліку тады, калі яна працавала над законапраектам аб абароне правоў спажыўцоў жыльлёва-камунальных паслуг. Абрамава кажа, што яе ведалі «як аблупленую», яна вяла па пяць прыёмаў у месяц.
«Я абсалютна не прасіла людзей займацца агітацыяй, бо ведала, што яны будуць гэта рабіць па добрай волі. І ў дварах бабулек агітавалі, і ў грамадзкім транспарце выкрыквалі: „Галасуйце толькі за Абрамаву! Яна нам зрабіла тое і тое“. Яны рабілі гэта добраахвотна, я гэта не кантралявала. Уся праца была зроблена загадзя.
Ну, і маё галасаваньне супраць адмены льготаў спрацавала калясальна. Потым я дапамагала, напрыклад, дзецям вайны, вязьням канцлягераў. Таму я не хвалявалася за вынік выбараў. Я была ўпэўненая ў выніку. Таму ў мяне выпадак крыху іншы», — сказала Вольга Абрамава.
Вольга Абрамава кажа, што на выбарах «прайшла, але ня стала дэпутатам».
«Бо тады ўпершыню на маёй акрузе быў маштабна праведзены экспэрымэнт, які потым увайшоў у практыку. Замест укіду пачалі рабіць татальнае перапісваньне пратаколаў».
Чаму не прапусьцілі на другі тэрмін Анісім і Канапцкую
Але чаму ўсё ж улады ня хочуць бачыць Анісім і Канапацкую ў Палаце прадстаўнікоў?
«Проста яны ня хочуць стаяць і весьці справаздачу, атрымліваць непрыемныя пытаньні. Людзі, якія ўпершыню абраліся дэпутатамі, разгортваюць спаўна свой патэнцыял толькі з другога заходу. У першым складзе яны напрацоўваюць вопыт. У другім складзе людзі паводзяць сябе значна больш свабодна. Яны яшчэ не разгарнуліся, ні тая, ні другая.
І ў чым прычына? Відавочна, толькі ў тым, што наперадзе вялікая турбулентнасьць і вельмі вялікія зьмены. І ня хочацца, каб нехта ставіў палкі ў колы», — лічыць Вольга Абрамава.
Чаму Абрамава не вылучалася сёлета
Вольга Абрамава дадала, што сама не вылучалася на гэтых выбарах, бо для яе «гэтая тэма закрытая».
«Я ў гэтым больш не бяру ўдзелу. Я, наадварот, была шчасьлівая, што лёс адпусьціў мяне жывой, бо я ня тое што напрацавалася, у мяне адбылося поўнае эмацыйнае выгараньне. Гэта была страшэнная праца.
У другім скліканьні гэта быў поўны кайф, бо там было шмат аднадумцаў, якія былі настроеныя вельмі крытычна, значная частка да эканамічнага курсу, але і да палітычнага курсу. Гэты склад патэнцыйна нават быў значна мацнейшы за Вярхоўны Савет 13-га скліканьня.
Але патэнцыялу раскрыцца не далі. Пасьля другога скліканьня вычысьцілі тых, хто мог на сябе ўзяць ролю застрэльшчыкаў. А калі пасьля выбараў ты глядзіш па баках і бачыш, што ты адзін, то разумееш, што ты наступны кандыдат на вылет.
Вось гэтыя агучваньні не садзейнічаюць цудоўнаму сьветаадчуваньню, задавальненьню сабой і сваёй працай. Паўтараю, гэта была цяжкая праца, гэта былі галеры».
Ці ёсьць ва ўлады падрыхтаваныя сьпіс
А ўсё ж ці ёсьць, на думку Абрамавай, загадзя падрыхтаваныя сьпісы тых, хто мае прайсьці ў Палату прадстаўнікоў?
«Ну вось у „Нашай Ніве“ апублікаваныя, вось паглядзім па гэтым сьпісе. Па нашай акрузе — зь вялікім засмучэньнем мяркую, што кандыдатура недарэчная будзе аб’яўленая пераможцам. Прозьвішча я называць ня буду. Гэта чалавек, які раней не адзначаўся вялікім піетэтам да сваіх выбарцаў, штораз мяняў акругу. Адзін тэрмін не даслужыў і перайшоў на недэпутацкую працу. Чаму ён прыгледзеў нашу акругу? Я думаю, што тут будзе поўны парадак, але бедныя выбарцы, яны вельмі пацярпяць».
Парада Анісім і Канапацкай
Што Вольга Абрамава параіць Алене Анісім і Ганьне Канапацкай?
«Паставіцца да гэтага спакойна. Гэта не параза. Гэта жыцьцёвы вопыт. І наступным разам, калі памяняюцца ўмовы, у іх ёсьць магчымасьць займацца палітыкай, калі яны захочуць ёю займацца».
Парлямэнцкія выбары-2019 у Беларусі. Што варта ведаць
Асноўны дзень галасаваньня на выбарах у Палату прадстаўнікоў сёмага скліканьня — ніжнюю палату Нацыянальнага сходу — 17 лістапада. Датэрміновае галасаваньне праходзіла ад 12 да 16 лістапада. Папярэднія вынікі сталі вядомыя 18 лістапада, ніводзін апазыцыянэр ня трапіў у Нацыянальны сход.
- За 5 дзён датэрміновага галасаваньня на парлямэнцкіх выбарах у Беларусі, паводле ЦВК, прагаласавала 35,77% выбарнікаў. Незалежныя назіральнікі заяўляюць пра завышэньне яўкі больш чым у 2 разы.
- Агулам у Палату прадстаўнікоў трапляе 110 дэпутатаў. Дэпутаты ніжняй палаты выбіраюцца паводле выбарчых акругаў, а не партыйных сьпісаў. Праўладная «Белая Русь» прапаноўвала выбіраць прынамсі палову дэпутатаў паводле партыйных сьпісаў (як, напрыклад, ва Ўкраіне), але ўлады гэтую ідэю адхілілі.
- Галасаваць на выбарах у Палату маюць права усе паўналетнія грамадзяне Беларусі. Галасаваньне добраахвотнае і ня можа быць прымусовым. Скардзіцца на прымус да галасаваньня можна ў пракуратуру ці ў райвыканкамы.
- Цяперашнія выбары адбыліся датэрмінова, хоць фармальна датэрміновымі ня лічацца. Тэрмін паўнамоцтваў дэпутатаў Палаты прадстаўнікоў — 4 гады. Але калі паміж выбарамі 2012 і 2016 гадоў прайшло 1449 дзён (3 гады, 11 месяцаў і 19 дзён), то паміж выбарамі 2016 і 2019-га пройдзе ўсяго 1162 дні (3 гады, 2 месяцы і 6 дзён).
- Лукашэнка першапачаткова прапаноўваў правесьці выбары ў Палату на 7 лістапада — Дзень Кастрычніцкай рэвалюцыі. Старшыня ЦВК Лідзія Ярмошына тлумачыла, што гэтак ня варта рабіць. Урэшце на гэты дзень прызначылі выбары ў Савет Рэспублікі.
- Выбары ў Савет Рэспублікі — верхнюю палату Нацыянальнага сходу — прайшлі 7 лістапада без удзелу звычайных беларусаў. Па 8 дэпутатаў ад вобласьці і яшчэ 8 ад Менску выбралі на абласных сходах дэпутаты гарадзкіх і раённых саветаў, яшчэ 8 дэпутатаў мае права прызначаць (але звычайна прызначае ня ўсіх) асабіста Аляксандар Лукашэнка. Ніводную кандыдатуру не адхілілі.
- Фракцый у Палаце прадстаўнікоў няма. Апазыцыя амаль не трапляе ў Нацыянальны сход. Так, у Палаце прадстаўнікоў шостага скліканьня толькі 2 са 110 дэпутатаў — не прыхільнікі Лукашэнкі: Ганна Канапацкая ад Аб’яднанай грамадзянскай партыі і беспартыйная Алена Анісім, старшыня Таварыства беларускай мовы. У Савеце Рэспублікі апазыцыі няма.
Як выглядаюць сярэднестатыстычныя беларускія дэпутат, дэпутатка і прэзыдэнт. Фота
- Нацыянальны сход дзейнічае з 1996 году — пасьля таго як Лукашэнка распусьціў Вярхоўны Савет XIII скліканьня. Выбары дэпутатаў Нацыянальнага сходу першага скліканьня не праводзіліся, Лукашэнка проста прызначыў туды ляяльных яму дэпутатаў Вярхоўнага Савету.
- Нацыянальны сход амаль не распрацоўвае законапраектаў (часьцей гэта робяць міністэрствы і ведамствы) і амаль ніколі не галасуе супраць. Рэкорд шостага скліканьня Палаты прадстаўнікоў — 10 галасоў (9%) супраць звужэньня паўнамоцтваў сваёй палаты.
- Краіны Заходняй Эўропы і ЗША не прызнавалі свабоднымі і дэмакратычнымі ніякія выбары і рэфэрэндумы ў Беларусі пасьля 1994 году. На ўсіх выбарах назіральнікі адзначалі шматлікія парушэньні, пасьля давалі рэкамэндацыі, але Лукашэнка прасіў яго «не павучаць».
- На выбары 17 лістапада выстаўлялі кандыдатаў прынамсі 7 апазыцыйных партыяў і шэраг рухаў. На ранейшых выбарах далёка ня ўсіх апазыцыянэраў рэгістравалі кандыдатамі або чальцамі выбарчых камісій.
- На пачатак датэрміновага галасаваньня з 560 зарэгістраваных засталося 516 кандыдатаў. 33 самі зьнялі свае кандыдатуры, яшчэ адносна 13 скасавалі рэгістрацыю за парушэньні (6 зь іх — ад апазыцыйнай «Эўрапейскай Беларусі»). Ніводнай безальтэрнатыўнай акругі няма
- Выбары каштавалі бюджэту каля 23 млн беларускіх рублёў. Лукашэнка кажа, што выбары «павінны прайсьці як сьвята», а Нацыянальны сход мае стаць «дыскусійнай пляцоўкай для дыялёгу дэпутатаў з рознымі поглядамі». Старшыню ЦВК Лідзію Ярмошыну «палохала цішыня» вакол выбараў, а 99% беларусаў лічаць, што ня могуць паўплываць на органы ўлады.
- Як сьцьвярджае ЦВК, яўка на выбары склала 77,22%. На трох мінулых выбарах у Палату называлася яўка каля 74%, а рэкорд быў у 2004 годзе, калі называлася яўка 89,84%.
- Паводле папярэдніх вынікаў, у Палату прадстаўнікоў прайшлі 66 мужчын і 44 жанчыны; 30 дзейных дэпутатаў, 2 чалавекі ва ўзросьце да 30 гадоў, ніводнага апазыцыянэра.
- Сярод вядомых беларусаў, якія трапляюць у Палату прадстаўнікоў, былая міністарка інфармацыі Лілія Ананіч, «Міс Беларусь-2018» Марыя Васілевіч, кіраўнік «Белай Русі» Генадзь Давыдзька, старшыня ЛДПБ Алег Гайдукевіч.
- Незалежныя беларускія назіральнікі фіксавалі парушэньні на датэрміновым галасаваньні і ў асноўны дзень выбараў (731 парушэньне і 622 скаргі, у тым ліку 341 — толькі за 17 лістапада), кожнага трэцяга незалежнага назіральніка выдалілі з участка. Асноўным парушэньнем называецца адсутнасьць адкрытага падліку бюлетэняў і забарона на капіяваньне выніковага пратаколу ўчастковай камісіі. Назіральнікі АБСЭ назвалі выбары неадпаведнымі важным міжнародным дэмакратычным стандартам. Місіі СНД і ШАС назвалі выбары «празрыстымі і дэмакратычнымі».
