Лінкі ўнівэрсальнага доступу

Палута Бадунова — першая жанчына-пісьменьніца Беларускай Народнай Рэспублікі


Палута Бадунова
Палута Бадунова

У лістападзе ў Вільні мае выйсьці з друку першая кніга твораў Палуты Бадуновай. Гэтым будзе вернуты зь нябыту яшчэ адзін яскравы талент першай сакратаркі-міністаркі ўраду Беларускай Народнай Рэспублікі.

«У палату № 3 Нясьвіскае мястовае бальніцы ўвайшлі двое людзей — мужчына гадоў пад сорак пяць і кабета, на выгляд ужо старая, нават трохі згорбленая, мо ад хваробы, мо ад цяжкае працы. Твар кабеты быў зруйнаваны глыбокімі, як барозны ў полі, маршчакамі. Жывыя шэрыя вочы паглядалі вакол сябе з задзіўленьнем і страхам. Вопратка ўвайшоўшых людзей была беларуская вясковая. Адразу хворыя, якія ляжалі ў палаце, зразумелі, што мужык жонку прывёз на апэрацыю. „Рэзаць будуць“, — нехта шапнуў у кутку».

Гэтак пачынаецца аповед Палуты Бадуновай «Сьмерць мачыхі», які падпісаны аўтаркай «Нясьвіж, марэц 1923 г.». У кнізе яшчэ два аповеды — «Сьмяюцца ...над сабою» і «Думкі парабка». Сшытак з гэтымі творамі, напісанымі прыгожым настаўніцкім почыркам, знайшоў у бібліятэцы Ўрублеўскіх Акадэміі навук Літоўскай рэспублікі гісторык Уладзіслаў Гарбацкі. «У аддзеле рукапісаў (вядомы фонд 21) спакайнютка і ляжаў», — кажа дасьледчык.

Язэп Драздовіч. Партрэт грамадзкай дзяячкі Палуты Бадуновай. 1923 г.
Язэп Драздовіч. Партрэт грамадзкай дзяячкі Палуты Бадуновай. 1923 г.

Спадар Гарбацкі даўно цікавіцца творчасьцю першай беларускай палітычнай дзяячкі ўрадавага ўзроўню. Частку ейных твораў ён знайшоў у Лёндане ў Беларускай бібліятэцы імя Францішка Скарыны. Цяпер працягвае пошукі ў Вільні ў Гістарычным архіве.

Што, апрача згаданых трох аповедаў, увойдзе ў будучую кнігу?

«Верш, дзёньнікавыя развагі пра каханьне (яны друкаваліся ў двухтомніку „Архівы БНР“), некалькі казак, якія Палута перакладала раней і якія выходзілі ў Вільні ў 20-я гады мінулага стагодзьдзя. Плюс, калі ўсё ж такі мы зможам расчытаць дрэннай якасьці друк старой газэтчыны, то ў зборнік уключым некалькі палітычных артыкулаў Палуты (якраз гэтым цяпер і займаюся). На жаль, драмы „Цётка“ мы так і не знайшлі, таму ў зборнічку нашым яе няма», — кажа складальнік кнігі. І акцэнтуе ўвагу на даце выхаду:

«Я стараюся тут, каб кніга выйшла да канца лістапада, таму можам сьмела казаць пра гэта. Нам галоўнае, каб кніга выйшла ў 2018-м, бо стагодзьдзе БНР!»

Менавіта ў лістападзе бальшавіцкая ўлада паставіла і апошнюю кропку ў жыцьцяпісе палітыка і пісьменьніцы. 29 лістапада 1938 году Палута Бадунова была забітая ў Менску. Месца пахаваньня невядомае. Уладзіслаў Гарбацкі не выключае, што гэта можа быць Курапацкае ўрочышча.

Што ж да месца і даты напісаньня трох знойдзеных аповедаў, то, па зьвестках гісторыка Валянціны Лебедзевай, Палута Бадунова прабыла ў 1923-м у Нясьвіжы (па іншых зьвестках — на хутары каля Нясьвіжу) паўгода пад наглядам польскай паліцыі. Там яе пасялілі пасьля арышту ў Вільні, куды яна дабралася, нелегальна перайшоўшы савецка-польскую мяжу пры канцы сьнежня 1922 году. На Нясьвіжчыне ў знанай дзяячкі не было ніякіх магчымасьцяў працягваць палітычную актыўнасьць, і яна зьвярнулася да сваёй даўняй і нязьдзейсьненай мары пра літаратурную творчасьць.

Ігар Лосік Кацярына Андрэева Ірына Слаўнікава Марына Золатава Андрэй Кузьнечык
XS
SM
MD
LG