У амэрыканскім выдавецтве Gold Star Publishing выйшла дакумэнтальная кніга Simply the Best. Ruslan Salei. Гэта перапрацаваная вэрсія расейскамоўнага арыгіналу «Simply the Best. Руслан Салей. Просто лучший». Кніга расказвае пра самага пасьпяховага беларускага хакеіста ў паўночнаамэрыканскай Нацыянальнай хакейнай лізе Руслана Салея.
7 верасьня 2011 году спартовец загінуў у авіякатастрофе разам з камандай яраслаўскага «Лякаматыву», выпраўляючыся на першы матч сэзону Кантынэнтальнай хакейнай лігі зь менскім «Дынама». 36-гадовы хакеіст плянаваў завяршыць кар’еру і прыняў запрашэньне правесьці апошні сэзон бліжэй да радзімы.
У ЗША ў яго засталіся жонка Бэтэн і трое дзяцей — сын Аляксандар і дочкі Алексіс і Эйва. У Менску жывуць маці Тамара Гаўрылаўна, брат Вадзім і сястра Анжэла зь сем’ямі; неўзабаве пасьля трагедыі ня вытрымала сэрца бацькі — Альбэрт Віктаравіч памёр празь 10 месяцаў пасьля Руслана.
Фэдэрацыя дыстанцыявалася, хакеісты скінуліся
Аўтар успамінаў — Сяргей Аляхновіч, журналіст газэт «Свободные новости», «Прессбол», «Салідарнасць», сябра Руслана Салея. Яго ня стала менш як праз год пасьля гібелі галоўнага героя — у 44 гады, 27 ліпеня 2012-га. Менская прэзэнтацыя на гадавіну трагедыі ў верасьні таго ж году прайшла на фоне двух пасьмяротных партрэтаў.
Кнігу пра хакейную зорку з пажыцьцёвым № 24 Сяргей Аляхновіч задумаў яшчэ ў сярэдзіне нулявых, калі першы прадстаўнік Беларусі ў складзе каманды Anaheim Ducks выйшаў у фінал Кубка Стэнлі. Аднак тады беларускі легіянэр не захацеў лішняй увагі да сваёй пэрсоны, справу вырашылі адкласьці да заканчэньня ягонай кар’еры. Прысьпешыць падзеі прымусіла авіякатастрофа.
Неўзабаве пасьля выхаду кнігі супрацоўнік Беларускай фэдэрацыі хакея Андрэй Пуцілін узяўся за пераклад на ангельскую мову — прызнаваўся, што бяз пэўнай мэты, проста для сябе. Падзяліўся намерам з калегам Сьвятаславам Кісялёвым, які раней дапамагаў Сяргею Аляхновічу з матэрыяламі для расейскамоўнай вэрсіі, а праз некаторы час пачаў супрацу з хакейным агентам, аўтарам папулярных матывацыйных дапаможнікаў Дэніэлам Мільштэйнам.
Урэшце ідэя перакладу аформілася ў намер рэалізаваць поўнафарматны кніжны праект. Атрымалася акурат да 50-годзьдзя Сяргея Аляхновіча — юбілей ён мог бы адзначыць 24 лютага.
«Мы зь Сяргеем былі ў сяброўскіх адносінах, зьвязвала шмат агульных тэмаў, — кажа Сьвятаслаў. — Калі здарылася трагедыя, ён папрасіў пэўнага спрыяньня. У першую чаргу гэта тычылася ангельскай мовы, каб дапамагчы запісаць успаміны аднаклюбнікаў, трэнэраў. Я ў добрых адносінах з Паўлам Дацуком, зь якім Руслан Салей шмат кантактаваў падчас свайго апошняга сэзону ў НХЛ, а ўжо празь яго можна было выйсьці на Майкла Бэбкака, экс-трэнэра „Анахайму“ і „Дэтройту“. Калі матэрыял урэшце назьбіраўся, ідэю трэба было нейкім чынам рэалізаваць. Натуральна, паспрабавалі заручыцца падтрымкай фэдэрацыі...»
Як кажа Сьвятаслаў Кісялёў, рэакцыя кіраўніцтва Беларускай фэдэрацыі хакею Сяргея Аляхновіча расчаравала. Чаканай падтрымкі ад ужо былога старшыні Яўгена Ворсіна так і не атрымаў: фінансавае пытаньне адышло на другі плян пасьля ўзьнікненьня разыходжаньняў па зьмесьце. Фактычна аўтару прапанавалі адрэдагаваць рукапіс.
Пазьней хакеісты нацыянальнай зборнай з падачы Ўладзімера Дзянісава скінуліся самастойна, а сабраныя сродкі перадалі сям'і Руслана, што ў выніку стала адчувальнай падтрымкай для рэалізацыі праекту.
«Сяргей прыйшоў з раздрукоўкамі, а замест абмеркаваньня Ворсін пачаў уносіць праўкі, — кажа былы супрацоўнік фэдэрацыі. — Каб проста сказаць, можам дапамагчы ці не, стаў рэдагаваць. Для творчага чалавека гэта, канечне, прыніжальна. Мабыць, нейкія заўвагі і справядлівыя, аднак той выпадак, калі аўтар вырашае сам. Чаму няма ўспамінаў Аляксея Калюжнага, Сяргея Ярковіча, Міхаіла Захарава? Так, у пляне храналёгіі, месца ў жыцьці Руслана гэтыя людзі важныя. Але я кантактую з Калюжным і ніколі ня чуў крыўды, што аўтар яго абмінуў у той гісторыі».
У нядаўняй размове з карэспандэнтам Свабоды Аляксей Калюжны надзвычай цёпла адгукаўся пра сябра і якраз наракаў на тое, што шматлікія абяцаньні ўшанаваць памяць Руслана Салея так і засталіся словамі. Была ініцыятыва паставіць помнік каля катка ў парку Горкага, назваць імем Салея адну з трыбунаў у «Менск-Арэне». Нічога ў выніку так і не рэалізавана.
Пасьмяротная прэзэнтацыя, героі на партрэтах
Сяргей Аляхновіч яшчэ пры жыцьці расказваў, што кіраўніцтва фэдэрацыі фактычна забракавала выданьне — маўляў, няправільна ідэалягічна вытрыманае. Пачаўся своеасаблівы шантаж: адцэнзуруеш — дапаможам фінансава. На зьдзелку з сумленьнем журналіст не пайшоў. А здаўшы рукапіс у друк, перагарнуў і ўласную старонку жыцьця. Патрымаць у руках сыгнальны экзэмпляр так і не пасьпеў.
На прэзэнтацыі кнігі «Simply the Best. Руслан Салей. Просто лучший» на пачатку верасьня 2012 году ў Менску сабраліся сваякі, сябры Руслана і Сяргея, не было толькі прадстаўнікоў хакейнай фэдэрацыі. Зрэшты, пасьля адмовы ў дапамозе, апроч «рэдактарскай», іх прысутнасьць была б ня надта дарэчы.
«Здарылася трагедыя з самім Сяргеем. Ужо справай гонару сям’і Салеяў было давесьці пачатае да канца, — працягвае Сьвятаслаў. — Вадзім, брат Руслана, узяў на сябе ініцыятыву і абавязаньні неабходнага фінансаваньня. Кнігу надрукавалі. А празь нейкі час супрацоўнік фэдэрацыі Андрэй Пуцілін пацікавіўся, ці маю я доступ да набранага тэксту, які можна апрацоўваць для перакладу? І гэта ключавы момант працягу гісторыі — хлопец праявіў асабістую ініцыятыву, нават не разумеючы, як яе ўвасобіць у жыцьцё. Калі я перапытаў, навошта яму гэта, паціснуў плячыма: ёсьць жаданьне, можа калі спатрэбіцца. Зьбіралі часткі кнігі досыць цяжка, некалькі разоў выпадалі цэлыя кавалкі, але ў выніку ўсё атрымалася».
Як кажа Сьвятаслаў Кісялёў, Андрэй Пуцілін мэтанакіравана ўзяўся за працу, хоць ніхто не даваў ніякай гарантыі, што ягоныя высілкі некаму спатрэбяцца. Але аднойчы тэма ўсплыла ў размове з хакейным агентам і пісьменьнікам Дэнам Мільштэйнам.
«Працэс працаёмкі, доўгі, дзе тая канчатковая мэта — ніхто ня бачыў, — прызнаецца ён. — У выніку пераклад быў зроблены, пайшло на яго паўтара года. У той жа час я пачаў супрацоўніцтва з Дэнам Мільштэйнам. Ягоная сям’я эмігравала ў ЗША ў сьнежні 1991-га, яму тады было 16. Вылецелі з Кіева, пакуль чакалі перасадкі ў Эўропе — СССР разваліўся. Сёньня ён досыць пасьпяховы бізнэсовец — пашырае агенцкую дзейнасьць, займаецца публікацыяй кніг, аўтар шэрагу бэстсэлераў, прызнаных ва ўсім сьвеце. І калі пачалі выбудоўваць дзелавыя адносіны, я прапанаваў: чаму б не зрабіць добрую справу для беларускага хакею? Тым больш ёсьць гатовы прадукт, які застаецца крыху дапрацаваць і загарнуць у годную абгортку. І ён пагадзіўся».
Тэхнічны працэс заняў больш доўгі тэрмін, чым прагназавалася адпачатку. Толькі пры канцы мінулага году быў надрукаваны сыгнальны экзэмпляр у мяккай вокладцы, сёлета выйшаў паўнавартасны варыянт у супэрвокладцы. Удава Руслана Салея напісала прадмову, свае водгукі пакінулі вядомыя спартовыя журналісты Амэрыкі.
«Так, крыху зацягнулася: то фатаздымкі не маглі знайсьці, усёй грамадой шукалі, то трэба было правільна падысьці да аўтарскіх правоў, — кажа Сьвятаслаў Кісялёў. — Плюс хацелі дапоўніць чымсьці арыгінальным, чаго не было ў першым варыянце. Такой разынкай стала прадмова Бэтэн — вельмі кранальная і эмацыйная. Іншае адрозьненьне ад расейскамоўнай вэрсіі — няма артыкулаў, якія друкаваліся ў газэце „Прессбол“. Сяргей быў адным зь нямногіх журналістаў, каму Руслан цалкам давяраў і даваў эксклюзіўныя інтэрвію. Паколькі для амэрыканскага рынку сэнс гутарак не заўсёды зразумелы, бо рэаліі ўсё ж іншыя, вырашылі гэтую частку апусьціць».
Фінальныя словы з прадмовы Бэтэн Салей
«...Я хацела б напісаць уласную кнігу пра Руслана, але ня ведаю, з чаго пачаць. Толькі ведаю, што гэты выдатны чалавек заслугоўвае шмат добрых словаў. Ён быў сэнсам майго жыцьця і, незалежна ад таго, што будучыня можа падрыхтаваць мне, маё сэрца належыць толькі яму. Руслан назаўжды застанецца маім каханьнем, маім адзіным... Ён быў цудоўны чалавек: муж, бацька, сын, брат, сябра. Маё сэрца расколатае на часткі, таму што няма нікога іншага, як Руслан...»
Без камэрцыйнай выгады, у памяць пра чалавека
Сьвятаслаў Кісялёў падкрэсьлівае, што выданьне — не камэрцыйны праект, зарабіць на ім ня ўдасца, дый такой мэты не было адпачатку. Пры гэтым кніга цалкам укладаецца ў ідэйную канву, якую ў сваіх працах прапаведуе Дэн Мільштэйн.
«Ніхто не чакае заробку з гэтай кнігі, гэта даніна павагі сапраўдным мужчынам — Руслану і Сяргею. Тым больш наш з Дэнам бізнэс наўпрост перасякаецца са спортам, з хакеем. Я ўжо казаў, што сярод кірункаў яго дзейнасьці — кнігі, прычым матывацыйныя, жыцьцесьцьвярджальныя. Адзін з аўтабіяграфічных аповедаў называецца „17 цэнтаў і мара“. Першымі грашыма падлетка, які апынуўся ў ЗША, былі 17 цэнтаў, зь якіх пачалося ўзыходжаньне ўгару. Магчыма, кніга пра Руслана Салея з гэтага шэрагу крыху выпадае, але калі яна стане арыенцірам хоць бы для ягоных дзяцей, гэта ўжо посьпех».
Вольга Салей, Русланава пляменьніца, акцэнтуе ўвагу на тым, што і расейскамоўны арыгінал не перасьледаваў мэты зарабіць грошы. Калі па першым часе кнігу яшчэ прадавалі падчас аднайменнага хакейнага турніру, то цяпер пераважна раздаюць тым, каму дарагая памяць пра таленавітага спартоўца, годнага грамадзяніна, узорнага сем’яніна.
«У нас яшчэ ляжыць ледзь не палова ад надрукаванага накладу — мабыць, недзе каля 2 тысяч асобнікаў ад першапачатковых 5 тысяч, — кажа Вольга Салей. — Некалькі першых гадоў, як толькі быў заснаваны турнір ягонай памяці, яна прадавалася, быў попыт. Але ўсё праходзіць, цяпер жа проста раздаём, дорым... Хачу адзначыць, што Дэніэл Мільштэйн адразу ж адаслаў Бэтэн цэлы стос асобнікаў, як толькі кніга выйшла з друку. Ведаю, што і яна сама чытае, і старэйшыя дзеці; таксама падарыла сваёй маме, блізкім сябрам».
Сьвятаслаў Кісялёў кажа, што, адрозна ад Беларусі, у Злучаных Штатах паняцьце накладу гнуткае і ня мае жорсткіх рамак — у кожны момант ёсьць магчымасьць дадрукаваць некалькі сотняў экзэмпляраў.
«У амэрыканцаў гэта мае назву Print on Demand — няма такога, што мусіш замовіць 2–3 тысячы, і толькі тады возьмуць у працу. Друкуюць столькі, колькі патрэбна. Прынамсі ў выдавецтве, зь якім супрацоўнічае Дэн, яго кнігі выходзяць такім чынам: пробная партыя ў 100 ці 500 асобнікаў, і па меры таго, як людзі набываюць праз „Амазон“ ці іншую пляцоўку, дадрукоўваюць. Гэта ў нас невырашальная праблема пераналадкі абсталяваньня: зьвяжасься з друкарняй, дык усе вушы пратрубяць, як складана аднавіць працэс, давайце ўсё адразу. У ЗША іншыя тэхналёгіі. Дый наконт вокладак не замарочваюцца: аснова аднатонная, уся нагрузка на супэрвокладку».
Без прэтэнзій на бэстсэлер, хроніка штодзённага жыцьця
Вольга ўсьцешаная, што кніга Сяргея Аляхновіча зьявілася ў англамоўным варыянце — за сваю доўгую і насычаную кар’еру за акіянам Руслан Салей пагуляў шмат у якіх клюбах, дзе здабываў заслужаныя павагу і аўтарытэт. На яго рахунку блізу 1000 матчаў у НХЛ — дасягненьне, якім могуць пахваліцца адзінкі.
«Кніга ня стала сюрпрызам: Слава вёў з намі дыялёг, удакладняў нюансы. Паколькі 50% аўтарскіх правоў належаць майму бацьку і яшчэ 50% Аркадзю Ёсіфавічу, бацьку Сяргея, трэба было гэта ўрэгуляваць — у ЗША свае асаблівасьці выданьня літаратуры. Наша ўдзячнасьць, што ідэя ўвасоблена ў жыцьцё. Як і Дэну, які разгледзеў у ёй каштоўнасьць, бо праект запатрабаваў больш інвэстыцый, чым будзе аддачы. У лепшым выпадку зможа акупіцца. Дзякуем Андрэю, які ўсё зрабіў выключна зь любові да хакею. Нічога за гэта не прасіў, наўрад ці нават усьведамляў, што ягонае імя зьявіцца ў кнізе».
Сьвятаслаў Кісялёў не ашуквае сябе спадзяваньнямі, што кнізе «Simply the Best. Ruslan Salei» наканавана стаць бэстсэлерам. Але знаўцы хакею і прыхільнікі таленту беларуса, несумненна, яе ацэняць.
«Увесь сьвет для яе адчынены, рынак бязьмежны, — кажа Сьвятаслаў. — Цікавяцца і ў самой Амэрыцы, і ў Францыі, і ў Беларусі. Зразумела, яна ня з той катэгорыі, што ўсе кінуцца ў кнігарні, будуць стаяць у чэргах, а потым чытаць у мэтро па дарозе на працу. Не. Гэта памяць для тых людзей, хто ведаў Руслана... На Алімпіядзе-2014 у Сочы я шмат кантактаваў з Бэбкакам, які трэніраваў зборную Канады. Падарыў яму першую кнігу пра Руслана, а Дэн — сваю біяграфію. А калі праз два гады сустрэліся на чэмпіянаце сьвету ў Піцеры і Майкл сказаў, што ўражаны кнігай пра 17 цэнтаў, я паабяцаў, што неўзабаве прэзэнтую па-ангельску і „Simply the Best“. Вось прыйшоў час...»
Фрагмэнт рэцэнзіі на кнігу ад Рэйда Чэрнэра (Reid Cherner), былога спартовага аглядальніка USA Today
«Выключнае жыцьцё і трагічная сьмерць вэтэрана НХЛ Руслана Салея робіць чытаньне кнігі захапляльным. Гісторыі, расказаныя пры жыцьці самім Русланам, а таксама ўспаміны яго маці, жонкі, трэнэраў і партнэраў з розных камандаў натхняльныя для іншых. Выданьне стане выдатным дадаткам да бібліятэкі любога хакейнага заўзятара. Але вы не абавязкова павінны быць спартовым фанатам, каб атрымліваць асолоду ад біяграфіі такога чалавека як Руслан Салей»
Руслан Салей нарадзіўся 2 лістапада 1974 году ў Менску. Гадаванец хакейнай школы «Юнацтва», заслужаны майстар спорту Беларусі. За нацыянальную зборную выступаў ад 1993 году, шматгадовы капітан галоўнай каманды. Тройчы ўдзельнічаў у Алімпійскіх гульнях і ў шасьці чэмпіянатах сьвету. У 2003–2004 гадах прызнаваўся найлепшым хакеістам Беларусі.
У 1996 годзе быў задрафтаваны клюбам НХЛ «Анахайм Майці Дакс», за які агулам адгуляў дзесяць сэзонаў. Таксама выступаў у «Флорыдзе», «Каларада» і «Дэтройце». Перад сэзонам 2011/2012 перайшоў у клюб КХЛ «Лякаматыў» зь Яраслаўля. Загінуў у авіякатастрофе 7 верасьня 2011 году. У Руслана Салея трое дзяцей ад амэрыканкай жонкі Бэтэн.
