Прычына першая. Новы турыстычны аб’ект — назавем яго для зручнасьці «Крапівенскае поле» — знаходзіцца на памежжы Аршанскага і Дубровенскага раёнаў. Гэта значыць, што ён лёгка ўключаецца ўва ўсе наяўныя тутэйшыя турыстычныя маршруты. Прынамсі для школьнікаў, якіх возяць на экскурсіі па бліжэйшых навакольлях. Цудоўная магчымасьць за невялікія грошы ( усяго каля 20 км ад Воршы, а да Дуброўна дык і яшчэ бліжэй) паказаць дзецям «жывую гісторыю», а пры жаданьні яшчэ й арганізаваць пікнік. Пакуль толькі пікнік. Бо мы разьбіраем першую прычыну, а будзе ж яшчэ й пятая!
Прычына другая. Давайце ня будзем пра папулярнасьць гэтага месца ў беларуска-арыентаванай часткі землякоў. Зразумела: калі яны прыяжджаюць на Крапівенскае поле нават цяпер, калі там няма аніякіх прыкметаў добраўпарадкаваньня, то пры наяўнасьці сэрвісу ды іншага будуць езьдзіць яшчэ ахвотней. Але я цяпер кажу пра нашых усходніх суседзяў, пра «пацярпелы бок», скажам так. Пра нашчадкаў тых, каго перамаглі 8 верасьня 1514 году. Да расейскай мяжы адсюль няма і 30 км. Думаеце, не паедуць? Яшчэ як! На тое — прычыны трэцяя і чацьвёртая.
Прычына трэцяя. У пэрспэктыўны турыстычны маршрут на Крапівенскае поле можна ўключыць яшчэ безьліч цікавых абʼектаў. Набярыцеся цярплівасьці: я ж вас ня ў чыстае поле запрашаю, даруйце за калямбур!
За некалькі кілямэтраў, каля вёскі Ларынаўка, на левым беразе Дняпра знаходзіцца старажытнае паганскае капішча. Гэта мясцовы «стоўнгэндж» у выглядзе кампазыцыі з буйных камянёў з дамінантным двухмэтровым валуном. Тут жа зь берагавога схілу цячэ культавая крыніца. Паблізу выяўлена нэалітычная стаянка. Бліжэй да вёскі ўрочышча Дубкі, дзе растуць два дубы-старажылы ўзростам каля 300 гадоў. Непадалёк, на беразе ручая Арэхаўца, побач зь яго ўтокам ў Дняпро знаходзяцца недасьледаваныя пячоры — імаверна, паселішча манахаў-пустэльнікаў. Паводле гістарычных дакумэнтаў, гэтае месца належала Куцеінскаму манастыру.
За тры кілямэтры на поўнач ад бліжэйшай вёскі Крапіўна турысты могуць убачыць курганны могільнік, а ў самой вёсцы — царкву, збудаваную ў 2-й палове ХІХ стагоддзя і адноўленую ў 1991 годзе. Яна знаходзіцца на месцы драўлянага храма ў гонар Нараджэньня Найсьвяцейшай Багародзіцы, пабудаванага ў памяць аб загінулых у Аршанскай бітве. У гэтым храме можна сустрэць нямала цікавых абразоў, бо сюды звозілі сьвятыні з многіх зачыненых храмаў Віцебшчыны. Адзін абраз мясцовыя жыхары празвалі Крапівенскім: некалькі гадоў таму яго знайшоў у полі званар храма. Абраз зусім маленькі: ён быў медным акладзе памерам са скрынку ад запалак. Цяпер ён знаходзіцца ў аўтары, а павялічаную копію ўсталявалі на крыж.
У вёсцы Гацькаўшчына, за якой пачынаецца поле бітвы, захаваліся камяні са знакамі, якія зьвязваюць з тагачаснымі падзеямі, на старых могілках знаходзіцца адзін з найбольшых каменных крыжоў Аршаншчыны. Ёсьць тут і драўляная капліца, і крыж вышынёй каля 2 мэтраў, з драўляным разным расьпяцьцем. Разьбяная фігура Хрыста мае асаблівасьць: апроч левай рукі, уся фігура выразаная з аднаго кавалка дрэва. Аўтар скульптуры невядомы, але яе шануюць мясцовыя людзі.
Прычына чацьвёртая. Важная для аматараў экстрыму, спартовых і іншых забаваў. Гэты турыстычны аб’ект карыстаўся б папулярнасьцю круглы год, калі па-разумнаму выкарыстаць прыродны рэльеф — рачны схіл, пагоркі і палявы абсяг. Пра гэта мы аднойчы размаўлялі з бардам Андрэем Мельнікавым, адным з заснавальнікаў фэсту «Аршанская бітва».
«Можна было б прапанаваць катаньне на лодках і катамаранах па Дняпры да вострава, дзе была пераправа войска Канстанціна Астроскага. Можна абсталяваць месца для купаньня ўлетку і трасу для зімовых вандровак на іртах. Ды шмат што можна прыдумаць! Ад спаборніцтваў гульцоў у сьнежкі да скачкоў у ваду з «тарзанкі», — разважаў Андрэй.
Чаму б і не? Я ўжо не кажу пра рыцарскія фэсты на ўзор полацкага «Рубону», калі сам рыцарскі стан можа быць аб’ектам экскурсіяў. Двубоі на мячах, рамесьніцкі кірмаш з ганчарнымі, скуранымі ды іншымі вырабамі, майстар-клясы сярэднявечных танцаў, гатаваньне ежы на вогнішчы... Вось тут самы час пераходзіць да наступнай прычыны.
Прычына пятая. Яна і прычына, і ўмова для існаваньня турыстычнага must-see. Калі ўмова, то можа й першая.
Для ўвасабленьня ідэі пра гітовы турыстычны аб’ект патрэбная інфраструктура. На ўласныя вочы бачыла, як гэта працуе ва Ўкраіне, пабываўшы ў Халодным Яры. Ня буду падрабязна распавядаць пра гістарычнае значэньне гэтых мясьцін — усё можна прачытаць у інтэрнэце. А заадно і параўнаць, наколькі падобныя перадумовы для стварэньня турыстычнага аб’екту і наколькі розныя вынікі. Халодны Яр на Чаркашчыне — гэта і музэйна-этнаграфічны комплекс «Дзікі хутар» з гатэлем і рэстарацыяй. У супрацу зь ім улучаныя самадзейныя музыкі, артысты, клюбы гістарычных рэканструкцыяў, тут арганізаваны продаж сувэніраў. І ўсё гэта працуе ня толькі на карысьць вывучэньня гісторыі краю, але й прыносіць адчувальныя прыбыткі.
Што да нашага Крапівенскага поля, то інфраструктура дазволіла б і прывабіць турыстаў, і аднавіць бардаўскі фэст «Аршанская бітва» — ён практычна зьнік пасьля таго, як слухачоў пачалі затрымліваць «за ўдзел у несанкцыянаваным мерапрыемстве». Прыкладам, калі праводзіць яго ў аграсядзібе, выкупіўшы пару хатаў у Гацькаўшчыне.
Да ўсяго, ужо практычна гатовы пачатак экскурсіі. На полі ёсьць 5-мэтровы крыж з надпісам «Героям Аршанскай перамогі», на беразе стаіць помнік-камень у памяць пра палеглых продкаў, гэтыя два аб’екты злучае «Сьцяжына герояў», уздоўж якой ляжаць валуны з надпісамі і выявамі дзеячоў ВКЛ.
Пра ўсё гэта парупіліся добрыя людзі, аматары беларускай гісторыі. Мясцовыя ўлады не зрабілі анічога — калі не лічыць штогадовых загадаў узараць поле напярэдадні чарговых угодкаў бітвы пад Воршай. Так што па ім цяпер ня тое што з турыстычнай групай — нават аднаму прайсьці заскладана...
