500 гадоў беларускага кнігадрукаваньня: новыя ацэнкі, новыя факты, новыя загадкі. Кожны дзень да 6 жніўня — чарговая частка цыклю.
Нарэшце, узброеныя нашай філязофскай формулай беларускай гісторыі і этнагенэзу «Калі нешта ўжо было, але так не называлася, яно ўжо было», паглядзім на сілу і кшталт патрыятычнага пачуцьця Францішка Скарыны.
Некаторыя выказваньні Скарыны-патрыёта пра сваю радзіму, пра суайчыньнікаў і пра родную беларускую мову немагчыма чытаць бязь сьлёз. Тут не патрэбныя ніякія камэнтары. Толькі паглядзіце — вось гэты скарынаўскі гімн роднай зямлі, роднаму народу і роднай мове:
«Понеже от прирожения звери, ходящие в пустыни, знають ямы своя; птици, летающие по воздуху, ведають гнезда своя; рибы, плывающие по морю и в реках, чують виры своя; пчелы и тым подобная боронять ульев своих, — тако ж и люди, игде зродилися и ускормлены суть по бозе, к тому месту великую ласку имають».
«Наболей с тое причины, иже мя милостивый бог с того языка на свет пустил».
«Положил есми в сих книгах образци храму господня и сосудов его и дому царева, еже ставил ест Саломон-цар. А то для того, абы братия моя Русь, люди посполитые, чтучи могли лепей разумети».
«Тако ж и мы, братия, не можем ли во великих послужити посполитому люду рускаго языка, сие малые книжки праци нашее приносимо им».
Што тут дадаць? Хіба тое, што гэта напісана на тагачаснай літаратурнай беларускай мове высокага стылю.
Фраза «во великих послужити» не пакідае сумненьняў, што першадрукар цалкам усьведамляў вялікае значэньне таго, што ён робіць для свайго народу.
Нема сумневу, што патрыятычны пасыл Скарыны ўспрыняў Васіль Цяпінскі, які праз 50 гадоў у прадмове да свайго беларускага Эвангельля пісаў:
«Зъ своее убогое маетности народу моему услугую... Бо а хто богобойный не задержить, на такую казнь Божию гледечи, хто бы не мусил плакати, видечи так великих княжат, таких панов значных, так много деток невинных, мужов з жонами в таком зацном руском, а звалаща перед тым довстипном учоном народе, езыка своего славнаго занедбане, а просто взъгарду...»
Няма сумневу, што і Леў Сапега чытаў тэксты Скарыны і памятаў пра іх, калі пісаў у прадмове да Статуту ВКЛ 1588 году:
«А если которому народу встыд прав своих не умети, поготовю нам, которые не обчым яким языком, але своим власным права списаные маем и кождого часу, чого нам потреба ку отпору всякое кривды, ведати можем».
Гляньце яшчэ раз на прыведзеныя вышэй словы Скарыны — гэты маніфэст быў сфармуляваны пяць вякоў таму! Перад намі — непераўзыдзены ўзор Скарынаўскага патрыятызму, запавет нашчадкам, генэтычны код культуры і нацыянальнага духу.
Вось што штурхала і штурхае наш народ наперад. Вось што не дае нам памерці і скарыцца перад чужынцамі. І вось чаму мы адраджаліся і будзем адраджацца аж пакуль ня створым нармальны нацыянальны дом!
