На адной з пляцовак сьпеўнага конкурсу «Эўравізія-2017» у Кіеве адбылося травесьці-шоў, у якім узяў удзел беларус, вядомы ў Менску працай на радыё ды тэлебачаньні журналіст Эдвард Тарлецкі. Сваё мінулае цяпер ён называе рэпартэрствам і не шкадуе, што кардынальна зьмяніў сваё жыцьцё.
Ва Ўкраіне Эдвард Тарлецкі стаў вядомай drаg-зоркай — яго запрашаюць у праекты ўкраінскія тэлеканалы, ён здымаўся ў відэакліпе Wings брытанскага гурту Hurst, і ў кліпе Kryptonite аўстралійскай клюбнай сьпявачкі George Marpl. У творчым даробку артыста ёсьць і некалькі кавэр-вэрсіяў на ўкраінскія песьні.
Пра мінулае і новае жыцьцё, мастацтва, стаўленьне да геяў у Беларусі ды Ўкраіне Эдвард Тарлецкі распавёў Свабодзе.
Новы від мастацтва, які ўзьнік з гей-субкультуры
— Травесьці — гэта не зусім дакладная назва таго, чым я займаюся. Ёсьць больш шырокі і адпаведны тэрмін drаg. Гэта новы від акцыянізму, мастацтва, якое ўзьнікла уласна з гей-субкультуры, хоць цяпер межы размываюцца і ўжо нельга так сказаць, што drаg — гэта толькі гей-культура. Ва Ўкраіне шмат прадстаўнікоў гэтага жанру, а найбольш камэрцыйна пасьпяховая — Верка Сярдзючка. Гэта ў Менску, калі мы на пачатку 2000-х укаранялі такі жанр у беларускую клюбную культуру, то былі піянэрамі гэтай справы. А калі я прыехаў ва Ўкраіну, тут ужо ўсё было, і гэтае амплюа вельмі запатрабаванае і цікавае людзям, бо тут ёсьць шоў-бізнес. Я паглыбіўся ў гэта, мне заўсёды было цікава ствараць розныя вобразы. З пункту гледжаньня выяўленчага мастацтва гэта вельмі цікава — ствараць зусім новую асобу, якой не існуе ў рэальным жыцьці. І кожны раз гэта можа быць інакшы вобраз. Апроч самога працэсу стварэньня, вельмі цікава назіраць рэакцыю людзей.
Кліп аўстралійскай сьпявачкі George Marpl, у якім здымаўся Эдвард Тарлецкі:
— Для тваіх былых калег даволі нечаканым стала тваё новае амплюа. А чаму вырашыў пайсьці з журналістыкі?
— Як журналіст я і не пісаў нічога выдатнага. Мне падабалася менавіта рэпартэрская праца ў навінах. А потым, калі ў 1998 годзе зьявілася ў Менску гей-арганізацыя і я заявіў пра сваю арыентацыю, я страціў ня тое што працу, але і магчымасьць знайсьці іншую. Пачаў прыдумляць сабе заняткі, каб не памерці з голаду. Спасьцігаў графічны дызайн, заснаваў парадыйнае шоў. Некалькі гадоў зь сябрамі рабіў часопіс. А потым прыйшло разуменьне, што журналістыка зь любога боку не прыносіць мне задавальненьня. Яшчэ за часам юнацтва я бачыў шмат людзей, якія працавалі, як нявольнікі, без радасьці. Тады я дакладна для сябе вырашыў, што мая праца будзе, апроч грошай, прыносіць і задавальненьне. Вось так і жыву.
Зьехаў зь Менску ў 2008 годзе празь перасьлед
Эдвард Тарлецкі браў ўдзел у здымках кліпу брытанскага гурту Hurst
— І як потым складвалася тваё жыцьцё? Як трапіў ва Ўкраіну?
— Я зьехаў зь Менску ў 2008 годзе, бо да таго быў такі перасьлед... баяўся, што мяне могуць пакалечыць, бо і зьбівалі, і нападалі. Хто гэта быў, я ня ведаю і, напэўна, ніколі не даведаюся. Але галоўным штуршком стала тое, што супраць мяне сфабрыкавалі справу. Мы з прыяцелем заснавалі клюб на Чкалава, ён называўся «Буфэт», а ўсім усюды здавалася, што ўсё, што я раблю, абавязкова мае быць зьвязана з тэматыкай геяў. Мясцовыя ўлады доўга не давалі дазволу на адкрыцьцё гэтага клюбу, бо вельмі баяліся, што гэта будзе гей-клюб побач з адміністрацыяй Кастрычніцкага раёну. А пасьля таго, як дазволілі, нам давялося вельмі хутка яго закрыць. Супраць мяне распачалі крымінальную справу, што я нібыта растраціў маёмасьць сваёй жа ўстановы. Была вельмі заблытаная справа, і я пабачыў, што ніхто мне не дапаможа, бо грамадзкай супольнасьці ў Беларусі, у адрозьненьне ад Украіны, не было, і я ня мог разьлічваць на дапамогу нейкіх грамадзкіх арганізацыяў ці сваякоў, якія мяне праз суд выселілі з кватэры, дзе я жыў. Мяне зрабілі бамжом самыя блізкія людзі. І я зьехаў.
— Цяпер ня маеш ніякіх кантактаў зь Беларусьсю і не наведваеш нашу краіну?
— Не. Я зьвярнуўся ва Ўкраіне ў міграцыйную службу для атрыманьня абароны дзяржавы. Праўда, мне адмовілі ў наданьні статусу, і цяпер ужо вельмі доўга трываюць судовыя працэдуры. Грошай, каб купіць усё за хабар, у мяне няма, і я не хачу гэтага рабіць. Камітэт у справах уцекачоў ААН, да якога я таксама зьвярнуўся, прызнаў мяне ўцекачом і прапанаваў мне ўдзельнічаць у праграме перасяленьня ў іншую краіну. Адвакат кажа, што ва Ўкраіне статусу ўцекача мне не дадуць, бо тут увогуле мала каму даюць гэты статус, нават тым, хто ваюе на ўсходзе. Паглядзім, што будзе далей.
Украіна дала другое юнацтва
— Ва Ўкраіне ты стаў пасьпяховым?
— Спачатку я працаваў дызайнэрам у часопісе, потым адбыўся крызіс і я ня мог знайсьці працу. А ў мяне ж тут няма ўласнага жыльля, яго трэба аплочваць. Хацеў зьехаць у Польшчу, але адмовілі ў візе. І мой сябар, якога я ведаю з даўніх часоў, вядомы ва Ўкраіне сьпявак, паэт, празаік Косьця Гнатэнка прапанаваў працу ў тэматычным клюбе, што адкрываўся, бо ведаў, што я яшчэ з 2001 году ў Беларусі рабіў drag-пэрформансы. У мяне было некалькі касьцюмаў, якія я ўзяў з сабою. Людзям спадабалася, і мне спадабалася. Па сутнасьці, Украіна дала мне другое юнацтва дзякуючы гэтай маёй новай дзейнасьці. Тут я атрымаў новы досьвед.
— Ты выступаеш пад псэўданімам «Мадам Жужу». Як зьявілася такая ідэя?
— Я спрабаваў розныя псэўданімы, і быў нават Norma Paspalita. Але потым я вырашыў, што гэта занадта гучна, і вырашыў зьмяніць на больш вясёлы — «Мадам Жужу». Быў такі савецкі фільм «О бедном гусаре замолвите слово», у якім мне вельмі падабаецца гераіня Натальлі Гундаравай мадам Жужу, гаспадыня бардэлю. Жанравыя артысты часта бяруць розныя псэўданімы, якія найбольш адпавядаюць іхнаму амплюа.
— А касьцюмы?
— Увесь вобраз я ствараю сам, пачынаючы ад грыму і адзеньня і заканчваючы аксэсуарамі, акрамя абутку. Абутак я не магу рабіць.
Вельмі прыемна, што мяне ўкраінцы лічаць сваім
— А як трапіў на пляцоўку «Эўравізіі»?
— Нас запрасілі з ініцыятывы эўрапейскага арганізатара конкурсу. Гэта была вечарынка для ўдзельнікаў і гасьцей пад назваю «Талерантнасьць», якая праходзіла ў Euro Club Kyiv 2017. І мне вельмі прыемна, што ў гэты сьпіс, у якім былі такія вельмі вядомыя ва Ўкраіне ўкраінскія drag-зоркі, як Dana National ды Frida Baks, трапіў і я. І мне вельмі прыемна, што мяне ўкраінцы лічаць сваім. Сёлета будзе 9 гадоў, як я жыву ва Ўкраіне. Напрыклад, два гады таму калі ўкраінская гей-арганізацыя «Пункт апоры» рабіла дакумэнтальны праект пра жыцьцё ЛГБТ-супольнасьці, яны і мяне таксама запрасілі да ўдзелу як украінскага drag-артыста.
— Украінскую мову вывучыў?
— Магу размаўляць, але пісаць не магу.
— Ты казаў, што да рэвалюцыі часта выступаў у Данецку. Данецкія гледачы адрозьніваюцца ад гледачоў зь іншых рэгіёнаў Украіны? І як ты ставісься да таго, што цяпер адбываецца на Данбасе?
— Украіна вельмі розная па рэгіёнах. Пры гэтым людзі, якія жывуць на захадзе ці на поўдні, вельмі адрозьніваюцца. У этнічным пляне Беларусь так ня розьніцца. Тут шмат моўных дыялектаў, і мне здаецца, што для Ўкраіны больш падыходзіць тэрмін палітычная, а не этнічная нацыя. А ў рэакцыі на маю творчасьць вялікай розьніцы няма, толькі самі людзі розныя. Цяпер жа мы ўсе ведаем, што адбываецца на Данбасе. Расея падтрымлівае штучна створаныя там рэспублікі, бо ня хоча адпускаць Украіну. Бо калі адпусьціць, неўзабаве давядзецца адпусьціць і Беларусь, і фундамэнтальна перагледзець усю канцэпцыю сваёй так званай нацыі і дзяржавы, пабудаванай на фальшы і хлусьні. Цяпер на Майдане ў Кіеве вісіць велізарны плякат: Freedom is our religion! Гэтыя чатыры словы вельмі трапна акрэсьліваюць тое, што адбываецца ва Ўкраіне.
— Вяртаючыся да drag-мастацтва, на тваю думку, ці падрыхтаваны беларускі глядач для яго ўспрыманьня?
— Я ня ведаю, як можна падрыхтаваць для успрыняцьця кагосьці або чагосьці. Калі артыст добры і якасна выконвае сваю галоўную задачу — забаўляць, дык успрымаць яго будуць нармальна дзе заўгодна. Я ведаю ў Беларусі некалькі чалавек, якія спрабуюць нешта зрабіць, але іх там не ўспрымаюць сур’ёзна. У Беларусі няма шоў-бізнэсу. Напрыклад, ва Ўкраіне на ўмовах франшызы працуе шмат праектаў, зьвязаных з мастацтвам і магчымасьцямі паказаць людзям свае таленты — «Голас краіны», «Украіна мае талент», «Х-фактар». Дзякуючы таксама і гэтаму ўкраінскі шоу-бізнэс бурліць, пастаянна зьяўляюцца новыя твары, новыя формы, ёсьць магчымасьць зарабіць.
Ва Ўкраіне больш інфармаванае і адкрытае грамадзтва
— Ты ня ўтойваеш сваёй сэксуальнай арыентацыі. Ці ёсьць Украіна бясьпечнай для жыцьця прадстаўнікоў ЛГБТ-супольнасьці?
— Ва Ўкраіне больш інфармаванае і адкрытае грамадзтва. Тут ёсьць, вядома, факты перасьледу. Але ўсё ж тут лепш ставяцца. Тут нават калі ўзьнікаюць праблемы на гэтай глебе, ты можаш разьлічваць на ўдзел і дапамогу супольнасьці. Амаль у кожным абласным цэнтры ёсьць легальная ЛГБТ-арганізацыя, ёсьць розныя цэнтры, працуюць псыхолягі, юрысты. У Працоўным кодэксе зьявілася норма пра недапушчальнасьць дыскрымінацыі паводле сэксуальнай арыентацыі. Калі гэта прапісана ў законе, то гэта азначае, што дзяржава пасылае моцны сыгнал сваім чыноўнікам і грамадзянам, што і ў гэтай сфэры яна будзе захоўваць спакой. І інвэстыцыі ж ідуць туды, дзе не адбываецца ніякіх канфліктаў, і ў першую чаргу ў такой побытавай тэме, хто з кім сьпіць. Такія крокі, якія робіць украінская дзяржава, — гэта вельмі важны рух наперад. Часам такая злосьць бярэ — наколькі ўкраінскі народ зрабіў вялікі крок наперад і ў дзяржаўным будаўніцтве, і ў эканоміцы, і наколькі беларусы топчуцца на месцы.
— Ці сумуеш па Беларусі?
— Можа, па асобных людзях... Я вельмі люблю лес. Але ж тут таксама можна знайсьці падобны лес. Затое тут ёсьць мора. Летась я працаваў у Затоцы, у курортным дыска-клюбе адміністратарам шоў-праграмаў, прома-акцыяў і рэклямы. Заўважыў, што туды прыяжджае шмат беларусаў, і прапанаваў выкарыстоўваць беларускую мову ў назвах, у мэню. І клюб пачаў карыстацца вельмі вялікай папулярнасьцю. Мы нават там Купальле адзначалі, бо сярод беларусаў гэтае сьвята больш папулярнае, чым ва Ўкраіне. Я дзяўчатам вянкоў наплёў, і ў нас было вельмі шмат народу. Сёлета зноў пляную там працаваць. Мне цікава.
