Гэтыя пытаньні абмяркоўваюць шэф-рэдактар газэты «Наша ніва» Андрэй Дынько, загадчык менскага бюро Радыё Свабода Валянцін Жданко і публіцыст і паліттэхноляг Аляксандар Фядута.
Новы строй караля
Дракахруст: Фармат шматгадзіннага выступу Аляксандра Лукашэнкі даволі складана вызначыць — нібыта і прэсавая канфэрэнцыя, нібыта і сустрэча з грамадзкасьцю (але бяз «пятай калёны»), як ён сказаў, нібыта і дыялёг, спрэчка. Дык а што гэта? І ці азначае гэта нейкія зьмены ў стасунках з грамадзтвам?
Жданко: Сапраўды, гэта новая форма, але стары зьмест, бо як быў тэатар аднаго актора, так і застаўся па сутнасьці, а мы, незалежныя ці замежныя журналісты, у пэўнай ступені сталі ахвярамі гэтай новай формы, бо раней падчас традыцыйнай прэсавай канфэрэнцыі можна было проста выстаяць перад мікрафонам сваю чаргу і ўсё ж задаць пытаньне.
Я апошні раз быў на прэсавай канфэрэнцыі некалькі гадоў таму, тады я тры гадзіны прастаяў перад мікрафонам, але ўсе ж такі дачакаўся, калі надышла мая чарга, і я меў магчымасьць задаць пытаньне. Цяпер форма новая, і ўсіх журналістаў пасадзілі за круглы стол, перад кожным быў мікрафон, але чаргі фактычна не было і вызначала, каму даць слова, прэсавая сакратарка Лукашэнкі, мы цягнулі рукі, але нашы рукі былі праігнараваныя.
Мне падаецца, што гэта выключна дзеля дэманстрацыі працаздольнасьці кіраўніка дзяржавы.
У мяне моцнае ўражаньне, што гэта ўсе было срэжысавана, многія пытаньні, мне падаецца, былі загадзя падрыхтаваныя і ўзгодненыя. Таму, дарэчы, так нечакана прагучалі гэтыя пытаньні з вуснаў тых, ад каго іх цяжка было чакаць, што яны будуць пытацца і пра зьніклых, і пра беларускую мову і пра гэтую няшчасную жанчыну на будаўнічым кране.
Вось такое ў мяне ўражаньне пра гэты новы фармат. Дзеля чаго гэта рабілася? Мне падаецца, што гэта выключна дзеля дэманстрацыі працаздольнасьці кіраўніка дзяржавы, што ён можа 7 гадзінаў не выходзячы, не падымаючыся з фатэля, не выходзячы з залі, трымаць увагу вялікай аўдыторыі, што ён у форме, што ён падобны да Фідэля Кастра, які таксама па 7 гадзінаў мог на трыбуне стаяць і прамаўляць палымяныя рэвалюцыйныя прамовы.
У астатнім мне не зусім зразумела, навошта там была сотня экспэртаў, якія таксама мусілі сядзець і чакаць, некаторыя зь іх, я так разумею, загадзя былі падрыхтаваныя і чакалі, калі ім дадуць слова. Але гэта было такое зьмяшэньне жанраў. Ня думаю, што гэта пайшло на карысьць.
На мой погляд, там усе было зроблена выключна дзеля таго, каб раскрыць тэму расейска-беларускіх дачыненьняў, вострага крызысу ў двухбаковых адносінах. Наколькі я ведаю, гэтая сустрэча рыхтавалася яшчэ з канца сьнежня, але нам, непасрэдным удзельнікам, паступіла запрашэньне за два дні да таго, у сераду.
Прычым, замена была выключаная, нельга было паслаць іншага прадстаўніка мэдыя — было сказана: ці вы асабіста, ці нікога ад вас.
Дракахруст: Андрэй, даволі часта ў пэўных колах грамадзтва гучаць і гучалі ацэнкі падобнага кшталту імпрэзаў у такім стылі, што, маўляў, усё як звычайна: Лукашэнка, як звычайна, нешта там гаворыць, усім гэта так надакучыла, усім так нудна.
Вы падзяляеце гэты пункт гледжаньня, ці ўсе ж такі нешта новае там прагучала, асабліва з улікам кантэксту, пра які зараз прыгадаў Валянцін?
Дынько: Гэтым разам у мяне было ўражаньне што яны хочуць зрабіць так, каб гэта выглядала як звычайна, што сытуацыя насамрэч незвычайная, а яны хочуць паказаць народу, што ўсе звычайна, Лукашэнка звычайны, што ягоныя здольнасьці наводзіць страх і гаварыць ня зьменшыліся.
У мяне было ўражаньне што яны хочуць зрабіць так, каб гэта выглядала як звычайна, што сытуацыя насамрэч незвычайная, а яны хочуць паказаць народу, што ўсе звычайна.
Але пры гэтым гэта была вельмі срэжысаваная сустрэча, яны баяліся любой нечаканасьці, дзіўна, што не далі задаць пытаньні незалежным СМІ. Я ведаю, што многія калегі моцна пакрыўдзіліся на гэта, палічылі, што гэта проста непаважліва. Каб людзі не адчулі ніякіх зьменаў, далі дзяржаўным журналістам агучыць тыя пытаньні, якія звычайна ўздымалі незалежныя журналісты, але тэмы гаворкі фактычна не памяняліся.
Дракахруст: Аляксандр, а Вы нешта пачулі, убачылі новае?
Фядута: З майго пункту гледжаньня, мае рацыю спадар Дынько, калі ён кажа пра тое, што адной з мэтаў гэтай прэсавай канфэрэнцыі было давесьці, што ўсе як заўжды, што нічога не зьмянілася, нічога не адбываецца. Але ж быў адзін момант, з майго пункту гледжаньня, вельмі важны — была імітацыя імправізацыі, і менавіта таму прадстаўнікам незалежных сродкаў масавай інфармацыі, незалежных СМІ не далі сфармуляваць тыя пытаньні, якія сфармуляваў, напрыклад, спадар Гігін.
Лукашэнка стаміўся ад імправізацыяў, і гэта было бачна.
Справа ня ў тым, ці будзе нехта пытацца пра зьніклых, справа ў тым, ці задасьць нехта дадатковае пытаньне, ці ўдакладніць пытаньне. І вось да гэтага Лукашэнка сёньня не гатовы, ён не гатовы імправізаваць, ён стаміўся ад імправізацыяў, і гэта было бачна. І менавіта таму ўсе імітавалася, а насамрэч любое вострае пытаньне, калі яно падрыхтаванае ў канкрэтнай фармулёўцы, яно губляе сваю вастрыню.
Бэнэфіс Яраслава Раманчука
Дракахруст: Калегі, наступнае пытаньне, якое таксама вельмі горача абмяркоўвалася публікай — гэта ўвага да Яраслава Раманчука, колішняга кандыдата ў прэзыдэнты, лібэральнага эканаміста, колішняга апазыцыянэра.
Варта было б гэтую ўвагу разглядаць у больш шырокім кантэксьце. Мы чулі шмат разоў вельмі лібэральныя прамовы ад цяперашняга пасла ў Кітаі, колішняга памочніка прэзыдэнта Кірыла Рудага. Ці ня ёсьць увага да Раманчука ў пэўным сэнсе такой праекцыяй той ролі, якую выконваў Руды, бо, з аднаго боку, Лукашэнка падчас прамовы некалькі разоў заяўляў, што ніякіх лібэральных рэформаў ня будзе, маўляў, не ляжыць у яго душа да гэтага, але, зь іншага боку, Раманчука ён, здаецца, памінаў на гэтай сустрэчы амаль гэтак жа часта, як Пуціна. Чаму?
Дынько: Тут усе зразумела. Апазыцыю па-ранейшаму выстаўляюць апэрэтачнай. І гэтым разам у якасьці такога клоўна ўзялі Яраслава Раманчука. Клаўнада тым была з двух бакоў. Але я сабе слаба ўяўляю, каб, скажам, прэм’ер-міністар Швэцыі ці прэзыдэнт Фінляндыі так паводзілі сябе на прэсавай канфэрэнцыі. На маю думку, гэта проста непрыстойна.
Дракахруст: Андрэй, але з самага пачатку было сказана, што ў залі няма «пятай калёны», гэта значыць, што гэта не апазыцыянэры. Шмат гадоў лініяй улады было замоўчваньне апанэнтаў. Мы памятаем, як перад выбарамі баяліся нават прыгадаць імёны канкурэнтаў Лукашэнкі, у 2006 годзе не называлі імя Мілінкевіча, у 2010 не называлі імёнаў ні Някляева, ні Саньнікава, ні Статкевіча.
Дынько: Не, Юры, ня так. Я памятаю, як у канцы 90-х так саджалі Юрыя Хадыку, напрыклад, таксама яго імя абкатвалі, пасьля нейкі час з Кастусёвым такое рабілі. Выбіраюць слабых, беспэрспэктыўных у палітычным сэнсе дзеячоў і вось іх прэзэнтуюць як апазыцыю.
З гэтых людзей робяць сьмяхоцьце, вось у якасьці абʼекта сьмяхоцьця гэтым разам, акрамя Сярэдзіча, выбралі яшчэ і Раманчука.
Дракахруст: Аляксандр, вы згодны з такой трактоўкай? Я б не сказаў, што ўсё, што гаварыў Раманчук і ўсе дэталі яго паводзінаў — гэта ўсё было сьмяхоцьцем. Ён у прынцыпе апаніраваў Лукашэнку, прычым апаніраваў на даволі канцэптуальным узроўні.
Фядута: Я не камэнтую тое, што кажа і робіць спадар суразмоўца прэзыдэнта. А вось тое, што зрабіў сам прэзыдэнт, я гатовы адкамэнтаваць. Справа ў тым, што ў Лукашэнкі гледачы — гэта ня толькі беларусы, якія сядзелі ў залі ці ля экранаў тэлевізараў. Яго гледачы — гэта і замежныя дыпляматы, і замежныя аналітыкі, тыя, для каго кожнае зьяўленьне той ці іншай асобы, той ці іншай постаці побач з прэзыдэнтам Беларусі нешта азначае.
Для замежнікаў зьяўленьне Раманчука побач з Лукашэнкам, магчыма, будзе сьведчыць пра нейкія зрухі, пра магчымасьць крокаў у лібэральным накірунку.
Вось для іх зьяўленьне гэтага чалавека побач з Лукашэнкам, магчыма, будзе сьведчыць пра нейкія зрухі, пра магчымасьць крокаў у лібэральным накірунку. Так, Лукашэнка кажа, што нічога ня зьменіцца, але ўсе ж такі пэўныя лібэральныя ідэі прагучалі і падчас гэтай сустрэчы, значыцца, спадар Макей мае рацыю, значыцца, нешта зрушваецца. Сапраўды, я вяртаюся да таго, што гэта быў не дыялёг, а менавіта тэатар аднаго актора, сапраўды вельмі добрая была рэжысура.
Дракахруст: Валянцін, як бы вы пракамэнтавалі дыялёг Лукашэнкі са спадарыняй Анісім і спадаром Марзалюком? Гэта пра нешта сьведчыць? Цікава, што хіба не ўпершыню ў адказ на прапанову аб стварэньні нацыянальнага ўнівэрсытэту, унівэрсытэту цалкам на беларускай мове, было сказана «можа быць». Раней, мне здаецца, гэтая ідэя проста ігнаравалася, адкідалася.
Жданко: Я зьвярну ўвагу на тое, што раней пытаньні пра беларускую мову, як правіла, задавалі апазыцыйныя журналісты. Гэтым разам вы назіралі, што было дадзена слова афіцыйным асобам, і я назіраў, што Алена Анісім рыхтавалася да гэтага выступу, і даволі так паважліва і бяз рэзкай рэакцыі былі ўспрынятыя Лукашэнкам гэтыя прапановы.
Відавочна, ён таксама быў гатовы да адказу, хаця канцэптуальна нічога новага наконт стаўленьня да мовы, наконт моўнай палітыкі мы не пачулі, тое самае, што 22 гады гаварылася, маўляў, я нічога не навязваю, трэба да ўсяго ставіцца асьцярожна, моўнае пытаньне вельмі далікатнае і нельга наламаць тут дроў. Два дзесяцігодзьдзі гэта гучыць, і калі б напачатку яго прэзыдэнцтва была выбудаваная моўная палітыка, ужо можна было б дасягнуць вельмі шмат у гэтай сфэры.
Мова сёньня — гэта істотны фактар дзяржаўнай незалежнасьці, сувэрэнітэту, бясьпекі дзяржаўнай.
Я разумею, якое стаўленьне большасьці грамадзтва да мовы, што калі б была запатрабавана гэтая мова, ён бы сам загаварыў за тыдзень на беларускай мове, але ён, як палітык, павінен быў прадбачыць, да чаго можа прывесьці цяперашняя шматгадовая моўная палітыка.
У значнай ступені тое, што нас прылічаюць да «рускага сьвету», тое, што пагроза навісла над беларускай дзяржаўнасьцю і незалежнасьцю — гэта наступствы ў тым ліку і моўнай палітыкі. Мова сёньня — гэта істотны фактар дзяржаўнай незалежнасьці, сувэрэнітэту, бясьпекі дзяржаўнай.
Так, была прадэманстраваная большая прыхільнасьць, сказана, што, можа быць, мы падумаем, можа быць Марзалюк будзе рэктарам, а Анісім — прарэктарам. Але гэтыя словы былі ўспрынятыя публікай так з ухмылачкай іранічнай, гэтак жа, як ён вёў дыялёгі з Сярэдзічам, Раманчуком і Кісялём — гэта такі прамоўніцкі прыём падкепліваньня, іранічнага стаўленьня да суразмоўцаў, каб прынізіць саму ідэю суразмоўцы і адцяніць уласнае разумнае і разважлівае стаўленьне да мовы, лібэральнай рынкавай эканомікі ці незалежнасьці друку.
«Незалежнасьць даражэй за нафту» і «капейка ў кішэні» як нацыянальная мара
Дракахруст: А зараз напэўна да галоўнага пытаньня, якое абмяркоўвалася падчас гэтай сустрэчы — да беларуска-расейскіх адносінаў. Варта прыгадаць кантэкст — рашэньне Расеі ўвесьці памежныя зоны, інфармацыйныя ўкіды, якія адбываліся літаральна напярэдадні гэтай сустрэчы — публікацыі ў «Рэгнуме» пра тое, што Беларусь можа выйсьці з Эўразійскага саюзу і АДКБ.
Пасол Беларусі нават прыехаў на нейкі круглы стол на адным з расейскіх тэлеканалаў і выступіў, сказаўшы, што гэтага ня будзе. Дарэчы, тое ж самае паўтарыў Лукашэнка і падчас гэтага сямі з паловай гадзіннага выступу.
Падчас яго шмат чаго яскравага прагучала, ажно да таго, што старшыню Рассельгаснагляду Данквэрта трэба ўвогуле пасадзіць. Але зь іншага боку, са словаў Лукашэнкі было зразумела, што справа не ў свавольстве асобных расейскіх чыноўнікаў.
На ваш погляд, ці прагучаў адказ не на пытаньне «хто вінаваты», а на пытаньне «што рабіць»? Вось што будзе Беларусь рабіць у цяперашняй канкрэтнай сытуацыі, калі гэтыя канфлікты, праблемы з Расеяй нагрувашчваюцца, і як іх разграбаць?
Фядута: Што тычыцца тых інфармацыйных укідаў, якія адбываліся, насамрэч Лукашэнку такім чынам папярэдзілі — ты можаш гэта зрабіць, але пралічвай наступствы. Ён пралічыў, ён ведаў, якія рэчы казаць нельга, ён іх і не казаў. А пагроза спадару Данквэрту — сапраўды, гэта першая пагроза дзяржаўнаму службоўцу РФ міністэрскага рангу. Гэта новая зьява, але гэтая пагроза ня будзе мець ніякіх наступстваў.
Лукашэнка ўвесь час падчас свайго выступу казаў пра тое, што насамрэч гэтыя праблемы ствараюць не асобныя чыноўнікі, а нехта вышэйшы за іх, ты, Пуцін, ствараеш іх. І я гатовы да размовы з табой — вось гэта, з майго пункту гледжаньня, той мэсыдж, які ён дасылаў. Я думаю, што Крэмль гэты мэсыдж атрымаў.
Дракахруст: Аляксандр, але такое ўражаньне, што справа ня толькі ў іх двухбаковых стасунках. Ёсьць беларускае грамадзтва, шмат у якіх людзей узьнікае трывога, правілы гульні даволі хутка і нечаканым чынам мяняюцца. Як у песьні Шалкевіча пра «таварышча Сапегу»: «Куда жа цяпер, о ядры яе маму, краіну сваю павяду». Лукашэнка сказаў, куды? Ці ўсе зводзіцца, упіраецца ў тое, што «я дамоўлюся з Пуціным». А калі не?
Бо ўчора можна было дамовіцца з Пуціным, а сёньня не атрымліваецца. Ужо год па тым жа газе не атрымліваецца дамовіцца з Пуціным. І ўсё зводзіцца да «верце ў мяне, я выйграю»?
Фядута: Вось менавіта таму, што ён сам ня ўпэўнены ў тым, што ён выйграе падчас гэтых перамоваў з Пуціным, менавіта таму да мэсыджа, што перамовы ідуць і мы будзем іх працягваць, што мы не зьмяняем зьнешнепалітычны і ўнутрыпалітычны курс, дадалося яшчэ адно — дадалася характарыстыка таго зьнешнепалітычнага курсу, які асацыюецца ў вачах і чынавенства, і Захаду са спадаром Макеем.
Лукашэнка сказаў, што ўсе, што робіць Макей, ён робіць з маёй згоды і па маім даручэньні.
Дракахруст: Гэта як у «Трох мушкецёрах» дазвольны ліст кардынала дʼАртаньяну.
Фядута: Так. І вось гэта тая альтэрнатыва, якую ён сапраўды прадэманстраваў Крамлю, што ня трэба сьпісваць усе на Макея і ня трэба палохаць мяне тым, што Макей заўтра альбо пасьлязаўтра перахопіць уладу — «усе, што робіць Макей, ён робіць па маім даручэньні». Ну, і такім чынам усе пытаньні, ці ёсьць розьніца паміж пазыцыяй Макея і пазыцыяй Лукашэнкі адносна Захаду, таксама павінны былі быць зьнятыя.
Дракахруст: Андрэй, вось Аляксандр сказаў, што гэты ўкід у «Рэгнуме» — гэта быў такі сыгнал з Масквы: хочаш, дык выходзь з АДКБ і з Эўразійскага саюзу, а мы паглядзім, як ты там далей паходзіш.
Але шэраг назіральнікаў, экспэртаў, і беларускіх, і расейскіх, прычым розных поглядаў, даволі дружна казалі, што сяброўства ў АДКБ, Эўразійскім саюзе, саюзнай дзяржаве — гэта «чырвоныя лініі» Крамля для Беларусі. Так, Лукашэнка можа скандаліць, можа лаяць Данквэрта, нават Пуціна, але калі ён з гэтых утварэньняў выйдзе, калі перакрочыць гэтыя «сьцяжкі» — заўтра «зялёныя чалавечкі» будуць у Менску. Ці згодны вы з гэтым?
Дынько: Яшчэ пару словаў у працяг нашай размовы пра Раманчука. Мне здаецца, што калі табе дэманструюць такую непавагу, калі цябе выстаўляюць сьмяхоцьцем, то, відаць, найлепшае, што мог бы зрабіць Раманчук у такой сытуацыі — проста выйсьці з залі, бо гэта не была размова, гэта быў цырк.
Што да нафтагазавых пытаньняў, то гэта было самай важнай тэмай ва ўсёй гэтай прэсавай канфэрэнцыі, для гэтага яна і рабілася.
Што да нафтагазавых пытаньняў, то гэта было самай важнай тэмай ва ўсёй гэтай прэсавай канфэрэнцыі, для гэтага яна і рабілася. Маю ўвагу прыцягнула тое, што літаральна празь некалькі хвілінаў пасьля адпаведнага выказваньня Лукашэнкі беларускія дыпляматычныя пляцоўкі ў Маскве і ў Вільні ў сваіх твітэрах твітнулі словы Лукашэнкі пра тое, што «свабода і незалежнасьць даражэйшыя за нафту».
Гэта значыць, што гэта было загадзя падрыхтаванае пасланьне, яны былі гатовыя, і гэта ёсьць асноўным пасланьнем прэсавай канфэрэнцыі. Наконт выхаду з ЭАЭС і ўкіду «Рэгнуму» на гэты конт, «Рэгнум» — правакацыйная структура.
Дракахруст: Андрэй, мы вельмі часта ўжываем гэтае слоўца: «правакацыя». Каго на што правакаваў «Рэгнум» гэтым тэкстам?
Дынько: «Рэгнум» апрацоўвае грамадзкую думку, ён закідвае фальшывыя ідэі ў грамадзтва. У 2014 годзе гэтак жа закідвалі ў грамадзтва падман, што ўкраінцы будуць забіваць людзей на Данбасе.
Дракахруст: Андрэй, а калі б думка, пра якую напісаў «Рэгнум», спраўдзілася, калі б Лукашэнка гэтак і зрабіў — гэта спрычыніла б такое вялікае гора чытачам «Нашай Нівы»? Мне здаецца, што не.
Дынько: «Рэнум не арыентаваны на чытачоў «Нашай Нівы», «Рэгнум» арыентаваны на нацыяналістычныя, на нэанацысцкія колы ў самой Расеі, і задача гэтай дэмагогіі «Рэгнуму» — апраўдаць у вачах гэтых колаў Расеі карныя меры ў дачыненьні да Беларусі і беларусаў — увядзеньне мяжы, абмежаваньне паставак нафты і гэтак далей. Вось на што разьлічаны гэты «Рэгнум».
Дракахруст: Андрэй, ну добра, Лукашэнка адбівае правакацыі. Але ці патлумачыў ён беларускаму грамадзтву, што будзе далей? Як будуць складацца адносіны з гэтым саюзьнікам — кепскім ці добрым? Усім відавочна, што ёсьць куча праблем у стасунках зь ім, як гэта куча будзе разграбацца?
Дынько: Пасланьне Лукашэнкі трэба разьдзяліць на некалькі слаёў, ён, як выдатны палітык і прамоўца, і самім фарматам канфэрэнцыі, і гэтымі зьдзекамі з Раманчука даў зразумець, што нічога не зьмяняецца, што мы гэта ўжо праходзілі, нам ужо газ перакрывалі, нас ужо нафтай, «хроснымі бацькамі» палохалі і нічога не мяняецца. Пасланьне для элітаў бізнэсу, элітаў кіроўных было таксама вельмі заспакаяльнае.
Усе ўстрывожаныя плянамі беспрэцэдэнтнай перакідкі расейскіх войскаў нібыта на вучэньні ў Беларусь. Лукашэнка кажа: «Ну, як прыедуць, так і зьедуць, калі што, яны будуць у лесе, мы іх там у лесе і зьнішчым», такія намёкі рабіліся. Ён імкнуўся супакоіць. Тактыка ў прынцыпе правільная, таму што любая паніка шкодзіла б Беларусі.
Свабода і незалежнасьць даражэйшыя за нафту, што свабода і незалежнасьць заўжды рэнтабэльныя, і ніякіх саступак у гэтым пытаньні ня будзе.
У той жа час вельмі рэзка і недвухсэнсоўна гэтым разам прагучала некалькі асноўных тэзаў. Першае: што свабода і незалежнасьць даражэйшыя за нафту, што свабода і незалежнасьць заўжды рэнтабэльныя, і ніякіх саступак у гэтым пытаньні ня будзе. Другое: там досыць ясна прагучалі пазыцыі беларускія на эканамічных перамовах, што Беларусь ня будзе падпісваць мытны кодэкс ЭАЭС, пакуль не атрымае для сабе выгадныя ўмовы па энэрганосьбітах і, нарэшце, было таксама цікавае для мяне ідэалягічнае пасланьне.
У чым нацыянальная ідэя Расеі сёньня? Усе гэтыя там прыхлябацелі пыталіся яго: у чым наша беларуская мара? І што адказаў Лукашэнка? Нашая мара — каб у кожнага чалавека была капейка ў кішэні. І гэта так кантрастуе з тым, што зараз адбываецца ў Расеі, калі там нацыянальная ідэя — Расея павінна ўстаць з каленяў, межы Расеі нідзе не сканчаюцца, Расея ізноў стане вялікай. А ў беларусаў — каб капейка была ў кішэні, такая вельмі буржуазная, прыземленая, буржуазна-сялянская, я сказаў бы, ідэя. Гэта вельмі значна, на маю думку: сёньняшняя Беларусь — яна вось такая.
Дракахруст: Валянцін, ваш камэнтар наконт гэтай вельмі цікавай фармулёўкі Лукашэнкам нацыянальнай мары — каб капейка была ў кішэні. Капейку і рускія пакласьці могуць у кішэню беларусаў. Калі, напрыклад, бязьвіз адменяць, ці з ДНР пасябруюць, ці Крым прызнаюць, ці ў Сырыі паваююць, ці яшчэ нешта.
Ці няма пэўнай супярэчнасьці між гэтай марай «капейка ў кішэні» і фразай, што сувэрэнітэт даражэй за нафту, што сувэрэнітэт не прадаецца за грошы? Дык калі мара — капейка ў кішэні, то чаму не прадаецца?
Жданко: Не, я не лічу, што тут ёсьць супярэчнасьць. Гэтыя словы пра капейку — праява магутнай інтуіцыі Лукашэнкі, ён сапраўды разумее, што патрэбна простаму чалавеку, ён у гэтай фразе якраз выказаў тое, над чым б’юцца ідэолягі і тэарэтыкі. Сапраўды, гэта простае жаданьне і простая мара звыклага беларуса.
Што да вельмі важнай ідэі, на якой ён засяродзіў увагу, што незалежнасьць і сувэрэнітэт даражэйшыя за любую нафту, гэта сапраўды стрыжань ягонай вялікай прамовы.
Ён хацеў сказаць беларусам, што калі дамовіцца ня ўдасца, не ягоная гэта будзе віна, што гэта робяць злыя расейцы, якія ня хочуць выконваць дамоўленасьці і жыць так, як дамовіліся.
Ён тлумачыў грамадзтву, найперш беларускаму, але і расейскаму, што не ягоная віна, ён, па сутнасьці, назваў і вінаватых, на ягоную думку. Я думаю, вы зьвярнулі ўвагу, што некалькі разоў ён казаў пра тое, як прыніжаюць ягоных чыноўнікаў — Сямашку і іншых, якія ў Маскве гадзінамі і суткамі сядзяць у прыёмных расейскіх міністраў, і іх нават не прымаюць, вельмі зьдзекліва і прыніжальна ставяцца да іх. Ягоны напад на Данквэрта — гэта ягоны адказ за прыніжэньне яго чыноўнікаў, ён разумее, што Данквэрт — дзяржаўны чыноўнік, што ён ня сам паступае гэтак, што гэта воля Крамля.
Ён хацеў сказаць беларусам, што калі дамовіцца ня ўдасца, не ягоная гэта будзе віна, што гэта робяць злыя расейцы, якія ня хочуць выконваць дамоўленасьці і жыць так, як дамовіліся.
І якія б ні былі наступствы, незалежнасьць і сувэрэнітэт даражэйшыя за ўсе. І што гэта тая мяжа, якую ён не пяройдзе як дзяржаўнік і незалежнік. Ён вельмі пераканаўча выглядаў, і гэта такі аб’яднальны матыў, пад якім, мне здаецца, усе беларускія сілы маглі б падпісацца і падзяліць такую пазыцыю.
