Арганізатарамі гісторыка-краязнаўчай канфэрэнцыі «Базыльянскі/Пакроўскі манастыр — мінулае, сучаснае, будучае» выступілі мясцовыя сябры ГА «Таварыства беларускай мовы» і неабыякавыя гараджане — тыя, што ўжо не адзін дзясятак гадоў змагаюцца за тое, каб помнік архітэктуры XVIII стагодзьдзя ўтрымліваўся ў належным стане.
Аршанскія актывісты ўжо ня першы год ладзяць краязнаўчыя імпрэзы да ўгодкаў наданьня Воршы Магдэбурскага права. Апошняя канфэрэнцыя была адмысловай у гэтым шэразе: яе зладзілі, каб нагадаць пра неабходнасьць рэстаўрацыі помніка архітэктуры.
Імпрэзу хацелі правесьці на гарадзкім узроўні, аднак ніводная бібліятэка гораду не наважылася прадаставіць памяшканьне, нават з умовай платы за арэнду. І хаця спачатку ўзаемаразуменьне было нібыта знойдзена, сытуацыя зьмянілася пасьля пісьмовай заявы арганізатараў на імя намесьніка старшыні райвыканкаму па ідэалёгіі Алега Смірноўскага. Той даслаў адмову: маўляў, «усе мерапрыемствы ў раёне праводзяцца выключна з дазволу райвыканкаму», а ён асабіста лічыць правядзеньне гістарычна-краязнаўчай канфэрэнцыі "немэтазгодным«. Тым ня менш, імпрэза адбылася, а гаварылася на ёй пра вельмі праблемны для гораду аб’ект — колішні жылы будынак базыльянскага манастыра, які месьціцца ў самым цэнтры Воршы і мае вельмі непрывабны выгляд.
Паўзруйнаваны будынак у музэйным завулку побач з гарадзкім аддзелам міліцыі — гэта фрагмэнт цэлага комплексу, збудаванага ў стылі віленскага барока. Аднак царкву Апекі Маці Божай зьнішчылі ў часы ваяўнічага атэізму. Сьведкам тых падзеяў быў мастак Мікола Купава, які падзяліўся сваімі ўспамінамі ў паведамленьні «Гісторыя Аршанскага кляштара базыльянаў — яго поўны заняпад і ўваскрасеньне».
Спадар Купава, карэнны аршанец, выступае за аднаўленьне ўсяго кляштарнага комплексу. І выступае ня толькі на словах: ён ахвяраваў на рэстаўрацыю ўласныя сродкі — ад продажу карцін зь віртуальнай выставы «Сьвятло Бацькаўшчыны». Аднак цяпер гаворка ідзе нават не пра аднаўленьне комплексу цалкам: клопатам аршанскай грамадзкасьці стала захаваньне хаця б астатняга будынка.
Пасьля таго, як у 2005 годзе падчас чарговага зімовага сьнегападу там праваліўся дах, гарадзкія ўлады Воршы вырашылі не займацца яго рамонтам — перадалі будынак Віцебскай япархіі праваслаўнай царквы. Але зьмена ўласьніка плёну ня мела: будынак кляштара больш як 10 гадоў адстаяў бяз даху, гібеючы пад дажджом і сьнегам. Увесь гэты час аршанскія краязнаўцы і проста неабыякавыя людзі заклікалі гаспадароў выконваць заканадаўства аб ахове помнікаў. Аднак пра тое, што будынак знаходзіцца пад аховай дзяржавы, сьведчыла толькі шыльда: міністэрства культуры ў адказ на калектыўныя звароты паведамляла, што ўмешвацца ня можа, бо ў будынка ёсьць уласьнік. А Віцебская япархія зрабіла канкрэтныя захады дзеля захаваньня помніка толькі сёлета: рэшткі гістарычнага будынка нарэшце накрылі дахам.
Гаспадары па-ранейшаму абяцаюць адрэстаўраваць будынак. Пра гэта на канфэрэнцыі зноў казаў гераманах Серапіён (Сянкевіч). Аднак канкрэтных тэрмінаў так і не прагучала, хоць пра рэстаўрацыю гаворкі вядуцца ўжо ня першы год. Яшчэ ў 2013 годзе гаспадары будынка абвясьцілі, што створаны дабрачынны рахунак, куды пералічаюцца грошы якраз дзеля гэтае мэты. І што сродкі паступаюць туды нават з выручкі царкоўных шапікаў. Але куды падзелася тое, што было сабрана, дагэтуль ня ясна. Вядома хіба толькі тое, што майстэрня архітэктара Мікалая Лук’янчыка атрымала замову на праект і што эскізны праект рэстаўрацыі базыльянскага кляштара ўжо зроблены. Таксама вядома, што з архітэктурнай майстэрняй замоўнікі дагэтуль не расплаціліся, таму цяжка меркаваць, на якія сродкі гаспадары абяцаюць правесьці рэстаўрацыю.
Між тым, рэстаўрацыя неабходная ня толькі таму, што ў выніку Ворша займее яшчэ помнік архітэктуры, які ня сорамна паказаць гасьцям. Кляшторны будынак мае ўласную гісторыю — як цэнтар духоўнай асьветы і культурніцкі аб’ект. З 1842 году тут разьмяшчаўся Сьвята-Пакроўскі мужчынскі манастыр і Аршанская духоўная вучэльня, зь якой зьвязаныя жыцьцё і дзейнасьць вядомага беларускага этнографа, фальклярыста, лексыкографа Івана Насовіча. Тут вучыліся выбітныя беларускія літаратары Міхась Зарэцкі і Васіль Шашалевіч — пра іх таксама згадвалі выступоўцы на канфэрэнцыі, прысьвечанай базыльянскаму кляштару.
У гэтым самым кляшторным будынку мясьціўся першы Аршанскі краязнаўчы музей, пра што прысутным нагадала Тацяна Вароніна ў сваім выступе «Музэй у Музэйным завулку». Спадарыня Тацяна цяпер на пэнсіі, але шмат гадоў аддала працы ў аршанскай музэйнай сыстэме, і менавіта яна была адной з арганізатарак канфэрэнцыі, задача якой — ізноў прыцягнуць увагу грамадзкасьці да помніка, які не заслугоўвае горкага лёсу стаяць занядбаным.
Ушанаваньня вартая і асоба заснавальніка аршанскай сьвятыні, Івана Ляпкоўскага, пра якога вядомы гісторык Адам Кіркор пісаў у «Живописной России»: «Лепковскаго, как при жизни, так и после смерти, считали почти святым». Пра тое, што гаспадарам варта ня толькі дбаць пра рэстаўрацыю, але й прадугледзець захады па ўшанаваньні памяці выбітных асобаў, чый лёс зьвязаны з будынкам былога кляштара базыльянаў, а цяпер Сьвята-Пакроўскага жаночага манастыра, таксама гаварылася падчас імпрэзы. Пра неабходнасьць адзначыць ролю гістарычнага будынка ў духоўным і культурным жыцьці быў складзены калектыўны ліст, падпісаны прысутнымі, і накіраваны міністру культуры Рэспублікі Беларусь Барысу Сьвятлову і Мітрапаліту Менскаму і Заслаўскаму Паўлу, Патрыяршаму Экзарху ўсяе Беларусі.
