Ішлі-ішлі — і раптам трапілі на кірмаш па продажы сельскагаспадарчай прадукцыі. Тлум людзей, адны цягнуць сеткі бульбы, іншыя — моркву, у бабулек тырчаць з пакункаў хвасты селядцоў. Грае гармонік, недзе сьпявае вэтэранскі хор. Рух перакрыты, і нібыта трапілі мы ў пастку нейкую, ці перанесьліся на машыне часу ў 80-я. Сьціплая прапанова простага харчу — бульба, сьвініна, морква ды капуста, і адпаведныя прадуктам аскетычныя пакупнікі. Узіралася ў чэргі: спрэс драпавыя паліто (як толькі яны так добра захаваліся? не ўладальнікі іх — на тых час пакінуў свой значны адбітак, а прадукцыя лёгенькай вытворчасьці) балоневыя курткі, хусткі, дзіўныя капелюшы зь мінулага стагодзьдзя, і пад імі — злосныя засяроджаныя твары, якія з трывогай выцягвалі шыі, як гусі, з канца чаргі ў пачатак: ці хопіць сьвіных галоў, ці не разьбяруць усіх ці хоць самых тлустых карпаў? Канцы чэргаў знайсьці было складана, асабліва неспрактыкаваным пакупнікам. Чэргі неяк жылі сваім жыцьцём, па сваіх законах, невядомых нам.
Чэргі неяк жылі сваім жыцьцём, па сваіх законах, невядомых нам
Я рашуча стала ў адну, сувора спытаўшыся ў мужчыны ў турэцкім швэдары «Boss» з расшпіленай скуранкай: «Вы апошні?» Канечне, не, за ім займала чаргу кабетка ў чырвоным паліто, але яна пайшла па курыныя ногі, а яшчэ маладая пара, і за маладой парай яшчэ адна кабетка. Але сталі і мы з малым, які адразу пачаў ныць: «Чаго стаяць у такой доўгай чарзе? Навошта нам шчупакі, іх жа чысьціць трэба, там шмат лускі, я не люблю рыбу!» «Маўчы! — сувора сказала я. — Гэта твая радзіма, сынок! Ты павінен ведаць, якую вялікую краіну мы страцілі! Адчуць гэта, убачыць і пранікнуцца скрухай, жалем і шкадаваньнем!».
Чарга ня рухалася. Здавалася, тая кабетка, што прадавала шчупакоў, і выконвала нейкія рухі, але як стаялі мы на чырвонай плітцы, так і не перайшлі пакуль на наступную, шэрую. Людзі нэрваваліся: «Ці хопіць шчупакоў? Пакуль дойдзе чарга, самых вялікіх разьбяруць! Чаму так марудна? Жанчына, куды вы лезеце? Мы ўжо гадзіну стаім! А ці яшчэ прадаюць на кірмашы рыбу? Праз дарогу прадаюць, але там яшчэ большая чарга!».
Мужчына, які дапамагаў прадаўшчыцы, час ад часу лез зь вялізарным сачком у чорнае нутро вялікага грузавіка і потым выплёхваў у балеі перад вагамі шчупакоў і карпаў, тыя шалёна таўклі плаўнікамі і хвастамі па вадзе, аж пырскі ляцелі на ўсю чаргу, і тая адскоквала з крыкамі: «Ці нельга цішэй кідаць?!» У выніку той мужчына плюнуў, ды некуды сышоў.
Практыкум удаўся, відаць — малы ўсю дарогу маўчаў
Чарга захвалявалася і пачала абурацца: «Што гэта такое, што за парадкі? Куды сышоў мужчына з сачком, эй, прадавец, вярніце на месца свайго памочніка, дзе ён дзеўся? Трэба скардзіцца, бардак!». Абурэньне расло, і з іскры вось-вось павінна было загарэцца полымя. Малы нэрваваўся і тузаў мяне за рукаў: «Ну пайшлі ўжо дахаты, га? Навошта нам тыя шчупакі?» «Гэта гісторыя, сынок! Практыкум! Будзеш ведаць, як цудоўна жылі пры саветах!» — злараднічала я. Тым часам чарга пракляла памочніка прадаўшчыцы, і пачала размову пра вышэйшыя інстанцыі. «Ох, ды Лукашэнка проста ня ведае, які тут бардак! Яму ж праўду не гавораць, ад яго хаваюць праўду гэтыя вырадкі! Як нашы, мясцовыя. Каб ён толькі ведаў! Ён бы! Але яго ж нікуды не пускаюць! Ён жа нават ня ведае, куды едзе — яму графік складае служба аховы, і ён ня можа сам нікуды па сваёй ахвоце завярнуць, каб ён толькі ведаў, што тут робіцца!» — так моцна шкадавалі эгрэгара пэнсіянэры, паўтараючы каторае дзесяцігодзьдзе гэтую мантру.
Неяк зрабілася сумна. Тут такі момант, калі ўжо адстаяў палову чаргі, і за сабой адрос новы яшчаркавы хвост замест шчасьлівых уладальнікаў шчупакоў, і стаяць няма жаданьня, і зьмёрз, але й ісьці дахаты ня можаш — шкада змарнаванага часу. Ужо і на шчупакоў тых нават глядзець ня можаш, але мусіш стаяць і ціха ненавідзець і сябе, і астатніх.
«Эх, пакуль дойдзе чарга — усіх лепшых-большых разьбяруць» — зноў заныла жанчына перада мной. Тым часам мужчына-памочнік вярнуўся, атрымаў маральных кухталёў ад усёй чаргі, і зноў пачаў даваць нырца з сачком у аўтамабіль, злосна шпурляць шчупакоў у балеі. Недзе непадалёк галасіў вэтэранскі хор. Я ўслухалася ў песьню зь дзіўнымі радкамі: «Я люблю цябе радаснай, весьняй / Як вялікай Расеі сястру / Я шапчу твае словы як песьню /Беларусь, Беларусь, Беларусь». Уявіла сабе, як бы я закахалася ў якога мужчыну (ці жанчыну, ладна) толькі з-за таго, што ён (яна) — брат (сястра) некага там вялікага (-ай), і неяк стала сумна ад такой пэрспэктывы такога недарэчнага каханьня з-за вялікага Брата (Сястры).
А тым часам малы два разы схадзіў за кавай, і два разы яе не прынёс, бо была нейкая аварыя — выбіла электрычнасьць, і на нашым раёне не працавалі ні крамы, ні кавярні. Не было сьвятла і дома, адпаведна. Дык што там рабіць? Заставалася толькі душыцца ў чарзе па шчупакі.
«Якіх вам, жанчына?» — зьнянацку закрычала на мяне прадаўшчыца. «Любых» — сказала я, але ўбачыла, што яна зараз закіпіць і будзе як тады (калі адна прадаўшчыца крычала: «Я зараз гэтай рыбай каму-небудзь у морду дам!»), таму наўгад тыцнула пальцамі ў сьлізкія целы прадстаўнікоў сямейства прэснаводных.
Практыкум удаўся, відаць — малы ўсю дарогу маўчаў.
