Тая дзяўчына прыехала з далёкай ад нас краіны сюды ўпершыню, па важных справах. І пяць дзён была ў сталіцы нашай Радзімы, горадзе-героі Менску — вырашала пытаньні па тэме экспарту і імпарту. Шосты дзень пасьля стварэньня (не сусьвету, а ўражаньня ад РБ) у яе быў вольны, пасьля падпісаньня дамоваў і правядзеньня перамоваў з партнэрамі. І яна вырашыла перайсьці да больш глыбокага дасьледаваньня terra incognita — Беларусі. Так супала, што ў гэтай краіне яна ведала мяне, а я з радасьцю і небывалым імпэтам паабяцала ёй дапамагчы ўбачыць «сапраўдную Беларусь». «Ды што ты там бачыла ў тым Менску! Горад напаказ, геамэтрычна ды чысценька, вось я ведаю мясьціны, вось мы паедзем з табой!» — на правах гаспадыні становішча выхвалялася я.
Суботнім ранкам мы ўшчаміліся ў маршрутку, каб ехаць у адно мястэчка. Дзяўчына села ў «бусік» трохі з асьцярогай і патлумачыла, што ў іх краіне няма такога віду грамадзкага транспарту, а першы раз у жыцьці яна ехала на маршрутцы неяк у Маскве, дзе таксама была па справах. «Калі мне сказалі, што ёсьць такі від транспарту — маршрутнае таксі, то я ўяўляла, што гэта такі грамадзкі транспарт, дзе больш дорага, але дзе ветлівыя і прыязныя кіроўцы — лепшае абслугоўваньне, разумееш? Але калі тая маршрутка пад’ехала, і мы зь сяброўкай пачалі садзіцца — то я зразумела, што не! Гэта ня значыць, што кіроўца ветлівы! Наадварот! Я не пасьпела зачыніць дзьверы за сабой — а ён ужо паехаў! А ўнутры было шмат людзей! Яны стаялі, і вельмі прыціскаліся адзін да аднаго! І ўсе былі мокрыя, бо на вуліцы быў сьнег! А за вокнамі было цёмна, бо быў ранак! І была завіруха! Нічога за вакном не было відаць! Я ня ведала — дзе мы знаходзімся і дзе нам выйсьці! А потым маршрутка як панеслася, і ўсе людзі ўпалі на нас!» — эмацыйна ўспамінала замежніца, і яе прыгожыя вочы зрабіліся яшчэ прыгажэйшымі — ад аб’ёму.
Беларускі маршрутчык, напэўна, краем вуха пачуў яе аповед (на дзьвюх мовах), і вырашыў ня зганьбіць Радзіму. Чым мы горшыя за масквічоў? Ён панёсься па трасе як апараны, зухавата кіруючы адной рукой, а другой усю дарогу трымаючы мабільны, і пры гэтым зь некім злосна сварыўся. «Пляваць я хацеў на ваш расклад! Там мост перакапаны! Як прыеду, так прыеду!» — крычаў ён. Відаць, на тым баку слухаўкі яму далі жорсткі наказ не парушаць расклад ці што, але факт: маршрутчык дадаў хуткасьці, і мы спрытна паімчалі праз страшную залеву, сутаргава хапаючыся адна за адну, каб ня вылецець зь сядзеньняў. Дзяўчына шукала пас — каб прышпіліцца, і канечне, выявіла, што такая рэч адсутнічае. «У нашай краіне нельга размаўляць за стырном па мабільным! У нас ёсьць такія пасы, якімі неабходна прышпіляцца!» — даводзіла яна мне, а я сьмяялася: «Гэта Беларусь!». У нейкія моманты, калі на крутых паваротах маршрутка клалася на бок, мы дружна ўзгадалі, што належым да адной канфэсіі, і ў памяці мімаходзь ўсплылі некаторыя малітвы і сьвятыя — якія дапамагаюць пры небясьпецы. Бог міласэрны — не прайшло і гадзіны, як мы вываліліся з маршруткі на галоўную плошчу мястэчка. Пад суцэльны лівень. Але тут ужо мясцовыя ўлады ніяк не абвінаваціш, таму гэтую дробязь можна было б і апусьціць. Я яе пакідаю толькі дзеля праўдзівасьці гэтай гісторыі.
Я не такі пустадомак, каб ехаць у белы сьвет, нічога пра яго ня ведаючы, таму да паездкі я разьведала, што ў тым мястэчку адкрыўся новы музэй (у дадатак да старога) — мара турыста, дзе нават можна апрануць сукенкі нашых бабулек і зрабіць «самастрэл» у старажытным люстэрку, прыбітым да старажытнай шафы. Ну і іншыя розныя «нішцякі» чакалі нас там, калі верыць Інтэрнэту. Перш-наперш мы кінуліся аглядаць мясцовы храм з багатай і цікавай гісторыяй, якую я ўжо распавяла часткова па дарозе. Першыя дзьверы былі адчынены, а другія — не. Таму ўнутраную аздобу храма мы маглі сузіраць толькі празь невялікія шыбкі ў дзьвярах. Але вось шчасьце! — за храмам мы знайшлі сьвятара, які ў атачэньні тубыльцаў вырашаў нейкія справы. Я ветліва павіталася і прадставіла сваю спадарожніцу з далёкай, але хрысьціянскай краіны, і папрасіла ну хоць на хвілінку адчыніць храм. «Мы адным вокам толькі, адным вокам! Яна з далёкай краіны, вось хоча менавіта гэты наш храм убачыць!» — прасілася «напрамілы Бог» я. Дзяўчына ветліва ўсьміхалася. Сьвятар паглядзеў на нас неяк так ацэньваючы і прамаўчаў. А мужчына ў форме лясьнічага ці егера, які стаяў зь ім, прапанаваў нам прыйсьці праз тры гадзіны — калі будзе служба. «Але мы ня можам, мы зьедзем ужо» — прамямліла я. «А мы зараз ня можам! Мы едзем у лес!» — рашуча адрэзаў мясцовы, а сьвятар паківаў галавой, маўляў, ну ня можам мы!
«Нічога, мы паглядзелі ж і так, праз шыбы — нам хопіць! Але тут ёсьць цудоўны новы музэй — о там мы ўсё ўбачым!» — супакоіла я дзяўчыну. Яна ўсьміхалася — маўляў, канечне!
Час быў абедаць, і Інтэрнэт мне абяцаў, што тут ёсьць кавярня, выдатная такая ўстанова, аўтэнтычная наогул. Пашыбавалі мы туды. У кавярні былі папугаі ў клетцы, і пахла птушыным кормам і папкорнам — стаяў адмысловы апарат. У кутку стаяў нейкі вігвам, адкуль пры нашым зьяўленьні высыпалі зь енкам дзеці. Чацьвёра ці пяцёра — малыя. Ці дзеці, ці ўнукі прадаўца. А можа, проста яна за імі наглядае. Кавярня пустуе, наведвальнікаў — вось толькі нейкіх дзіўных дзьвюх турыстак чорт прынёс у суботу — чаму дзяцей не паглядзець, пасадзіўшы ў вігвам? Дзеці — таксама аўтэнтычна. Яўна ў нашых продкаў былі дзеці! Нават падобныя да гэтых! Па дзецях нават антрапалягічныя асаблівасьці можна вывучаць!
Яшчэ стаялі плястыкавыя крэслы і сталы. І была бармэн ці шэф-кухар, яна ж — ці шматдзетная маці, ці выхавальніца. Нам была прапанавана бульба-фры, піцы, блінчыкі, кава, гарбата, гарачы шакаляд. На пытаньне — ці доўга будзе гатавацца піца? — прадавец радасна сказала: «Ды пяць хвілін!», і як доказ, што няма тут нічога хітрага і мудрага, падвяла нас да лядоўні, і прадэманстравала тыя піцы — крамныя, замарожаныя, якія ляжаць у кожным супэрмаркеце. Такія ж былі і блінчыкі, і «мафіны». «Мафіны замарожаныя, а калі я іх разагрэю ў мікрахвалёўцы, яны будуць як хатнія!» — паабяцала прадавец. Але нешта «мафінаў» не хацелася.
Калі мы елі піцу (а яшчэ замовілі каву і гарачы шакаляд) прадавец прынесла нам нейкую вадкасьць у шырокім і глыбокім кубку, больш падобным на міску для баршчу. «Што гэта? Гэта кава ці шакаляд? Можна, я пакаштую?» — зь цікавасьцю працягнула руку да кубка дзяўчына. «Канечне!» — паблажліва дазволіла я, і пасьля яе глытка пацікавілася: «Ну і што там?» — «Ня ведаю...» — працягнула яна, і твар яе выказваў высокую ступень зьдзіўленьня. Мы засьмяяліся, і я прапанавала даесьці ўсё-ткі піцу. «Так, так, мы ўсё-ткі з табой зьелі гэтую піцу! — з выглядам пераможцы сказала спадарожніца. — Мы проста былі галодныя, праўда?». — «Канечне!» — згадзілася я, і мы пайшлі ў шырока разрэклямаваны ў Інтэрнэце новы музэй.
Пайшлі пад дажджом. А ўсё-ткі мясцовая ўлада магла бы паклапаціцца пра турыстаў і разагнаць хмары на суботу! Па дарозе я з радасьцю і небывалым энтузіязмам узгадала, што тут ёсьць цукеркавая фабрыка, а каля яе — фірмовая крама, і там мы набудзем шмат смачных сьвежых цукерак фірмовых! Мая спадарожніца радасна згадзілася на такую прапанову. І мы пайшлі на фабрыку. Але фірмовая крама не працавала — субота. Аказваецца, выходны. Як і нядзеля. Напэўна, мясцовыя — ласыя да цукерак, і тыдзень іх набываюць і ядуць, і таму ў суботу ўжо няма чаго прадаваць хаатычным турыстам — зьядаюць да суботы ўсё падчыстую. «Нічога, недзе ў мястэчку знойдзем цукеркі!» — абнадзеіла я дзяўчыну.
Затое знайшлі новы музэй! І шыльда на брамцы нам паведаміла, што сёньня ён працуе, аж да 19.00. Было толькі каля 15.00. «Супэр!» — паднялі мы ўгору па вялікаму пальцу.
Музэй меў шмат дзьвярэй. Адны былі зачыненыя, і другія, і трэція, і другі будынак таксама быў упрыгожаны замкамі. Мы тузалі тыя дзьверы, але безвынікова. І раптам адны дзьверы расчыніліся! І мы ўвайшлі — трапілі, нарэшце, у цудоўны аўтэнтычны сьвет. Там была купка жанчын. Чалавек дваццаць нават. Відаць, на экскурсію прыехалі. Але нашы, беларускі. Яны зь цікавасьцю назіралі, як нейкі пэнсіянэр тлумачыў, як каваць жалеза, пакуль яно гарачае. Мяне зьдзівіла, што пры гэтым выкарыстоўваўся малы малаточак, падобны да тых, які раней шчыравалі шаўцы, але ніяк не кавалі. Кавалі кавалі кувалдай, наколькі я памятаю. Але нічога — можа, гэта я блытаю нешта? Той пэнсіянэр паказаў, што трэба ў печ пакласьці жалезьзе, і мяхамі разадзьмуць вугольле — каб было нармальнае полымя, і тады жалязяка будзе чырвонай, і можна па ёй ляснуць малатком. І пачаў разьдзімаць мяхі, тузаючы туды-сюды нейкі кіёк. Хутка стаміўся і сказаў: «А чаму я гэта разьдзімаю? А ну-ка, кабеты, давайце вы самі!» — і працягнуў адной кабеце той кіёк, прымацаваны да мяхоў. Тая пачала жвава разьдзімаць вугольле. У печы затанчыла полымя, а па ўсім тым невялічкім пакоі паляцеў пыл і дым. Усё, усё было ў дыме і сажы! Жанчыны пачалі кашляць, выціраць сьлёзы і чхаць. Мы стаялі як зачараваныя, і ня ведалі, што рабіць. «Можа, можна ўжо выйсьці на вуліцу?» — баязьліва спыталася мая спадарожніца. «Ну, ня ведаю, мы ж яшчэ не паглядзелі працэс да канца» — засумнявалася я. Жанчыны кашлялі і плакалі, а іх калега спрабавала стукаць малаточкам па чырвонай жалязяцы. Але нічога там не выкоўвалася. «А вы хоць каваль?» — спыталася я ў таго чалавека. «Ды не, мяне проста папрасілі гэты пакой адчыніць і печ паказаць!» — махнуў рукой ён. «Можа, усё-ткі пойдзем? Калі што, ты зразумела, як рабіць жалезныя вырабы?» — спыталася я ў дзяўчыны. «Канечне, усё зразумела!» — заўсьміхалася тая і выскачыла на вуліцу. Там ўжо кашлялі, перагнуўшыся праз пояс, некалькі жанчын.
Мы падумалі і пайшлі шукаць стары музэй. І знайшлі! Адчынены! Уваход быў танны — 8 тысяч за чалавека. «Нам бы яшчэ экскурсію?» — папрасіла я. Жанчына за «рэцэпшн» зноў, нібы той іх сьвятар, паглядзела нас нас, ацэньваючы, і сказала: «Не, я гляджу, што вы, мусіць, замежнікі, я вам рады ня дам, ідзіце лепш самі!» — але, праўда, адправіла з намі нейкую маладую дзяўчынку. Тая бясплатна, але вельмі добрасумленна распавяла нам, пацьвярджаючы свае словы экспанатамі, гісторыю роднага краю.
Мы яшчэ мелі нахабства прасіць сувэніры (за грошы, натуральна), але, але... Іх было мала. Некалькі збанкоў. Нічога, набылі збанкі! На разьвітаньне наша правадніца па музэі, неяк саромеючыся, распавяла, што раней у збанкі клалі жаб, каб ня скісла малако. У дзяўчыны-замежніцы былі вялікія вочы. Акурат слова «жаба» яна ня ведала. Як і ня ведала я — на яе мове. Таму я проста сказала, «Ну, слухай, гэта была такая жывёла!» У той вочы яшчэ больш акругліліся: «Жывёла?!» Добра, што я сьцяміла схапіць мабільны і паказаць ёй карцінку — жабку. «О, дык гэта ля рана! Гэта не жывёла!» — сказала яна. Так я вывучыла новае слова. Так што паездка не прайшла дарма, дакладна.
Назад у горад-герой мы вярталіся ў маўчаньні. За пяць хвілін да маршруткі пасьпелі ўхапіць кулёк цукерак мясцовых у краме, хоць было іх там толькі тры віды — відаць, праўда, мясцовыя зьядаюць іх за тыдзень, няма чаго прадаваць на выходныя залётным турыстам.
Мы маўчалі, кожная сабе нешта думала, да самага гораду. І калі ўжо амаль прыехалі, дзяўчына зьнянацку спыталася: «Слухай, але я спадзяюся — яны хоць іх ну хоць трошкі мыюць?». Яна глядзела на мяне з трывогай, і надзеяй. «Каго?» — «Ну, гэтых, каторыя не жывёлы, а вось такія, з ракі, з балота, каторых... у малако кладуць!». Я засьмяялася: «Ну! Мылам, шампунем, канечне!». «Ну... я ўсё-ткі буду думаць, што хоць трохі мыюць.. Таму што адразу з балота ў малако? Ну... неяк.. трохі непрыемна!».
Спадзяюся, я не сарвала беларускім вытворцам выгадныя кантракты на пастаўку малака. Хаця тая краіна далёка ад нас. Наўрад ці туды можна завезьці малако, каб яно ня скісла. Але, праўда, можна пакласьці туды жаб!
