Вінцук Вячорка падзякаваў усім, хто наведаўся ў залю, і заахвоціў усіх рабіць «моўны ўчынак».
«У нашай канкрэтнай сытуацыі моўны ўчынак — гэта штодзённае гаварэньне па-беларуску. Калі нам з вамі гэта ўдасца, то, можа, і небясьпека, якая навісла над нашай бацькаўшчынай, крыху адступіцца».
На разьвітаньне гучыць песьня ад Алеся Камоцкага.
Пётра Садоўскі, мовазнаўца і дыплямат — Кніжка адрасаваная маладым людзям. Клясная для адукацыі.
Садоўскі заўважае, што супрацьпастаўленьне беларускай і расейскай мовы шмат каму не спадабаецца. У самога Садоўскага да яго таксама ёсьць заўвагі.
«Калі гаварыць пра этычныя і эстэтычныя вартасьці мовы, рацыю маю той, хто ўвесь час карыстаецца мовай... Чытаючы Вячорку, трэба яму давяраць, таму што ён носьбіт мовы ў шырокім сэнсе».
«Па-беларуску зь Вінцуком Вячоркам»: прэзэнтацыя (ФОТАГАЛЕРЭЯ)
Бяляцкі да Вячоркі — «Рознабаковасьць Вінцука дае мне права запісаць яго ў лік адраджэнцаў... Калі ёсьць людзі, якія, як ледакол, ламаюць лёд, а за імі ідуць усе астатнія, і нам хочацца жыць і хочацца пісаць... Мова тут не скальпэль, а як турэцкая шабля — уся ў каштоўных камянях».
Бяляцкі — «Гістарычны лёс мовы моцна зьвязаны з палітычнай будучыняй Беларусі».
Вячорка: Мова — гэта не гаечны ключ на дванаццаць. Гэта канцэнтрат прыгажосьці, пасланьне нашчадкам, гэта сэнс жыцьця!
Запрасілі да выступу Алеся Камоцкага. На просьбу Вінцука Вячоркі ён прасьпяваў «штосьці са старэнькага». Камоцкі пачаў зь песьні на верш Сяргея Дубаўца.
Прыхаваныя лексычныя багацьці нашай мовы прападае, калі мысьліш калькамі з расейскай. У нас ёсьць і маляваць і рысаваць. Малюнак — гэта аб’ёмны твор, рысунак — графічны, бо «рысы», — кажа Вячорка.
За сто гадоў мы не зрабілі акадэмічнага слоўніка хаця б на 100 тысяч словаў, — кажа Дубянецкая. — У выніку мова абцінаецца, зьмяншаецца, сьціскаецца на тыя 40 тысяч, якія ў старых малых слоўніках. Калі нават хтосьці будзе чытаць Купалу, то заўважыць, што як мінімум траціна мовы Купалы не ўваходзіць у сучасную мову.
Дубянецкая згадвае айца Аляксандра Надсана, які ў «знаўцаў беларускай мовы» пытаўся, што такое «балазе»? І людзі згіналіся. «А цяпер у мяне людзі пытаюцца, што такое «прынамсі»? — Дубянецкая.
Кніга-небясьпека для ўсіх, хто ня любіць неспадзеўкі і хоча ўсё трымаць пад кантролем — кажа Дубянецкая. ...Кніга-падручнік, да якога кожны раз можна вярнуцца па зьвесткі і правілы.
Кніга-дакор, — кажа Дубянецкая. — Дакор — мне. Я гадоў дваццаць выношвала ідэю кнігі, якая тлумачыла б, як лепей абыходзіцца з мовай. Трэба працаваць з такімі рэчамі, як калі чалавек пачынае гаварыць па-беларуску ў сталым узросьце, то ў яго ў галаве ўключаецца «гугл-транслэйт», расейскія словы замяняюцца на беларускія, але мова беларускай ня робіцца.
Напрыклад, «згубіць» і «страціць» — гэта розныя словы.
Праблемаў з мовай няма ў тых, хто мовай не карыстаецца, — Дубянецкая.
Вінцук Вячорка кажа, што пабойваецца лінгвістычнага меркаваньня Ірыны Дубянецкай, але просіць яе «крытыкаваць». Ірына Дубянецкая бярэ слова і называе выданьне — «кніга-сьвята», «гурманская кніга».
У аўдыторыі зладзілі моўны тэст: Як зьвярнуцца да Ластоўскага? Правільны адказ не Вячаслаў Усьцінавіч, а Пане Вацлаве і Спадару Вацлаве.
Сяргей Дубавец: «Я ішоў і думаў, ці трэба такую кніжку перакласьці па-расейску. Але неяк мы за апошнія дзесяцігодзьдзі надумаліся, што ёсьць расейскамоўная аўдыторыя, якая нічога не разумее па-беларуску. І ёсьць нейкія выбраныя „мы“, якія ўсё па-беларуску вывучылі. Насамрэч, мова ў крыві, у мэнтальнасьці, падкорцы. У нас няма падставаў сябе вылучаць са свайго 10-мільённага народу, які жыве на гэтай зямлі. Мы адзін народ. Я — беларус, ты — беларус. Ты жывеш у Беларусі, я жыву ў Беларусі. Я вельмі рады, што прыходзіць час, калі гэтыя расколы пачынаюць рассмоктвацца, і мы перастаем быць вылучанымі з народа элітамі».
Вячорка: «Мы нездарма прасілі людзей на вуліцах перакласьці выраз „агульная млявасьць і абыякавасьць да жыцьця“. Пыталіся, ці гэта ўласьцівае нашаму мэнталітэту. І ведаеце: ніводзін не пагадзіўся!»
Людзей поўная заля. Ёсьць мастак Алесь Шатэрнік, гісторык Генадзь Сагановіч, літаратуразнаўца Міхась Скобла, перакладчык Лявон Баршчэўскі. Заля сьмяецца, калі людзі ў вулічным апытаньні кажуць, што «зьнічка» — гэта «клубника или земляника»
Вячорка: «Гэтая кніжка — сьціплае падсумаваньне таго, што рабілася і зьбіралася ўсё жыцьцё». Аўтар згадаў мовазнаўцаў, якія ўжо адышлі на той сьвет — Юрася Бушлякова і Зьмітра Саўку. Ён зьвярнуўся да наступных выступоўцаў: «Не хваліце кнігу, а пакажыце пэрспэктыву... Не судзіце строга, у перавыданьнях будзем дбаць пра ідэальнасьць».
Вячорка: «Памятаю, як у 1970-80-я гады лавіў „Радыё Свабода“, каб пачуць Арсеня Загорнага, Язэпа Барэйкі — пачуць тую невымоўную прыгажосьць не сапсаванай саветызацыяй беларускай мовы. Наўрад ці мог сабе ўявіць, што і мне калісьці давядзецца на тых жа хвалях сказаць свае слова дзеля беларушчыны».
Прэзэнтацыю адкрыў кіраўнік Менскага бюро Радыё Свабода Валянцін Жданко: «Кніга адметная найперш сваім аўтарам. Вінцук Вячорка — гэта імя!». Спадар Жданко адзначае, што прэзэнтацыя адбываецца напярэдадні 62-х угодкаў Радыё Свабода. «Тэма беларускай мовы заўжды застанецца з Радыё Свабода, як бы далей Радыё не разьвівалася».