Шарамет: У Беларусі ўсё можа зьмяніцца ў любы момант і не з таго боку, зь якога мы чакаем

Свой погляд на сёлетнюю выбарчую кампанію ў Беларусі выклаў у інтэрвію Свабодзе стваральнік інтэрнэт-рэсурсу «Беларускі партызан», вядучы перадачы «Дыялёгі» на ўкраінскім тэлеканале навінаў «24» Павал Шарамет. Зь ім гутарыў Юры Дракахруст.

РС: У Беларусі абвешчаныя прэзыдэнцкія выбары, яны адбудуцца 11 кастрычніка. Як вы ў цэлым ацэньваеце будучую кампанію? Сьвятлана Калінкіна некалькі месяцаў таму апублікавала артыкул, у якім ахарактарызавала сытуацыю формулай — «На арэне клоўны». Вашая ацэнка такая ж пэсымістычная?

Шарамет: У мяне няма адназначнага адказу. З аднаго боку, я ня веру ў зьмену палітычнай улады ў Беларусі ў выніку гэтых прэзыдэнцкіх выбараў. Хутчэй за ўсё, вынік будзе такім самым, як і ўсе папярэднія, Лукашэнка намалюе сабе 80-85%.

Але гэта не азначае, што трэба байкатаваць ці ігнараваць выбары. Гэта два розныя падыходы. Байкот — гэта актыўная пазыцыя, якая мусіць мець палітычны вынік. Але паколькі ніхто ў Беларусі ня здольны на актыўны палітычны байкот, то застаецца толькі ўдзел або ігнараваньне.

Зразумела, на арэне ёсьць клоўны, і іх вельмі шмат. Але, з другога боку, «безумству храбрых поём мы песню». Трэба сказаць дзякуй нармальным людзям, якія ўсё ж у гэтых выбарах удзельнічаюць і выкарыстоўваюць гэтую кампанію для ясных палітычных мэтаў. Напрыклад, рэклямы свайго руху ці партыі, пашырэньня базы сваіх прыхільнікаў, распаўсюду ідэяў апазыцыі сярод насельніцтва, барацьбы за вызваленьне палітзьняволеных.

Калі палітыкі ўдзельнічаюць у прэзыдэнцкай кампаніі не для таго, каб засвоіць нейкія бюджэты, не для таго, каб запісаць сабе радок у біяграфіі «экс-кандыдат у прэзыдэнты», а бачаць гэтую кампанію як частку нармальнай палітычнай працы, то ў прынцыпе нічога кепскага ў гэтай дзейнасьці я ня бачу.

РС: Ужо сфармаваная ініцыятыўная група па вылучэньні кандыдатам у прэзыдэнты Міколы Статкевіча. Лідзія Ярмошына яшчэ летась заявіла, што вязень ня будзе зарэгістраваны. Славацкі палітык Павал Дэмэш паведаміў у інтэрвію нашаму радыё, што да выбараў адбудзецца візыт Лукашэнкі ў Ватыкан, а напярэдадні ці пасьля паездкі будзе вызвалены Мікола Статкевіч. Як вы ацэньваеце сытуацыю са Статкевічам: ён будзе вызвалены, ён будзе зарэгістраваны?

Шарамет: Я дагэтуль не разумею, чаму Лукашэнка ня вызваліў палітвязьняў, уключна з Міколам Статкевічам. Бо гэта самы просты, разумны і зразумелы ўчынак, які ён мусіў зрабіць сёлета. Магчыма, ён проста перасьцерагаецца ўсплёску нейкай апазыцыйнай актыўнасьці, бо беларускія спэцслужбы, спрабуючы набіць сабе цану і атрымаць дадатковае фінансаваньне і пагоны, напэўна палохаюць прэзыдэнта пагрозай Майдану і рэвалюцыі.

Хутчэй за ўсё Мікола Статкевіч будзе вызвалены пасьля таго, як скончыцца рэгістрацыя кандыдатаў у прэзыдэнты, каб пазбавіць яго нават эфэмэрнай магчымасьці паўдзельнічаць у гэтых выбарах. Хаця з улікам развалу апазыцыйнай кааліцыі вызваленьне Статкевіча зараз унесла б яшчэ большы сумбур у апазыцыйную тусоўку.

Мне здаецца, што палітвязьні будуць вызваленыя, калі Лукашэнка разьлічвае, што прэзыдэнцкія выбары будуць прызнаныя Эўропай.

РС: Павал, вы ўжо шмат гадоў працуеце ва Ўкраіне. Як беларуская сытуацыя, у тым ліку і перадвыбарчая, выглядае з Украіны?

Шарамет: Ва Ўкраіне беларускія выбары цяпер наагул не абмяркоўваюцца, у кантэксьце палітычных дыскусій, якія ідуць ва Ўкраіне, Беларусь практычна не ўзьнікае. Выключэньне — калі ў Менску адбываюцца сустрэчы і кансультацыі наконт Данбасу. Але ўкраінская гісторыя многіх навучыла, што нельга апускаць рукі і меркаваць, што ўсё прадвызначана і нічога зьмяніць нельга.

Зьмены могуць быць і мірнымі, у Польшчы за тыдзень да апошніх прэзыдэнцкіх выбараў ніхто не сумняваўся ў трыюмфальнай перамозе дзейнага прэзыдэнта Браніслава Камароўскага, а ў выніку ён з трэскам прайграў.

Гэтак жа і ў Беларусі: здаецца, што нічога зьмяніць нельга, хаця ў кантэксьце ўкраінска-расейскай вайны і паглыбленьня эканамічнага крызісу ў Расеі зьмены могуць адбыцца ў любы момант і зусім не з таго боку, зь якога мы чакалі.

Нездарма Лукашэнка, зьвяртаючыся да ЦВК і сілавых структураў, нядаўна сказаў: «Барані Бог, што вы будзеце рабіць розныя глупствы». Справа ў тым, што калі нават Лукашэнка ня будзе аддаваць крыважэрныя загады, вакол яго сабраўся натоўп крыважэрных і ня вельмі разумных чыноўнікаў, і сваімі дзеяньнямі яны могуць ізноў завесьці сытуацыю ў палітычны тупік.

Яны блякуюць сайты, хаця гэта наагул нікому не патрэбна. Міністар унутраных справаў забараняе людзям фатаграфаваць прыгожыя будынкі ў Менску. Я не выключаю, што нейкаму генэралу КДБ захочацца вялікага мэдаля і ён намалюе жахлівую карціну беларускага Майдану. І адбудзецца тое, што адбылося 19 сьнежня 2010 году, калі яны ад уласнага жаху спусьцілі на людзей «палканаў» і зладзілі брутальны разгон.

Ні Анатоль Лябедзька, ні Тацяна Караткевіч не складуць сур’ёзнай канкурэнцыі Лукашэнку, з другога боку, яны як сымбалі пераменаў, можа, і адыграюць станоўчую ролю ў гэтай прэзыдэнцкай кампаніі.

РС: Паводле леташняга апытаньня, праведзенага ва Ўкраіне, сярод усіх замежных палітыкаў найлепш украінцы ставіліся да Лукашэнкі. Чаму?

Шарамет: Сымпатыі ўкраінцаў да Лукашэнкі ні ў якай ступені не зьвязаныя зь іх стаўленьнем да палітычных працэсаў ва Ўкраіне. Высокі рэйтынг Лукашэнкі ва Ўкраіне тлумачыцца тым, што ён яўна не падтрымаў расейскую агрэсію і нават часам крытыкаваў прэзыдэнта Расеі Пуціна. Трэба прызнаць, што ўкраінцы надзяляюць беларускі рэжым і асабіста Лукашэнку тымі якасьцямі, якіх у іх няма: лічыцца, што ў Беларусі высокія заробкі, што ва ўсіх ёсьць праца, што там каўбаса больш смачная, і жыта лепш каласіцца.

Але галоўная ўдзячнасьць украінцаў Лукашэнку зьвязаная менавіта з тым, што Беларусь пакуль не задзейнічаная ў расейскай агрэсіі супраць Украіны.

РС: Ну тады сымпатыі да Далі Грыбаўскайце мусілі б быць яшчэ большымі: яна Ўкраіну ўсяляк падтрымлівае і нават зброяй дапамагае. Лукашэнка ж адно балянсуе. Чаму ж тады на чале рэйтынгу ён, а не яна?

Шарамет: Таму што гэта суседзі. Беларусь бліжэй, чым Літва. Да Грыбаўскайце таксама вельмі добра ставяцца ва Ўкраіне. Лукашэнка больш прысутнічае ў мэдыйнай прасторы. Тут у адкрытым доступе тэлеканал «Беларусь-24», дзе ўвесь час ідзе лукашэнкаўская прапаганда. Вельмі блізкія сувязі паміж народамі, шмат украінцаў з памежных раёнаў езьдзяць на заробкі ці прадаваць нейкія тавары, вялікая колькасьць беларусаў едзе, скажам, з Гомеля ў Чарнігаў на закупы. Я мяркую, тут адыгрываюць ролю суседзкія сувязі.

Пры гэтым у палітычнай эліце Ўкраіны ўсе выдатна разумеюць, хто такі Лукашэнка і чаго ад яго можна чакаць. І ў палітычнай эліце Лукашэнку не давяраюць.

РС: А зараз зьвернемся да іншай суседкі Беларусі. Пасол Расеі ў Беларусі Аляксандар Сурыкаў напрыканцы мінулага году публічна разважаў, ці пойдзе Лукашэнка на выбары. Гледзячы па ўсім, калі ў сьнежні Лукашэнка езьдзіў у Маскву, ён меў няпростую размову на гэты конт у Крамлі. А зараз — Масква вуснамі таго самага Сурыкава заявіла, што падтрымлівае на выбарах Аляксандра Лукашэнку. Як гэта адаб’ецца на кампаніі?

Шарамет: Наагул паслы, ў тым ліку і пасол Сурыкаў, не ўплываюць на выпрацоўку палітычнага курсу краіны. Пасол Расеі ў Беларусі знаходзіцца на пэрыфэрыі сур’ёзнай расейскай палітыкі. Ён часта робіць дзіўныя, супярэчлівыя заявы, я мяркую, што гэта вынік яго суб’ектыўных ацэнак і спробаў ухапіць настроі Крамля.

Але безумоўна, што цяпер у Маскве ніхто не разглядае ніякіх варыянтаў зьмены Лукашэнкі, паколькі Расея настолькі загразла ва Ўкраіне, у вайне, што ствараць канфліктную сытуацыю яшчэ і ў Беларусі проста немагчыма.

Нельга выключаць, што праблемы ў Лукашэнкі пачнуцца тады, калі расейская ўлада канчаткова страціць адэкватнае ўспрыманьне зьнешняга сьвету і цемрашалы, ваяўнічыя імпэрыялісты, праваслаўныя харугваносцы захопяць цалкам уладу ў Крамлі і Пуцін будзе дзейнічаць у рэчышчы гэтай цемрашальскай палітыкі. Тады ідэі «рускага сьвету» будуць распаўзацца і на Беларусь, і менавіта з гэтым я зьвязваю тое, што Лукашэнка хоча максымальна хутка правесьці выбары. Ён ня хоча чакаць нават некалькі месяцаў, бо баіцца, што ўсё можа абрынуцца ў любую сэкунду.

РС: Павал, цяпер ідзе інтэнсіўны дыпляматычны дыялёг паміж Беларусьсю і Захадам. Апазыцыя да Плошчы не заклікае і нават яе не плянуе. Наколькі рэальна, што вынікі выбараў 2015 будуць прызнаныя Захадам?

Шарамет: Захад расколаты па беларускім пытаньні. Калі меркаваць па маіх сустрэчах з заходнімі экспэртамі і палітыкамі, ёсьць вялікая група людзей, якія лічаць, што надышоў час адарваць Беларусь ад Расеі. І трэба весьці максымальна інтэнсіўныя перамовы з Лукашэнкам. Флягманам такой палітыкі зьяўляецца Польшча. У польскім МЗС вельмі актыўна прасоўваюць ідэю нармалізацыі адносінаў зь Менскам.

Іншая, ня менш уплывовая група заходніх палітыкаў лічыць, што Лукашэнку верыць нельга, што ён шмат разоў падманваў і што пры зьмене заходняй палітыкі нічога кардынальна ня зьменіцца — ён атрымае грошы і ізноў падмане.

Тое, што ён дагэтуль не вызваляе палітвязьняў, дае дадатковыя аргумэнты скептыкам, што нічога ў Захада ў Беларусі пры Лукашэнку не атрымаецца.