З чым зьвязаныя нэгатыўныя тэндэнцыі ў беларускай эканоміцы?

Сацыяльна-эканамічныя праблемы робяцца ўсё больш заўважнымі для беларускага абывацеля. Чаму аслабляецца абменны курс рубля? Як гэта адбіваецца на ўзроўні жыцьця насельніцтва? Ці адэкватныя дзеяньні ўладаў эканамічнай сытуацыі ў краіне?

Удзельнікі: эканамісты Барыс Жаліба і Сяргей Чалы.

Чаму аслабляецца абменны курс рубля?

Валер Карбалевіч: «На тле заяваў афіцыйных асобаў, што дэвальвацыі ў краіне ня будзе, адбываецца паступовае аслабленьне абменнага курсу беларускага рубля. Гэта ўжо стала ўстойлівай тэндэнцыяй. З чым яна зьвязаная? З калійнымі праблемамі? Ці з скарачэньнем паставак расейскай нафты? Як рэагуе насельніцтва? Вось, як сказаў Лукашэнка, «народзец пабег у абменьнікі».

Барыс Жаліба: «Валютныя праблемы зьвязаныя з скарачэньнем экспарту. Тут найбольшае значэньне мае скарачэньне экспарту калію і нафтапрадуктаў. У выніку «калійнай вайны» спыніліся два з чатырох руднікоў у Салігорску. Таксама скараціліся пастаўкі расейскай нафты ў верасьні, у выніку чаго зьменшыўся экспарт нафтапрадуктаў. Скараціўся і ўвесь экспарт, бо звузіўся расейскі рынак.

Аслабленьне беларускага рубля стабільна адбываецца зь ліпеня — па 100 рублёў у месяц у адносінах да даляра. Народ уважліва назірае за гэтымі працэсамі. У выніку ўзьніклі чэргі па валюту ў абменьніках. Зьменшыліся золатавалютныя рэзэрвы. Дагэтуль яны складалі больш за 8 млрд даляраў. А на 1 верасьня рэзэрвы зьменшыліся да 7,7 млрд даляраў.

Сяргей Чалы: «Першаснай прычынай валютных праблем сталі ўсё ж паводзіны насельніцтва. У ліпені калійных праблемаў яшчэ не было, а ўжо пачалася паніка сярод насельніцтва. Было куплена каля 1 млрд даляраў. А нафтавыя праблемы яшчэ нават у верасьні не ўплываюць на рынак».

Узровень жыцьця насельніцтва

Карбалевіч: «Як эканамічная сытуацыя адбіваецца на ўзроўні жыцьця насельніцтва? З аднаго боку, з пачатку году адбываецца рост заробкаў. Сярэдні заробак далёка перасягнуў 600 даляраў. Вось з 1 кастрычніка павышаецца базавая велічыня. А зь іншага боку, адбываецца рост цэнаў. Вырасьлі цэны на бэнзін, з 1 кастрычніка падаражэў грамадзкі транспарт».

Жаліба: «У лепшым разе ўзровень жыцьця застыў на месцы. Растуць тыя цэны, якія кантралююцца дзяржавай. А інфляцыя зьядае рост заробкаў. Добра бачна адно: Беларусь адстае па ўзроўні заробкаў і цэнаў ад суседніх дзяржаў».

Чалы: «Рост заробкаў значна апярэдзіў і рост прадукцыйнасьці працы, і рост прамысловасьці, і ўвогуле рост валавога ўнутранага прадукту. І ў значнай ступені гэты рост заробкаў стаў прычынай крызісных зьяў у эканоміцы. Бо як толькі сярэдні заробак у прамысловасьці пачынае перавышаць раўнаважны заробак (магчыма, не вышэй за тыя самыя 500 даляраў), то канкурэнтаздольнасьць нашага экспарту пачынае падаць. І якраз гэта і азначае, што курс беларускага рубля завышаны.

І дзесьці зь лета Нацбанк быў вымушаны перайсьці ў рэжым барацьбы з валютнай панікай. У такой сытуацыі чакаць росту даходаў насельніцтва не выпадае. Бо ў ахвяру фінансавай стабілізацыі прыносяцца і рост узроўню жыцьця, і эканамічны рост, і гучна абвешчаная мадэрнізацыя».

Эканамічная палітыка ўладаў

Карбалевіч: «Вось спадар Чалы ўжо пачаў гаварыць пра эканамічную палітыку ўладаў. Эканамічная сытуацыя складаная, і ўладам трэба нешта рабіць. Наколькі дзеяньні ўраду адэкватныя той сытуацыі, якая складаецца ў эканоміцы? Вось прапануецца ўвесьці падатак на выезд за мяжу, падатак на „дармаедаў“. Або ўрад проста бярэ ў доўг. Вось толькі за верасень дзяржаўная запазычанасьць вырасла на 2,3 трыльёна рублёў».

Жаліба: «Думаю, урад і Нацбанк цяпер у роспачы, бо ня ведаюць, што рабіць. Сытуацыя разьвіваецца так, што мы стаім на грані вострай фазы крызісу паводле сцэнару 2011 году. Экспарт зьмяншаецца, ВУП не расьце (рост 1,1% — хутчэй сымбалічнае павелічэньне).

Вядома, што без расейскай фінансавай дапамогі мы існаваць ня можам. Але на фоне калійнай вайны невядома, ці будзе атрыманы апошні транш Антыкрызіснага фонду ЭўрАзЭС. У такой крытычнай сытуацыі і прыходзяць такія нестандартныя прапановы, кшталту падатку на выезд за мяжу і на „дармаедаў“ (то бок на тых, хто выяжджае працаваць у Расею).

Думаю, Расея зноў уратуе, нікуды ня дзенецца, дасьць новы крэдыт. Але толькі каб не патанулі. А гэта не дае пэрспэктываў народу. І народ гэта адчувае. Таму і такія дрэнныя настроі».

Чалы: «Нацбанк зыходзіць з таго, што цяперашняя сытуацыя на валютным рынку — наступства панікі сярод насельніцтва. Таму лічыць, што трэба пратрымацца пару месяцаў, і народ супакоіцца і панясе грошы ў банкі на рублёвыя дэпазыты. Так, як у кастрычніку-лістападзе мінулага году. І не выключаю, што Нацбанк тут мае рацыю.

Аднак мне падаецца, што за год сытуацыя ў эканоміцы фундамэнтальна стала горшай. І можа здарыцца так, што гэта не часовая паніка, а новая тэндэнцыя. І калі так, то чым больш будзе Нацбанк упірацца ў правядзеньні цяперашняй палітыкі, тым большы будзе патэнцыял абвалу. Бо цяпер абменны курс падтрымліваецца штучна, улады перашкаджаюць знайсьці рынкавую раўнавагу. Нацбанк спрабуе стварыць дэфіцыт рублёў у насельніцтва, прадпрыемстваў і банкаў. Гэта ўсё паліятывы. Улады адкладаюць цяжар будучага балючага рашэньня.

Так было ў 2011 годзе. Тады на пачатку крызісу курс чорнага рынку быў каля 6 тысяч рублёў за даляр. Улады паўгода цягнулі, баяліся перайсьці да рынкавага курсу. У выніку атрымалі курс каля 9 тысяч. Нешта падобнае мы назіраем і цяпер».