На Магілёўшчыне ў вёсцы Старасельле Горацкага раёну — так званы «лягер працоўнай прафіляктыкі». Тут утрымліваюць жанчын, якія злоўжываюць алькаголем. ЛПП — адіная ў вёсцы ўстанова, якая працуе стабільна. Мясцовае сельгаспрадпрыемства (былы калгас) — у заняпадзе. Яго аб’ядналі з суседняй гаспадаркай, што ў пасёлку Леніна. З чаго ж жыве гэтая памежная вёска? Старасельле наведаў карэспандэнт Свабоды.
Ад Старасельля да беларуска-расейскай мяжы — менш як дзесяць кілямэтраў. Да пасёлку Леніна — тры з паловай. Да райцэнтру — каля дваццаці. Па дарозе ў вёску здалёк кідаецца ў вочы вялізны будынак. Зблізу відаць павыбіваныя шыбы. Ніякіх прыкметаў гаспадарчай актыўнасьці. Побач фэрмы — у тым жа стане. На вясковых вуліцах пад назвамі Савецкая, Кастрычніцкая мінакоў няшмат. Яшчэ меней ахвотных размаўляць. Тыя, хто пагадзіўся, пра жыцьцё кажуць змрочна і асуджана.
«Пусьцее вёска. Моладзі няма. У асноўным тут цяпер засталіся тыя, каму пяцьдзясят ці пад пяцьдзясят. Ёсьць пэнсіянэры, якім няма куды падзецца. Тут сваё і дажываюць. Добра, што ЛПП ёсьць, дык вёска з вадой. Яны ж кормяцца, пояцца тут, ды як толькі што зломіцца, тая ж помпа, то яны адразу адрамантуюць. Дарогу чысьцяць стабільна, асабліва цэнтральную», — зазначае вясковец.
Што да кантынгенту, які лечыцца ў лягеры ад алькагалізму, то вясковец лічыць, што дзяржава марнуе на тое сродкі:
«З нашага сельсавету чалавекі тры сядзелі тут. Выйшлі — і месяца не прабылі, і па-новаму пайшлі „гасіць“. А колькі тут пэрсаналу абслугоўвае гэтую ЛПП, — кажа вясковец і тут жа дадае: — Іх бы так прымушалі працаваць, а не ў ЛПП садзіць. У нас тут колькі хлопцаў. Бічуюць. Нідзе не працуюць».
У вёсцы заняпад. Шмат хат з закалочанымі вокнамі, альбо наагул ужо без вакон
У адным з занядбаных двароў у хлеўчуку трое падпітых мужчынаў пра нешта дамаўляюцца. Зьяўленьне журналіста іх бянтэжыць. Гутараць зь ім неахвотна, абы хутчэй выправадзіць. На пытаньне, чым жыве вёска, заяўляюць — гарэлкай! «Працы няма, нічога няма. Усе гарэлку п’юць».
Дык жа, пытаю, пасяўная будзе, заробіце што?
«Які заробак там? Мільён дзьвесьце? Дык пражыві на яго паспрабуй. Я во ежджу на калымы, бо тут жыць немагчыма».
У вёсцы заняпад. Шмат хат з забітымі дошкамі вокнамі. Дамы драўляныя і цагляныя. Жыцьцё больш-менш віруе ля вясковай крамы. Побач зь ёй клюб. Замкнёны і занесены сьнегам. Вяскоўцы патлумачылі, што гэта стары клюб. Той, што працуе, — у адным будынку з поштай. Гэты дом — адзін з самых дагледжаных у вёсцы.
Побач зь лягерам – газэтны шапік. У будзённы дзень ён быў зачынены
Ля крамы тыя ж нараканьні на безграшоўе і безвыходнасьць. Працы няма, зьехаць няма куды, бо дзяцей ня кінеш. «А заробак — сьмех адзін. Прынясу дамоў мільён пяцьдзясят. Мінімалку налічваюць. Дзіцячыя цяпер прыбралі. Во як людзям тут жыць?» — наракае вяскоўка і тут жа згадвае недалёкае яшчэ мінулае.
«У нас жа свае майстэрні тут былі. Пасёлак будаваўся як для чарнобыльцаў. А ўсё ж гэта паразьбівалі. А колькі людзей тут было, а спэцыялістаў колькі было!»
Да гутаркі далучаецца хлопец у заношанай куртцы. Кажа, што мясцовая моладзь ужо даўно выяжджае на заробкі ў Расею альбо зьехала наагул у гарады.
«Калі б не ЛПП, то хто б тут працаваў? — высноўвае хлопец. — Мэханізатар жа ня будзе сядзець зіму за капейкі. Вось у пасяўную і жніво можна зарабіць ад 5 мільёнаў і вышэй».
Швейны цэх, дзе працуюць асуджаныя
Тутэйшыя мяркуюць, што калі б тут не было лягера, то справы маглі б быць іншыя. «Можа, пачалі б сваім людзям плаціць што-небудзь, — мяркуе вяскоўка. — Вось жа яны ведаюць, — упікае ўладу, — свой сядзіць у двары, значыцца, возьмуць з ЛПП. А калі б ведалі, што ЛПП няма, то сваім плацілі б, як яны працуюць».
Сам лягер працоўнай прафіляктыкі абнесены драўлянай агароджай з калючым дротам. За агароджай двухпавярховы будынак. Побач з уездам у лягер — газэтны шапік. Іржа на ім сьведчыць, што працуе ён ня часта. У будзень быў зачынены. Як і папраўчыя калёніі для асуджаных паводле крымінальнага кодэксу, ЛПП аднесены да юрысдыкцыі Дэпартамэнту выкананьня пакараньняў.
Пагутарыць з жанчынамі, якія ўтрымліваюцца ў лягеры, ня выйшла, а вось пабачыць, як іх вядуць на працу, удалося. За трыста мэтраў ад вязьніцы ў колішнім будынку вясковага дзіцячага садку для асуджаных арганізаваны швейны цэх. Ён акурат на ўезьдзе ў вёску. Побач з помнікам вяскоўцам, якія загінулі ў Другую ўсясьветную вайну. Пільнай аховы, як у калёніях, няма. Жанчыны гаманлівай паслухмянай грамадой крочаць на працу, якая, паводле задумы, павінна адвадзіць іх ад алькагольнай залежнасьці.
