«Плошча зрабіла нас іншымі…»

19 сьнежня 2010 года спэцназ брутальна разагнаў акцыю пратэсту ў Менску супраць несумленных выбараў прэзыдэнта. Тады было арыштавана каля 700 чалавек. У тым ліку большасьць апазыцыйных кандыдатаў у прэзыдэнты. Пазьней у крымінальных працэсах засудзілі 44 чалавекі, зь іх 30 атрымалі розныя тэрміны турэмнага зьняволеньня, ад 2 да 6 гадоў, у тым ліку — тры экс-кандыдаты на пасаду прэзыдэнта. Дагэтуль у зьняволеньні застаюцца вязьні Плошчы — Мікалай Статкевіч і Павал Севярынец, а таксама маладафронтаўцы Зьміцер Дашкевіч і Эдуард Лобаў, якіх арыштавалі прэвэнтыўна.

Як тыя падзеі зьмянілі лёсы ўдзельнікаў Плошчы і лёс Беларусі. Пра гэта наш карэспандэнт Валер Каліноўскі папрасіў выказацца некаторых з тых, хто выйшаў на Плошчу 19 сьнежня 2010 года.

Павал Севярынец у 2010 годзе кіраваў перадвыбарчым штабам кандыдата ў прэзыдэнты Віталя Рымашэўскага, пасьля акцыі пратэсту быў арыштаваны і засуджаны да абмежаваньня волі. Зараз ён адбывае пакараньне на так званай хіміі. Павал успрымае ўсё, што здарылася зь ім пасьля Плошчы, як нагоду для духовага сталеньня:

«Гэтая падзея спрычынілася да таго, што гэтыя два гады я быў бліжэй да Бога, меў час на духоўны роздум, і Бог працаваў над маім сэрцам гэтыя два гады. Вельмі шмат розных адкрыцьцяў і навучаньняў, так што за гэта дзякуй Богу».

Павал Севярынец мяркуе, што ёсьць урокі і наступствы падзеяў 19 сьнежня 2010 года і для беларускага грамадзтва ў цэлым: гэта і судовы канвэер 2011 года, хваля беларускай і міжнароднай салідарнасьці, ахвярнасьць палітвязьняў, маўклівыя акцыі пратэсту:

«Калі ідзе гаворка пра жыцьцё і сьмерць, пра народ як супольнасьць, а такія пытаньні Плошча ставіла, і яе вынікі ставяць перад намі, — нацыя сталее. Таму я думаю, што гэта быў паскораны курс сталеньня беларусаў і Беларусі».

Былы прэсавы сакратар кандыдата ў прэзыдэнты Андрэя Саньнікава Аляксандар Атрошчанкаў лічыць 19 сьнежня 2010 года адным з самых драматычных момантаў у найноўшай гісторыі Беларусі, які падзяліў час на пэрыяды «да» і «пасьля»:

«Канечне, гэтая гісторыя з аднаго боку вельмі сумная. Зь іншага боку — гэтая гісторыя гераічная, якая дазволіла шмат якім людзям паказаць самыя моцныя свае бакі, вернасьць у адносінах да сваіх сяброў і краіны».

Пасьля 19 сьнежня Аляксандар Атрошчанкаў адбыў 9 месяцаў у ізалятары КДБ і калёніі, сёлета ў верасьні ён быў вымушаны зьехаць з краіны, і зараз займаецца працай на карысьць Беларусі з-за мяжы:

«Я б не сказаў, што я ўнутрана надта зьмяніўся. Можа, стаў крыху больш жорсткім, можа, нейкія практычныя падыходы перагледзеў. Але ніякіх глябальных зьменаў ува мне не адбылося. Я застаюся патрыётам сваёй краіны, кожны дзень думаю, што я магу для яе зрабіць».

Лідэр АГП Анатоль Лябедзька пасьля Плошчы адбыў 3,5 месяца ў ізалятары КДБ. Ён кажа, што пэўныя зьмены ў сабе, у сваіх паводзінах зрабіў:

«Я пакрыху адпрацоўваю запазычанасьць перад бацькамі, цяпер ужо толькі перад маці, перад сваімі роднымі і блізкімі. Там я зразумеў, што акрамя палітыкі ёсьць яшчэ нешта… Гэта быў яшчэ адзін кляс маёй палітычнай школы. Скажу так: калі б прыйшлося паўтарыць гэта ўсё, я б зрабіў бы яшчэ раз. І гэта ня поза, а мая пазыцыя».

Краіна пасьля Плошчы стала іншай — перакананы Анатоль Лябедзька, найперш таму, што ўлада разбурыла сацыяльны кантракт з грамадзтвам:

«А па-другое, зьнікла магчымасьць двайнога шантажу, які праводзіў Лукашэнка. А па-трэцяе, у краіне стала значна больш нянавісьці, а гэта значыць, што ўзьнікла большая спакуса для помсты. Краіна моцна расколатая».

Анатоль Лябедзька мяркуе, што ўлада імкнецца да татальнага кантролю, а людзі ўсё больш хочуць пераменаў, і ў гэтым галоўная беларуская супярэчнасьць.

Праваабаронца Ўладзімер Лабковіч перакананы, што падзеі, выкліканыя 19 сьнежня 2010 года, яшчэ ня скончыліся, гэтая старонка не перагорнутая. Прынамсі, пакуль ня вызваленыя ўсе палітвязьні:

«І Алесь Бяляцкі, і іншыя палітычныя вязьні, якія зараз знаходзяцца за кратамі,— гэта ўсё рэха той ночы 19 сьнежня… Гэта, безумоўна, зьмяніла і краіну, таму што такі татальны страх, які пануе ў грамадзтве, — яго раней не было. Але той пазытыўны момант, які я бачу ў падзеях 19-га, гэта тое, што зьніклі ілюзіі адносна беларускага рэжыму».