У судзе Кастрычніцкага раёну Менску працягваецца разгляд крымінальнай справы супраць распаўсюдніка беларускамоўных кніг Алеся Яўдахі.
Яго вінавацяць у незаконнай прадпрымальніцкай дзейнасьці за тое, што дапамагаў людзям набываць беларускія кнігі. Выдаўцы і распаўсюднікі кніг выказваюць занепакоенасьць з нагоды гэтага судовага працэсу і зазначаюць, што беларускамоўны друк і без таго пастаўлены на мяжу выжываньня.
Сёньня на судовым працэсе над Алесем Яўдахам павінны былі заслухаць паказаньні 15 сьведак з 230 заяўленых пракурорам. Але прыйшоў толькі адзін. Паказаньні яго былі блытаныя, пярэчылі таму, што ён казаў у часе папярэдняга сьледзтва. Суд зноў перанесьлі на два дні. Калі з такімі тэмпамі разгляду справы працэс скончыцца, прагназаваць складана.
Алесь настойвае, што нічога не парушаў, рабіў паслугі сваім сябрам і знаёмым, набываў і пасылаў ім па пошце кнігі. Крымінальны перасьлед ён зьвязвае з тым, што рассылаў менавіта беларускамоўныя кнігі, у тым ліку тыя, у якіх прадстаўленыя альтэрнатыўныя афіцыйнаму погляды.
Судовы перасьлед спадара Яўдахі не спыніў ягоную зацікаўленасьць кнігамі — цяпер ён працуе экспэдытарам у "Кнігарні "Ў". Спадар Яўдаха кажа, што беларускамоўныя кнігі сталіся маладаступнымі чытачам:
"Кнігі ўсіх беларускіх выдаўцоў можна набыць у трох-чатырох менскіх крамах. Вось у чым праблема. У тых абласных гарадах, у якіх я быў, выбар беларускай кніжкі вельмі слабы. Максымум — туды трапляюць кніжкі вялікіх дзяржаўных выдавецтваў: "Мастацкая літаратура", "Беларусь"… А ў райцэнтрах беларускамоўныя кнігі ў кнігарнях могуць адсутнічаць як зьява".
Альтэрнатыва дзяржаўным кнігарням — нешматлікія прыватныя крамы і пункты продажу беларускамоўных кніг, а таксама інтэрнэт-крамы, у прыватнасьці "Кнігі — Поштай" , Prastora.by. Але гэтага вельмі мала, кажа мэнэджэр беларускамоўных праектаў Алесь Мазанік:
Алесь Мазанік
"Для двухмільённага гораду павінны быць дзясяткі такіх кропак па ўсім Менску. Ужо ня кажучы пра тое, што ў кожным абласным цэнтры павінна быць як мінімум яшчэ па некалькі такіх кропак".
Спадар Мазанік з жалем сочыць за крымінальным перасьледам Алеся Яўдахі, які займаўся распаўсюдам беларускіх кніг у неспрыяльных умовах:
"Я лічу, што Яўдаху трэба безумоўна апраўдаць. Ягоныя дзеяньні, калі нават і закранаюць нейкія законы, то гэта ня больш за выпадковасьць".
Незалежны выдавец Зьміцер Колас з нагоды гэтага працэсу зазначыў, што арганізатарам беларускамоўных праектаў трэба быць гатовымі, што кантрольныя органы будуць вывучаць іх дзейнасьць пад павелічальным шклом, у тым ліку і з ідэалягічных меркаваньняў:
Зьміцер Колас. Фота Арцём Канцавы
"Усё трэба рабіць легальна, асабліва ў нашых умовах. Нават калі ўсё будзе ў парадку, могуць усё роўна прычапіцца. Таму лепш не падстаўляцца. Калі я зарэгістраваўся індывідуальным прадпрымальнікам, я не пасьпеў яшчэ трох кніг выдаць, як мне зрабілі поўную праверку. Бо прыйшла нейкая ананімка. А ананімку яны могуць і самі напісаць".
Спадар Колас кажа, што цяпер, ва ўмовах фінансавага крызісу, беларускамоўнае кнігадрукаваньне пастаўленае на мяжу выжываньня: папера і іншая сыравіна, якая набываецца за валюту, зрабілі выпуск кніг стратным. А дзяржаўнай падтрымкі й ільготаў беларускамоўныя кнігі пазбаўленыя яшчэ з пачатку прэзыдэнцтва Лукашэнкі. Зьміцер Колас кажа, што разважае над тым, ці не прыпыніць сваю выдавецкую справу ўвогуле.
Цяперашняй беларускай уладзе непатрэбныя беларускамоўныя кнігі, выказвае перакананьне рэдактар "Беларускага кнігазбору" Кастусь Цьвірка:
"Нашыя кіраўнікі вунь віншуюць другарадных расейскіх артыстаў, а нашая культура для іх убаку. А тое, што мы, напрыклад, найважнейшыя, дзяржаўнага значэньня выданьні з сэрыі "Беларускі кнігазбор" выпускаем — на гэта нуль увагі зь іх боку. Кнігі дзяржаўных выдавецтваў разыходзяцца па бібліятэках. А нашыя не пускаюць".
Алесь Яўдаха дасылаў праз пошту кнігі вядомых беларускіх аўтараў: Васіля Быкава, Уладзімера Арлова, Міколы Ермаловіча, Рыгора Барадуліна і многіх іншых, якія людзі не маглі набыць у дзяржаўных крамах. Пракуратура ў гэтым угледзела незаконнае прадпрымальніцтва і зьвярнулася ў суд. Паводле выстаўленага абвінавачаньня Алесю Яўдаху пагражае да трох гадоў турмы.
Яго вінавацяць у незаконнай прадпрымальніцкай дзейнасьці за тое, што дапамагаў людзям набываць беларускія кнігі. Выдаўцы і распаўсюднікі кніг выказваюць занепакоенасьць з нагоды гэтага судовага працэсу і зазначаюць, што беларускамоўны друк і без таго пастаўлены на мяжу выжываньня.
Сёньня на судовым працэсе над Алесем Яўдахам павінны былі заслухаць паказаньні 15 сьведак з 230 заяўленых пракурорам. Але прыйшоў толькі адзін. Паказаньні яго былі блытаныя, пярэчылі таму, што ён казаў у часе папярэдняга сьледзтва. Суд зноў перанесьлі на два дні. Калі з такімі тэмпамі разгляду справы працэс скончыцца, прагназаваць складана.
Алесь настойвае, што нічога не парушаў, рабіў паслугі сваім сябрам і знаёмым, набываў і пасылаў ім па пошце кнігі. Крымінальны перасьлед ён зьвязвае з тым, што рассылаў менавіта беларускамоўныя кнігі, у тым ліку тыя, у якіх прадстаўленыя альтэрнатыўныя афіцыйнаму погляды.
Судовы перасьлед спадара Яўдахі не спыніў ягоную зацікаўленасьць кнігамі — цяпер ён працуе экспэдытарам у "Кнігарні "Ў". Спадар Яўдаха кажа, што беларускамоўныя кнігі сталіся маладаступнымі чытачам:
"Кнігі ўсіх беларускіх выдаўцоў можна набыць у трох-чатырох менскіх крамах. Вось у чым праблема. У тых абласных гарадах, у якіх я быў, выбар беларускай кніжкі вельмі слабы. Максымум — туды трапляюць кніжкі вялікіх дзяржаўных выдавецтваў: "Мастацкая літаратура", "Беларусь"… А ў райцэнтрах беларускамоўныя кнігі ў кнігарнях могуць адсутнічаць як зьява".
Альтэрнатыва дзяржаўным кнігарням — нешматлікія прыватныя крамы і пункты продажу беларускамоўных кніг, а таксама інтэрнэт-крамы, у прыватнасьці "Кнігі — Поштай" , Prastora.by. Але гэтага вельмі мала, кажа мэнэджэр беларускамоўных праектаў Алесь Мазанік:
"Для двухмільённага гораду павінны быць дзясяткі такіх кропак па ўсім Менску. Ужо ня кажучы пра тое, што ў кожным абласным цэнтры павінна быць як мінімум яшчэ па некалькі такіх кропак".
Спадар Мазанік з жалем сочыць за крымінальным перасьледам Алеся Яўдахі, які займаўся распаўсюдам беларускіх кніг у неспрыяльных умовах:
"Я лічу, што Яўдаху трэба безумоўна апраўдаць. Ягоныя дзеяньні, калі нават і закранаюць нейкія законы, то гэта ня больш за выпадковасьць".
Незалежны выдавец Зьміцер Колас з нагоды гэтага працэсу зазначыў, што арганізатарам беларускамоўных праектаў трэба быць гатовымі, што кантрольныя органы будуць вывучаць іх дзейнасьць пад павелічальным шклом, у тым ліку і з ідэалягічных меркаваньняў:
"Усё трэба рабіць легальна, асабліва ў нашых умовах. Нават калі ўсё будзе ў парадку, могуць усё роўна прычапіцца. Таму лепш не падстаўляцца. Калі я зарэгістраваўся індывідуальным прадпрымальнікам, я не пасьпеў яшчэ трох кніг выдаць, як мне зрабілі поўную праверку. Бо прыйшла нейкая ананімка. А ананімку яны могуць і самі напісаць".
Спадар Колас кажа, што цяпер, ва ўмовах фінансавага крызісу, беларускамоўнае кнігадрукаваньне пастаўленае на мяжу выжываньня: папера і іншая сыравіна, якая набываецца за валюту, зрабілі выпуск кніг стратным. А дзяржаўнай падтрымкі й ільготаў беларускамоўныя кнігі пазбаўленыя яшчэ з пачатку прэзыдэнцтва Лукашэнкі. Зьміцер Колас кажа, што разважае над тым, ці не прыпыніць сваю выдавецкую справу ўвогуле.
Цяперашняй беларускай уладзе непатрэбныя беларускамоўныя кнігі, выказвае перакананьне рэдактар "Беларускага кнігазбору" Кастусь Цьвірка:
"Нашыя кіраўнікі вунь віншуюць другарадных расейскіх артыстаў, а нашая культура для іх убаку. А тое, што мы, напрыклад, найважнейшыя, дзяржаўнага значэньня выданьні з сэрыі "Беларускі кнігазбор" выпускаем — на гэта нуль увагі зь іх боку. Кнігі дзяржаўных выдавецтваў разыходзяцца па бібліятэках. А нашыя не пускаюць".
Алесь Яўдаха дасылаў праз пошту кнігі вядомых беларускіх аўтараў: Васіля Быкава, Уладзімера Арлова, Міколы Ермаловіча, Рыгора Барадуліна і многіх іншых, якія людзі не маглі набыць у дзяржаўных крамах. Пракуратура ў гэтым угледзела незаконнае прадпрымальніцтва і зьвярнулася ў суд. Паводле выстаўленага абвінавачаньня Алесю Яўдаху пагражае да трох гадоў турмы.
